Czym charakteryzuje się osobowość borderline, z pogranicza?

Osobowość borderline, nazywana również osobowością z pogranicza, cechuje się niestabilnością nastrojów i chwiejnością emocjonalną. Zaburzenie to dotyka około 3% społeczeństwa i jest jednym z najczęściej spotykanych w szpitalach psychiatrycznych. Dowiedz się więcej na temat osobowości borderline i procesu leczenia.  

Charakterystyka osobowości borderline  

Osobowość borderline to niezwykle poważne zaburzenie, dotykające przede wszystkim kobiety (stanowią aż 75% wszystkich pacjentów). Do najważniejszych objawów tego problemu należą: 

• impulsywność i brak umiejętności przewidywania konsekwencji działań, 
• chwiejność emocjonalna,  
• trudności w prawidłowym funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym, 
• poczucie pustki, 
• pojawianie się stanów lękowych, 
• niestabilność nastrojów, 
• zmienność zachowań.

Dodatkowo charakterystycznym symptomem osobowości z pogranicza jest tzw. dyfuzja tożsamości, czyli jej rozproszenie, niejasny obraz własnej osoby. Szczególnie problematyczne dla funkcjonowania w społeczeństwie jest angażowanie się w bardzo intensywne, a jednocześnie niestabilne związki. Niestety osoby cierpiące na osobowość borderline mogą czasami przeżywać tak silne emocje, że pojawiają się u nich myśli samobójcze. Niekiedy wyraźne są także inne trudności takie jak stany lękowe, psychotyczne i depresyjne.

Osobowość borderline może również wiązać się z różnymi autodestrukcyjnymi zachowaniami, takimi jak spożywanie nadmiernych ilości alkoholu i innych środków psychoaktywnych – w tym narkotyków. Konsekwencjami tego typu działań mogą być niestety problemy ze zdrowiem somatycznym.  

Przyczyny osobowości borderline 

Zgodnie z dotychczasowymi analizami badawczymi uznaje się, że najważniejsze przyczyny osobowości borderline to czynniki środowiskowe. Psychologowie wskazują na: 

• przemoc seksualną, molestowanie, 
• zaniedbanie w dzieciństwie, 
• porzucenie przez rodzica lub rodziców, 
• traumy.

Znaczenie mogą mieć także pewne uwarunkowania genetyczne, w tym także te neurobiologiczne. Nadreaktywny układ nerwowy również może wiązać się z przyczynami tego problemu osobowościowego. Zależnie od przyczyny, lekarz proponuje inne terapie, dlatego ustalenie jej jest istotne. 

Osobowość borderline a związki  

Jednym z najbardziej interesujących zagadnień w omawianej tematyce są związki jednostek z osobowością borderline. Poczucie braku kontroli, lęk, niepokój i niestabilność emocjonalna wiążą się z wieloma trudnościami w nawiązywaniu trwałych relacji interpersonalnych. Właśnie dlatego partner osoby z tym zaburzeniem musi być niezwykle cierpliwy, spokojny, opanowany i wyrozumiały. Szczególne znaczenie ma niereagowanie na agresję i złość w niego wymierzoną, spowodowaną chorobą.

Dla pacjenta z osobowością borderline związki są również trudne i wymagające, ponieważ wiążą się z koniecznością zrozumienia drugiej osoby, opanowaniem swoich emocji, kontrolowaniem własnych zachowań. Zdarza się, że to właśnie partner zachęca osobę z borderline do terapii i poszukiwania pomocy ze względu na stałe problemy w relacji. Jednak wielu pacjentów z osobowością z pogranicza w ogóle nie tworzy związków i woli pozostać w samotności lub w bardzo krótkich relacjach.  

Jak wygląda leczenie osobowości z pogranicza? 

Podstawą leczenia osobowości z pogranicza jest psychoterapia. Najczęściej stosowany jest nurt poznawczo-behawioralny, który pozwala na kontrolowanie swoich emocji, myśli, postaw i zachowań, a także na minimalizowanie objawów. Bardzo duże znaczenie ma również psychoedukacja, a więc uczenie pacjenta o wszystkich symptomach osobowości borderline oraz metod radzenia sobie z chwiejnością nastrojów i emocji. Inne metody wywodzą się z nurtu psychodynamicznego, dialektycznej terapii poznawczo-behawioralnej oraz terapii skoncentrowanej na schemacie.

Zdaniem psychoterapeutów leczenie osobowości borderline jest niezwykle trudne i tak naprawdę wymaga bardzo dużo pracy oraz czasu. Niestety wielu pacjentów przerywa proces terapii, zmienia zdanie, decyduje się na innego specjalistę. W tym kontekście szczególne znaczenie ma wsparcie ze strony rodziny i wcześniej wspomnianego partnera (o ile związek udało się stworzyć).

Zdarzają się sytuacje, w których leczenie obejmuje również farmakoterapię, a czasami nawet pobyt w szpitalu psychiatrycznym. Chodzi o sytuacje, w których u pacjentów pojawiły się myśli lub próby samobójcze, albo też emocje są niezwykle chwiejne i uniemożliwiają całkowicie codzienne funkcjonowanie.

Bibliografia: 

1. Brud P. P., Przegląd kryteriów diagnostycznych, cech i typów osobowości borderline wraz z próbą ich porządkowania, Studia Psychologica: Theoria et praxis 2021, 21: 37-56. 
2. Górska D., Marszał M., Mentalizacja i teoria umysłu w organizacji osobowości borderline-różnice pomiędzy afektywnymi i poznawczymi aspektami poznania społecznego w patologii emocjonalnej, Psychiatria Polska 2014, 48.  
3. Pastuszak-Draxler A., Strategie regulacji emocji a inteligencja emocjonalna u pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline, Psychiatria Polska 2012, 46.