Badanie HBsAg i anty-HBs – kiedy się je wykonuje? Co oznaczają wyniki? 

Kiedy lekarz zaleci ci wykonanie badania HBs, najpewniej będzie miał na myśli HBsAg, czyli oznaczenie obecności we krwi antygenów wirusa HBV  odpowiedzialnego za rozwój wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B). To standard diagnostyczny w ciąży i przed oddaniem krwi. Jednak badanie HBs może też obejmować oznaczenie przeciwciał (anty-HBs) w celu potwierdzenia wyzdrowienia bądź skuteczności przyjętej szczepionki. Jak interpretować wyniki HBs? Kiedy jeszcze lekarz może zlecić ci wykonanie badania?

HBs – co to za badanie? 

Antygen HBs to antygen wirusa HBV (HBsAg) odpowiedzialnego za rozwój wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B). W Polsce każdego roku notuje się około 1500 zakażeń pomimo wprowadzenia szczepienia przeciwko tej chorobie na listę szczepień obowiązkowych. Do zakażenia może dojść przez kontakt z wydzielinami chorego, a także zastosowanie niewysterylizowanego sprzętu (np. medycznego czy do wykonywania tatuaży). 

Szczególnie narażeni są pracownicy służb zdrowia. Wedle danych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) ryzyko przezskórnego zainfekowania wirusem HBV dotyczy około 2 mln osób pracujących w sektorze medycznym. 

Od momentu przeniknięcia patogenów do wystąpienia pierwszych objawów zwykle upływa od dwóch do trzech miesięcy, choć zdarza się i tak, że choroba przebiega bezobjawowo. Tymczasem badanie na obecność antygenu HBs pozwala wykryć chorobę jeszcze zanim jakiekolwiek symptomy wystąpią. Nie sprawdza bowiem przeciwciał, ale wspomniane antygeny, czyli białka ulokowane na wirusie. Natomiast badanie anty-HBs wykrywa przeciwciała skierowane przeciw antygenom HBs, a więc już po tym, jak układ immunologiczny zareaguje na atakujące go patogeny.

Kiedy wskazane jest wykonanie badania HBs? 

Badanie HBs powinno zostać wykonane wówczas, gdy istnieje podejrzenie, że doszło do zakażenia wirusem HBV, a więc m.in. po przekłuciu skóry igłą wykorzystywaną do pobrania krwi bądź wykonania zastrzyku osobie z WZW B. Lekarz może zalecić ci wykonanie badania, jeśli podejrzewa, że zgłaszane rzez ciebie dolegliwości mają związek z WZW B. Zwykle poza objawami grypopodobnymi występują: 

• uczucie rozpierania w prawym podżebrzu, 
• ściemnienie moczu, 
• zażółcenie skóry, 
• powiększenie wątroby, 
• stale utrzymujące się zmęczenie. 

Badanie antygenu HBs wykonywane jest obowiązkowo w czasie ciąży między 33. a 37. tygodniem. Warto jednak przeprowadzić diagnostykę dodatkowo jeszcze przed staraniami o dziecko, by w razie złego wyniku wyleczyć chorobę, gdy metody terapeutyczne nie są jeszcze ograniczone przez rozwijający się płód. Badanie HBs pozwala też: 

• monitorować leczenie WZW B, 
• stwierdzić nabytą odporność (poszczepienną lub po przebytej chorobie), 
• wykluczyć chorych dawców krwi, 
• określić, czy istnieje ryzyko zainfekowania lekarzy wykonujących zabiegi i operacje.

Na czym polega badanie HBs? 

Laboratoryjne oznaczenie HBsAg i anty-HBs przeprowadzane jest na próbce krwi pobranej z żyły łokciowej. Pamiętaj, aby do badania zgłosić się na czczo. Ostatni lekkostrawny posiłek zjedz około 12-14 godzin przed pobraniem krwi. Warto wypić natomiast odrobinę wody (nie więcej niż jedną szklankę), co nawodni nieco organizm i ułatwi procedurę.

Jaka jest cena badania HBs? 

Oznaczenie obecności antygenów HBS (HBsAg) we krwi, świadczące o zakażeniu, kosztuje około 30 zł. Natomiast cena oznaczenia miana przeciwciał przeciwko antygenom HBs (anty-HBs) wynosi około 40 zł. Możesz też otrzymać skierowanie na badanie od lekarza POZ, wtedy zostanie ono zrefundowane.

Jak interpretować wyniki badanie krwi HBs? 

W przypadku badania HBsAg wynik może być albo pozytywny (stwierdzono antygeny) albo negatywny (nie stwierdzono obecności antygenów). Jeśli jednak wykonujesz badanie anty-HBs, wówczas oznaczane jest miano przeciwciał, a więc ich poziom pozwalający stwierdzić odporność po przebytej chorobie lub szczepieniu. 

W przypadku osób zdrowych już niewielki poziom przeciwciał chroni przed ponownym zakażeniem. Wraz z czasem ich poziom spada, nie oznacza to jednak, że tracisz odporność. Nawet niewielka ich ilość skutecznie cię zabezpiecza przed ponowną infekcją. 

Jeśli jesteś po terapii WZW B, lekarz z pewnością zaleci ci wykonanie obu omawianych badań. Negatywny wynik HBsAg i wysokie miano anty-HBs będzie świadczyć o wyzdrowieniu i nabyciu odporności. 

Bibliografia:

1. Bruś-Cchojnicka A., Marszałek A., Moskalik M., Kowala-Piaskowska A., Mozer-Lisewska I., Problemy związane z zakażeniem wirusem HBV w kontekście prokreacji i życia seksualnego kobiet, Nowiny Lekarskie 2011, nr 80, 4, s. 295-298. 
2. Klamann J., Smiatacz T., Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, t. 10, nr 2, s. 66-72. 
3. Krawczyk P., Białkowska J., Dworniak D., Kamerys J., Szosland D., Jabłkowski M., Czy ryzyko narażenia zawodowego na zakażenie wirusami HBV, HCV, HIV dotyczy tylko pracowników ochrony zdrowia?, Medycyna Pracy 2010, nr 61(1), s. 15-23. 

Badanie HBs: cena dla pacjenta

Wiedząc, jak wygląda badanie i kiedy powinno się je wykonać, warto sprawdzić, ile kosztuje badanie HBs. Jeżeli analiza wykonywana jest w ramach NFZ, jest bezpłatne. Natomiast jeśli chcemy badane wykonać sami, prywatnie, to przy HBs cena wynosi około 20–30 złotych, w zależności od laboratorium. Należy pamiętać jednak, że w przypadku wyniku HBs dodatniego leczenie może zaplanować i wdrożyć jedynie lekarz. W związku z tym powinniśmy niezwłocznie umówić się na konsultację.