Chrzęstniak, czyli łagodny nowotwór kości. Pierwsze objawy choroby i metody leczenia

Chrzęstniak to rodzaj niegroźnego nowotworu rozwijającego się z tkanki łącznej organizmu, który może wystąpić w trzech postaciach: chrzęstniak śródkostny, chrzęstniak przykostny i kostniakochrzęstniak. Bez względu na jego rodzaj choroba rozwija się powoli i łagodnie.

Zwykle chrzęstniak kości przebiega bez objawów bądź wywołuje lekkie lub umiarkowane dolegliwości i utrudnienia motoryczne. Leczenie chrzęstniaka jest uzależnione od stopnia rozwoju zmiany patologicznej, czasami pozostaje tylko pod obserwacją, a w bardziej rozwiniętych postaciach wymaga usunięcia chirurgicznego.

Chrzęstniak i jego odmiany

Chrzęstniak to łagodny, niezłośliwy nowotwór tkanki chrzęstnej rozwijający się w procesie swojego wzrostu na kształt guza, którego rozpowszechnienie wśród kobiet i mężczyzn jest bardzo zbliżone, a większa częstotliwość diagnozowania dotyczy osób poniżej 30. roku życia. W zależności od miejsca powstania chrzęstniak może występować w postaci pojedynczego guza bądź gromadnie. Wyróżnia się trzy typy tej zmiany nowotworowej:

• chrzęstniak śródkostny – najczęściej spotykana forma guza w kościach długich ręki, czyli chrzęstniak śródkostny dłoni, chrzęstniak palca; chrzestniak kości ramieniowej, chrzęstniak kości udowej i piszczelowej rozwijający się najczęściej w ich dalszych nasadach; chrzęstniak tego typu ma tendencję do rozrostu, a nadmierna waga i rozmiar zmiany stanowią ryzyko patologicznego złamania obciążonej kości;
• chrzęstniak przykostny – powstaje na skutek rozrostu tkanki szklistej na powierzchni kości; chrzęstniak tego typu ma tendencję do wapienia oraz kostnienia i występuje zazwyczaj na kościach dłoni i stóp, np. chrzęstniak kolana, chrzęstniak na stopie;
• kostniakochrzęstniak – rozrośnięta chrząstka szklista kształtująca się w obrębie przynasad kości udowej, piszczelowej, ramiennej oraz kości miednicy.

Chrzęstniak kostny jest również obserwowany poza szkieletem kończyn, np. chrzęstniak żebra, a także na tkankach miękkich, jak chrzęstniak krtani czy chrzęstniak małżowiny usznej. Często jest on obiektem niepokoju ze względu na ryzyko transformacji w chrzęstniakomięsaka i zezłośliwienie, szczególnie jeśli dotyczy to zmian umiejscowionych poza kośćmi kończyn.

Chrzęstniak a chrzęstniakomięsak

Chrzęstniakomięsak często utożsamiany jest z chrzęstniakiem, ale tego typu zmiana należy do grupy złośliwych nowotworów tkanki chrzęstnej, tzw. mięsaków kości. Chrzęstniakomięsak może rozwinąć się u osób w niemal każdym przedziale wiekowym, np. postać pierwotna chrzęstniakomięsaka tworzy się głównie u dzieci w miejscu uprzednio zmienionej chorobowo kości, z kolei u podłoża wtórnej postaci chrzęstniakomięsaka leży m.in. chrzęstniak, jednak nie oznacza to, że każdy chrzestniak ewoluuje do postaci złośliwej.

Objawy chrzęstniakomięsaka to głównie przewlekły i rozwijający się powoli ból, obrzęki, deformacje kości, patologiczne złamania kości i ograniczenia ruchomości. Symptomy tego typu zmiany mogą zostać łatwo przeoczone ze względu na swój charakter, który jest typowy dla większości chorób układu ruchu. Chrzęstniakomięsak ma tendencję do przerzutów, dlatego zawsze należy bacznie obserwować nawet najmniejsze objawy.

Objawy chrzęstniaka

Chrzęstniak w fazie tworzenia się nie wykazuje żadnych objawów. Pojawiają się one wówczas, gdy zmiana jest na tyle zaawansowana, że uciska pobliskie tkanki i utrudnia ich pracę bądź dochodzi do złamania kości. Chrzęstniaki często wykrywane są przez przypadek, przy okazji rutynowych badań lub prześwietlenia RTG z powodu innej choroby. Objawami chrzęstniaka są m.in.:

• tępy ból kości i stawów z ograniczeniami w funkcjonowaniu ruchowym;
• podwyższona temperatura miejscowa, stan zapalny, wysięki stawowe;
• deformacje kości.

Pozostałe objawy zależą od lokalizacji chrzęstniaka, np.:

• chrzęstniak krtani może utrudniać mechanikę oddychania;
• chrzęstniak żebra charakteryzuje się widoczną naroślą kostną przypominającą odstający róg;
• chrzęstniak małżowiny usznej jest przyczyną deformacji kształtu ucha i może wpływać na pogorszenie słuchu;
• chrzęstniak w kolanie powoduje ograniczenia motoryczności kolana oraz wpływa na jakość chodu.

Chrzęstniak śródkostny kości udowej lub innej kości długiej jest objawem np. choroby Olliera, czyli schorzenia, w którego przebiegu rozwijają się liczne guzy o charakterze chrzęstniaków, prowadzącego do deformacji i wielu dolegliwości bólowych.

Leczenie chrzęstniaka

Leczenie chrzęstniaka zależy od stopnia jego zaawansowania i wpływu na jakość funkcjonowania pacjenta. W przypadku lekkich zmian, bez progresu rozrostu leczenie skupia się na obserwacji i doraźnych środkach przeciwbólowych. Duże chrzęstniaki wymagają usunięcia chirurgicznego i rekonwalescencji pooperacyjnej polegającej na rehabilitacji i fizykoterapii.