Czym są wybroczyny, jak powstają i jak sobie z nimi radzić?

Wybroczyny, inaczej petocje, na skórze i błonach śluzowych to małe czerwone, brunatne lub fioletowe plamki, które powstają w wyniku wynaczyniania się krwi z naczyń włosowatych. Niekiedy jest ich na tyle dużo, że przypominają wysypkę. Przyczyny wybroczyn są różne. Mogą być skutkiem uszkodzeń mechanicznych lub chorób.

Wybroczyny dawniej określane były jako petocje. Powstają one na skutek wynaczyniania się krwi z drobnych naczyń krwionośnych do skóry i błon śluzowych. Kiedy włośniczki z różnych powodów ulegają uszkodzeniu, czerwone krwinki przenikają przez ich ściany, czego efektem jest pojawienie się czerwonych plam na ciele. Wybroczyny na nogach, rękach, brzuchu i twarzy występują pojedynczo lub w skupiskach.

Co to są wybroczyny?

Wybroczyny to wykwity na skórze, które często określane są też jako fioletowe plamy na ciele albo czerwone krwinki na ciele. Są płaskie, wyraźnie różnią się kolorem od cery, a ich średnica nie przekracza 3 mm. Mogą występować jako pojedyncze, punktowe kropki, jednak częściej spotyka się je w skupiskach, które przypominają wysypkę. Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie bledną, kiedy się je uciśnie. Wybroczyny u dziecka występują równie często, jak u osoby dorosłej. Mogą być zlokalizowane na całym ciele. Najczęściej jednak pojawiają się na twarzy, rękach, klatce piersiowej, brzuchu, nogach i stopach.

Jakie są przyczyny wybroczyn?

Petocje powstają w wyniku przenikania czerwonych krwinek przez ściany naczyń włosowatych do skóry lub błon śluzowych. Przyczyny wybroczyn są różne – mogą być spowodowane mechanicznym uszkodzeniem małych naczynek krwionośnych lub świadczyć o poważnej chorobie. Dlatego ich pojawienie się na skórze powinno skłonić do wizyty lekarskiej i przeprowadzenia dogłębnej diagnostyki.

Najczęściej wynaczynianie się krwi jest spowodowane chwilowo podwyższonym ciśnieniem w naczyniach krwionośnych. Do takiej sytuacji dochodzi w trakcie intensywnego kaszlu, płaczu lub po wymiotach. Można zaobserwować wówczas niewielkie, czerwone wybroczyny wokół oczu lub na twarzy. Nie są one groźne i ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Również intensywny wysiłek fizyczny lub podnoszenie ciężarów sprawia, że pojawiają się wybroczyny na rękach, szyi i klatce piersiowej. Inną przyczyną są urazy mechaniczne, które prowadzą do uszkodzenia ściany naczyń krwionośnych. Wówczas pojawiają się np. wybroczyny po drapaniu, otarciu lub uderzeniu.

Wybroczyny na nogach u dzieci mogą świadczyć o chorobie Schönleina-Henocha. Jest to autoimmunologiczne zapalenie naczyń krwionośnych, w czasie którego zwiększa się ich przepuszczalność, a wydobywająca się z nich krew powoduje powstanie plam na skórze. Do innych przyczyn wybroczyn zalicza się:

• przyjmowanie niektórych leków,
• niedobory czynników krzepnięcia, które odpowiadają za procesy krzepnięcia krwi,
• niski poziom płytek krwi,
• małopłytkowe skazy krwotoczne,
• białaczkę,
• chłoniaka,
• celiakię,
• toczeń rumieniowaty,
• infekcyjne zapalenie wsierdzia,
• choroby zakaźne: mononukleozę, szkarlatynę, zakażenia meningokokami,
• sepsę.

Jak wyglądają wybroczyny skórne przy białaczce?

Wybroczyny skórne przy białaczce pojawiają się w wyniku znacznego zmniejszenia płytek krwi we krwi krążącej. U osób chorych istnieje skłonność do występowania na skórze czerwonych i fioletowych plam oraz siniaków. Początkowo mają postać licznych punkcików, jednak z czasem zlewają się w duże i rozległe zmiany. Dodatkowo pacjenci często skarżą się na krwawienia z nosa i dziąseł. Wybroczyny na ciele przy białaczce pojawiają się bez urazu mechanicznego.

Jak wyglądają wybroczyny przy sepsie?

Wybroczyny są jednym z charakterystycznych objawów sepsy. Należy pamiętać, że nie jest ona jednostką chorobową, a reakcją organizmu na zakażenie. Zwykle ma ciężki przebieg i może zakończyć się śmiercią.

Wybroczyny przy sepsie pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby. Początkowo mają one postać drobnych, małych, czerwonych lub fioletowych plamek. Z czasem zmiany skórne zlewają się ze sobą, obejmują większe partie ciała i zmieniają barwę na ciemniejszą. Jest to tzw. wysypka wybroczynowa. Pojawia się najczęściej w wyniku zakażenia meningokokowego.

Wybroczyny – diagnostyka

Bez względu na powód pojawienia się wybroczyn, nie wolno ich lekceważyć i najlepiej przekonsultować ich wygląd i umiejscowienie z lekarzem. Szczególnie, jeśli to wybroczyny u dziecka – u noworodka czy miemowlęcia. Aby zdiagnozować wybroczyny często zaleca się wizytę u dermatologa, który może odróżnić ten rodzaj schorzenia od innych chorób skórnych.

W przypadku, gdy na skórze pojawią się wybroczyny, podstawowa diagnostyka obejmuje wykonanie morfologii krwi z oznaczeniem czasu krzepnięcia oraz ilością trombocytów (czyli płytek krwi).  Jeśli nieznana jest przyczyna wystąpienia wybroczyn, należy zwrócić uwagę na towarzyszące dolegliwości objawy, może być to kluczowe dla postawienia diagnozy.

Gdy wybroczyny to tylko jeden z objawów, a dodatkowo pacjent ma np. wysoką temperaturę, różnego rodzaju bóle brzucha i klatki piersiowej, niezbędna jest dalsza diagnostyka. W przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia trzeba często dodatkowo wykonać EKG i echo serca, a gdy mamy do czynienia ze szkarlatyną albo meningokokami, konieczny może być posiew krwi. Dzięki temu badaniu można wykryć obecność bakterii w organizmie.

Leczenie wybroczyn

Jeśli z wywiadu lekarskiego wynika, że wybroczyny mogły powstać na skutek zbyt intensywnego wysiłku fizycznego albo jesteśmy w stanie powiązać podbiegnięcia krwawe z konkretnym urazem czy zwiększonym ciśnieniem panującym w naczyniach (kaszel, wymioty, płacz), powinny one samoistnie ustąpić po kilku dniach i nie wymagają leczenia. Można co najwyżej wzbogacić dietę lub zastosować suplementy z witaminą C, która uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne.

Jeśli podbiegnięcia krwawe pojawiły się wskutek przyjmowania preparatów przeciwkrzepliwych, należy zmniejszyć dawkę lub (jeśli to możliwe) całkowicie odstawić lek. Jednak jeśli wybroczyny pojawiły się z innej, poważniejszej przyczyny, pozbycie się ich opiera się na leczeniu choroby, która spowodowała ich wystąpienie.

Źródła:
S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013
R.J. Rycroft, S.J. Robertson, S.H. Wakelin, Dermatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014