Lekomania jako choroba XXI wieku i poważny problem w Polsce

Lekomania to jeden z najczęściej występujących problemów cywilizacyjnych. Statystyki z 2022 roku z Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia w Polsce (OSOZ Polska) wykazały, że sprzedaż leków przeciwbólowych w ostatnich latach wzrosła o ponad 230%. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego lekomania może być uznana za problem XXI wieku? Dowiedz się więcej.  

Definicja i przyczyny lekomanii 

Lekomania, nazywana również lekozależnością, to uzależnienie od przyjmowania leków. Zaburzenie to niestety wyniszcza ludzki organizm i jest poważnym zagrożeniem, podobnie jak inne uzależnienia. Tak naprawdę lekomania może wystąpić u każdego, bez względu na wiek, płeć czy też status społeczny, ponieważ dostęp do leków bez recepty jest bardzo prosty i nie zawsze wymaga dużego nakładu finansowego. 

Lekomania może dotyczyć praktycznie wszystkich środków, szczególnie tabletek. Zdecydowanie najczęstsza jest lekomania związana z uzależnieniem od leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i nasennych, chociaż czasami zaburzenie dotyczy leków przeczyszczających lub uspokajających. Szczególnie niebezpieczne są jednak leki na receptę takie jak benzodiazepiny oraz opioidy i barbiturany. Te środki działają bardzo podobnie do narkotyków i uzależniają niezwykle szybko. 

Czym spowodowana jest lekomania? Wśród najważniejszych przyczyn wyróżnia się problemy ze zdrowiem psychicznym, obawę o własne zdrowie, a także trudności ze snem. Jedną z przyczyn lekomanii, niejako systemową, są także długie kolejki do lekarzy. Konsekwencją jest leczenie się na własną rękę, poprzez koncentrowanie się wyłącznie na objawach, a nie przyczynach.  

Jako przykład można tutaj wyróżnić bezsenność, która nie jest odpowiednio leczona w Polsce. Niestety wizyty u lekarzy są kosztowne, a do psychologa ze skierowaniem czeka się nawet kilka miesięcy, więc niektóre osoby decydują się po prostu na leczenie środkami bez recepty. Zażywają coraz więcej leków, zwiększają dawkę i uzależniają się od substancji, bo im pomaga, ale nie leczą przyczyny bezsenności. Nie ma zatem mowy o ich odstawieniu. 

Niestety, jak wspomniano, długotrwałe przyjmowanie leków może bardzo źle wpływać na organizm, a kiedy ich zażywania nie kontroluje lekarz, który może stwierdzić poprawienie lub pogorszenie stanu zdrowia, pacjent bardzo szybko staje się od nich zależny. 

Najważniejsze objawy lekomanii 

Do najważniejszych symptomów lekomanii można zakwalifikować: 

• przymus przyjęcia danej substancji, 
• przyjmowanie coraz większych dawek leku, ponieważ zalecane dawki przestają działać, 
• utratę kontroli nad swoimi zachowaniami, 
• koncentracjaęna poszukiwaniu leku w sytuacji, gdy go nie ma w domu, 
• nieudane próby odstawienia leku. 

Poza tym długotrwałe przyjmowanie dużych dawek leków negatywnie wpływa na organizm, głównie na układ pokarmowy (w tym trzustkę czy wątrobę). Dlatego w zaawansowanym stadium uzależnienia mogą się pojawić bóle brzucha, nudności oraz inne objawy świadczące o dewastacji zdrowia. 

Metody leczenia lekomanii 

Leczenie lekomanii to niezwykle trudny proces, zwłaszcza że konieczne jest postawienie odpowiedniej diagnozy. Szczególne znaczenie ma więc nakłonienie osoby uzależnionej od leków do wizyty u odpowiedniego specjalisty. W bardzo poważnych przypadkach najlepszym rozwiązaniem będzie odwyk i ośrodek leczenia uzależnień.  

W momencie odstawienia danego leku mogą pojawić się symptomy zespołu abstynencyjnego, a więc bóle głowy, lęk, złe samopoczucie, drażliwość, niepokój i wiele innych. W takim przypadku odwyk jest niezwykle pomocnym rozwiązaniem. W procesie leczenia spore znaczenie ma również ogólna ocena stanu zdrowia osoby uzależnionej. Lekarz powinien sprawdzić, czy przyjmowane farmaceutyki poczyniły jakieś szkody lub poważne powikłania medyczne. 

Najczęściej lekomanię leczy psychoterapeuta, na przykład w trakcie terapii poznawczo-behawioralnej. Takie oddziaływanie jest krótkoterminowe i indywidualne. Pomaga w odkryciu przyczyn lekomanii, a także zminimalizowaniu skutków zaburzenia. Dodatkowo polecaną formą leczenia jest terapia grupowa, w której trakcie wiele osób może wymienić się swoimi doświadczeniami. Zdarza się, że konieczne jest połączenie detoksykacji z psychoterapią, niestety w Polsce refundowana jest tylko detoksykacja w przypadku osób uzależnionych od alkoholu. 

Bibliografia: 

1. Skrzypczak Z., Lekomania globalna, Menedżer zdrowia 2010, 2: 34-39. 
2. Zalewski A. A Pill For Every Ill, Czyli Dlaczego Staliśmy Się Pokoleniem Lekomanów?, Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2018, 100. 
3. Zbyrad T., Magiczna moc pigułki, czyli o farmakologizacji seniorów, Studia Socialia Cracoviensia 2018, 10: 91-101.