Alkoholizm – objawy, skutki, leczenie. Jak pomóc alkoholikowi?

Alkoholizm to problem, który może dotyczyć nawet 700 tys. Polaków. Uzależnienie od alkoholu często wiąże się z występowaniem wyraźnych objawów zaburzających codzienne funkcjonowanie. Psychoterapia jest najskuteczniejszą formą leczenia alkoholizmu, jednak nie każda osoba z uzależnieniem chce się jej podjąć. Jak pomóc alkoholikowi?

Co to jest alkoholizm?

Alkoholizm jest uzależnieniem od alkoholu, stanowi więc pewnego rodzaju zaburzenie psychiczne. Objawy alkoholizmu obejmują psychiczne i fizyczne symptomy. Alkoholizm to problem wielu Polaków. Nadmierne picie alkoholu obejmuje picie szkodliwe, picie ryzykowne, a przede wszystkim uzależnienie od alkoholu. Spora część społeczeństwa pije alkohol w zbyt dużych ilościach, a skutki są odczuwane nie tylko przez chorego, ale przede wszystkim przez osoby z otoczenia. Terapia jest jedyną skuteczną formą leczenia uzależnienia.

Przyczyny alkoholizmu

Każdy człowiek, sięgając po jakikolwiek alkohol, musi liczyć się z ryzykiem rozwinięcia się u niego alkoholizmu. Wiele osób pije towarzysko, okazjonalnie. Jednak nigdy nie wiadomo, w którym momencie zbudzi się wewnętrzne uczucie odprężenia, poprawy nastroju, poczucia przyjemności z samego faktu spożywania alkoholu. Tym samym robi się krok ku uzależnieniu. Nie ma osób, które nie są podatne na uzależnienie. Oczywiście, aby człowiek popadł w alkoholizm, konieczne jest współistnienie pewnych czynników psychicznych, emocjonalnych i biologicznych.

Alkohol powoduje, że w organizmie wzrasta poziom dopaminy i serotoniny. Dają one wewnętrzne poczucie szczęścia, błogostan. W przypadku większej ilości spożywanego alkoholu po spadku jego stężenia we krwi pojawiają się niepożądane objawy, których niektórzy chcą unikać, zaczynając przewlekle spożywać alkohol. Z czasem potrzeba coraz większej ilości alkoholu do wywołania przyjemnych objawów picia.

Objawy alkoholizmu

Definicja alkoholizmu jest podobna jak w przypadku uzależnienia od innych używek. Oznacza silną chęć przyjęcia alkoholu i wystąpienie objawów psychicznych i fizycznych w przypadku jego braku. Chory odczuwa wewnętrzny przymus spożycia alkoholu, nad którym nie jest w stanie zapanować. Nie potrafi kontrolować swoich zachowań związanych z przyjmowaniem alkoholu, z czasem nawet nie próbuje podjąć prób zmniejszenia ilości spożywanego alkoholu. Zmienia się nie tylko zachowanie, ale również wygląd alkoholika – widoczne jest m.in. zaczerwienienie i opuchnięcie twarzy.

Osoby z chorobą alkoholową piją coraz większą ilość alkoholu, gdyż podobne objawy nie pojawiają się zawsze przy tej samej ilości spożytej substancji. Konieczne jest zwiększanie dawek alkoholu. Z czasem chory potrafi czerpać przyjemność wyłącznie z alkoholu. Traci jakiekolwiek dodatkowe zainteresowania.

Alkoholizm – objawy odstawienne

Ważnym elementem uzależnienia od etanolu jest fakt pojawienia się fizjologicznych objawów odstawiennych alkoholu:

• wymioty czy biegunka,
• bezsenność,
• drżenie ciała,
• majaczenie,
• omamy,
• wzrost potliwości,
• niepokój,
• rozdrażnienie.

Jak długo trwają objawy odstawienia alkoholu? Alkoholowy zespół abstynencyjny, w czasie którego widoczne są wyraźne oznaki zaprzestania picia tej substancji typowo utrzymują się przez kilkanaście godzin. W przypadku długotrwałej choroby alkoholowej, proces może jednak trwać znacznie dłużej, do kilku dni.

Skutki alkoholizmu

Pojawienie się objawów uzależnienia od alkoholu powoduje, że niektórzy stają się bardziej podatni na inne uzależnienia, ponieważ próbują wewnętrzny niepokój przyhamować paleniem papierosów czy przyjmowaniem leków uspokajających.

Należy również wspomnieć o zmianach w obrębie różnych narządów organizmu alkoholika. Jednym z organów najbardziej cierpiących w efekcie nadmiernego spożycia etanolu jest wątroba. Skutkiem nadmiernego picia alkoholu jest postępujący proces niszczenia tego narządu, prowadzący do niewydolności. Wyróżnia się trzy następujące po sobie stadia uszkodzenia wątroby na tle alkoholowym:

• stłuszczenie wątroby – jest to faza odwracalna; modyfikacja stylu życia, odpowiednia, uboga w tłuszcze dieta, a przede wszystkim abstynencja od alkoholu mogą wpłynąć na wycofanie się tego uszkodzenia;
• zapalenie wątroby;
• marskość wątroby.

Jak pomóc alkoholikowi?

Alkoholizm, jak każde uzależnienie, to zaburzenie psychiczne, w którym istnieje niewielka szansa na to, że chory sam zda sobie sprawę z problemu. Dlatego rozmowa z alkoholikiem może być bardzo trudna. Chory wie, że pije większe niż powinien ilości alkoholu, jednak będzie negował problem alkoholowy. Alkoholicy czy osoby uzależnione od innych środków twierdzą bowiem, że w każdym momencie mogliby przestać, gdyby tylko chcieli. Jest jednak inaczej. Z czasem chorzy poniekąd bronią alkoholu i jego negatywnego wpływu na ich życie i organizm. Ważne jest, by to osoby z najbliższego otoczenia chorego pomogły mu zauważyć problem i znaleźć odpowiednią pomoc. Należy pamiętać, że uzależnieni boją się objawów abstynencji, stąd jak ognia unikają całkowitego odmówienia sobie alkoholu.

Nie da się zmusić alkoholika do leczenia, jednak warto uświadamiać mu (na przykładach z jego życia), jak alkohol wpływa na jego zachowanie i sposób funkcjonowania. Warto zaoferować znalezienie dobrego specjalisty lub ośrodka terapii uzależnień, który pomoże wyjść z alkoholizmu. Dobrze też dać do zrozumienia osobie uzależnieniem, że „rzucenie” alkoholu przy wykorzystaniu domowych sposobów, bez podjęcia terapii, bardzo rzadko się udaje w perspektywie długoterminowej.

Leczenie alkoholizmu

Leczenie osób uzależnionych od alkoholu jest bezpłatne, nie ma też konieczności ubezpieczenia chorego, nie potrzebuje on również skierowania do podjęcia terapii. Mimo tych dogodności bardzo trudno przekonać chorego do podjęcia terapii. Alkoholizm może być leczony w warunkach ambulatoryjnych, jak i w całodobowych placówkach leczenia uzależnień. Wszystko zależy od rodzaju i intensywności leczenia.

Leczenie alkoholizmu przez psychoterapię

Najskuteczniejszą formą leczenia alkoholizmu jest psychoterapia, która ma na celu uświadomienie choremu problemu, podjęcie decyzji o abstynencji, naukę radzenia sobie z głodem alkoholowym, jak również radzenia sobie z problemami życia codziennego.

Psychoterapia może być podjęta w formie ambulatoryjnej (poprzez regularne spotkania z terapeutą i/lub spotkania w ramach terapii grupowej)  lub w postaci kompleksowych programów prowadzonych stacjonarnie w czasie pobytu alkoholika w ośrodku leczenia uzależnień. Zarówno z terapii w formie ambulatoryjnej, jak i stacjonarnej można skorzystać w ramach refundacji ze środków NFZ.

Terapii grupowej nie należy mylić ze spotkaniami AA, które mają na celu pomoc w realizacji programu 12 kroków. Mogą one być elementem leczenia alkoholizmu, jednak nie powinny całkowicie zastępować terapii prowadzonej przez specjalistę.

Leczenie alkoholizmu za pomocą farmakoterapii

W leczeniu uzależnienia od alkoholu często pomocna jest również farmakoterapia. Stanowi ona wsparcie procesu wychodzenia z choroby, a nie alternatywę dla procesu terapii psychologicznej. 

Popularnym, choć bardzo kontrowersyjnym środkiem farmakologicznym wykorzystywanym w leczeniu alkoholizmu jest disulfiram (esperal). Może być przyjmowany w postaci implantu, czyli tzw. wszywki alkoholowej, która powoduje odczuwanie silnych dolegliwości po spożyciu etanolu. Koszt „zaszycia alkoholowego” to około 600-1000 złotych.

DDA – dorosłe dzieci alkoholików

Najbliższa rodzina alkoholika zwykle każdego dnia musi mierzyć się z trudnościami wynikającymi z jego zaburzeń funkcjonowania. Szczególny wpływ może to mieć na dzieci dorastające w otoczeniu uzależnionego.

Terminem DDA (dorosłe dzieci alkoholików) określa się zespół problemów psychologicznych, z którymi typowo zmagają się osoby wychowujące się w domach, w których istniał problem alkoholowy. Syndrom DDA dotyczy m.in. wzorców przywiązania, reakcji na stres oraz umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Objawy mogą polegać m.in. na trudnościach w zaufaniu innym osobom oraz odczuwaniu silnego lęku przed odrzuceniem.

Aktualizacja: Milena Marchewka

Bibliografia:

1. National Health Services (2018) Alcohol misuse.
2. Centers for Disease Control and Prevention (2020) Excessive Alcohol Use.