Co oznacza kacheksja? Dowiedz się, jakie są jej przyczyny, objawy i jak można leczyć wyniszczenie organizmu

Kacheksja to inaczej wyniszczenie organizmu. Charakteryzuje ją znaczny spadek masy ciała, który związany jest z zanikiem tkanki podskórnej i utratą masy mięśniowej. Kacheksja zwykle jest wynikiem chorób przewlekłych, w tym najczęściej nowotworów. Mogą do niej prowadzić także schorzenia zakaźne (AIDS) oraz uzależnienia (alkoholizm, narkomania).

Kacheksja to słowo oznaczające wyniszczenie. Jego pochodzenia doszukuje się w języku łacińskim (łac. cachexia) lub greckim (gr. kacheksia), w których oznacza zły stan ciała. Kacheksja charakteryzuje się znacznym spadkiem masy (powyżej 5% w ciągu 3 miesięcy) i związana jest głównie z utratą tkanki podskórnej i zanikiem masy mięśniowej. Chociaż do jej rozwoju prowadzi wiele chorób przewlekłych, najczęściej spotykamy się z terminem kacheksji nowotworowej, będącej wynikiem zaawansowanego stadium schorzenia nowotworowego.

Kacheksja – przyczyny wyniszczenia organizmu

Wśród przyczyn kacheksji znajdują się również choroby zakaźne (AIDS), ale także uzależnienia i zaburzenia psychiczne (anoreksja). W krajach rozwijających się jej powodem, zwłaszcza wśród dzieci, jest głód wynikający z braku dostępu do produktów spożywczych. Kacheksja jest niebezpieczna, w znacznym stopniu upośledza funkcjonowanie wielu organów i może prowadzić do śmierci. Przyczyn kacheksji jest wiele, różne schorzenia mogą doprowadzić do znacznego osłabienia organizmu. Najczęściej spotykamy się z zespołem wyniszczenia nowotworowego. Choroby nowotworowe stanowią znaczne zagrożenie dla organizmu, zwłaszcza jeżeli ich stopień zaawansowania jest znaczny. Nowotwory, które najczęściej prowadzą do kacheksji to guzy w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, przełyk, żołądek) oraz nowotwory płuc. Nie znaczy to, że inne nie mogą być przyczyną kacheksji, spotyka się ją również przy nowotworach wątroby i trzustki. Do wyniszczenia organizmu dochodzi u ponad 80% osób z zaawansowanymi nowotworami. W przypadku tych schorzeń często przyczyną są leki podawane w trakcie chemioterapii lub radioterapia, gdyż mogą być one powodem osłabienia apetytu. Przy guzach przewodu pokarmowego występują techniczne trudności z przyjmowaniem pokarmów, czasem jedzeniu towarzyszy znaczny ból związany z lokalizacją guza. Przyczyną kacheksji są także niedobory żywieniowe, ma to miejsce zwłaszcza w krajach rozwijających się, w których panuje głód. Na tego typu wyniszczenie podatne są zwłaszcza dzieci. Są również choroby, które czynią podatnymi na kacheksję osoby starsze – należą do nich: przewlekła choroba nerek, niewydolność mięśnia sercowego, przewlekła obturacyjna choroba płuc. Ponadto kacheksja towarzyszy zakażeniu wirusem HIV i pełnoobjawowemu AIDS. Również uzależnienia doprowadzają organizm do wyniszczenia, zwłaszcza alkoholizm i narkomania.

Objawy wyniszczenia organizmu

Do kacheksji prowadzi wiele procesów biochemicznych zachodzących w organizmie. Istotna rola należy do cytokin, które wytwarzane są przez komórki nowotworowe lub organizm gospodarza. Dochodzi do nadmiernej aktywacji układu neurohormonalnego. Wzrasta stężenie kortyzolu (hormon stresu) oraz angiotensyny i aldosteronu. Ponadto kacheksja wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym indukowanym przez choroby nowotworowe. W przypadku wyniszczenia organizmu obserwujemy ogólne osłabienie, zmęczenie, większą senność. Brak jest poczucia apetytu, a wręcz pojawiają się uporczywe mdłości. Ponadto często występują obrzęki i niedokrwistość. Na skutek rozpadu i zaniku tkanki mięśniowej spada wydolność fizyczna, nawet proste czynności są wykonywane z trudem. Zanika też tkanka tłuszczowa i podskórna. Brak apetytu w chorobach nowotworowych wiąże się głównie z zaburzeniami mózgowych ośrodków, ale także z obniżeniem nastroju, depresją i bólem. Do monitorowania stanu odżywienia służą: ocena BMI (body mass index), badania laboratoryjne – przede wszystkim proteinogram oraz pomiary, np. obwodu mięśni ramienia. Mogą one zostać użyte do postawienia diagnozy, ale również do monitorowania przebiegu leczenia.

Kacheksja nowotworowa – leczenie skutków wyniszczenia

Leczenie niedożywienia w przebiegu chorób nowotworowych nie jest łatwe. Ma ono na celu poprawienie jakość życia chorego, nawet jeżeli rokowania w aspekcie choroby podstawowej nie są obiecujące. W leczeniu niezwykle istotna jest prawidłowa dieta. Aby chory miał ochotę przyjmować posiłki, w pierwszej kolejności farmakologicznie należy zapobiegać nudnościom, poprawiać perystaltykę oraz minimalizować objawy bólowe. Zbilansowana dieta powinna być dość wysokokaloryczna i dostarczać przede wszystkim pełnowartościowego, łatwo przyswajalnego białka. Posiłki powinny być małe, ale spożywane ze znaczną częstotliwością. Zalecane jest stosowanie specjalnych odżywek i preparatów, które w małej porcji zawierają wiele składników odżywczych. Jeżeli niemożliwe jest żywienie doustne, należy rozważyć żywienie pozajelitowe.