Jak poprawnie wykonać samobadanie piersi? Dlaczego warto to robić?

Samobadanie piersi powinno być comiesięcznym rytuałem każdej dojrzałej kobiety. Jest bardzo proste, bezbolesne i zajmuje na tyle mało czasu, że z łatwością znajdziesz chwilę, aby je wykonać. Jeżeli będziesz to robić regularnie, poznasz budowę swoich piersi, co pozwoli ci szybko wychwycić ewentualne nieprawidłowości w przyszłości. Czytając ten artykuł, dowiesz się, kiedy i jak prawidłowo wykonywać badanie w domowym zaciszu. Zapraszam do lektury.

Dlaczego samobadanie piersi jest tak ważne? 

Z roku na rok obserwuje się coraz wyższe wskaźniki zachorowalności na nowotwór piersi. Eksperci jednogłośnie twierdzą, że czynniki, które przyczyniają się do rozwoju choroby, obejmują zanieczyszczenie powietrza, sposób żywienia czy stres. Poza stylem życia najważniejszym czynnikiem są używki i predyspozycje genetyczne.  

Wśród Polek, mutację genu BRCA1 lub CHEK2 odpowiadającą za nowotwór piersi ma aż 500 tysięcy kobiet. Ten mały błąd podnosi ryzyko raka aż 5-10 razy. Ze względu na to, regularne, samodzielne badanie piersi w domu jest naprawdę ważne, a wręcz priorytetowe dla wszystkich kobiet, a w szczególności dla nosicielek wspomnianych mutacji.  

Niezależnie od tego, czy należysz do tego grona, czy nie, pamiętaj, że profilaktyka jest twoją przyjaciółką. Odpowiednio wcześnie wykryty rak piersi jest całkowicie wyleczalny. Wspomnij o tym swojej mamie, córce czy koleżance. W Polsce zbyt wiele kobiet nadal umiera, ponieważ lekceważą samobadanie, a nowotwory zwykle wykrywa się u nich zbyt późno.

Kiedy wykonywać badanie? 

Jeśli masz 20 lat lub więcej, powinnaś badać swoje piersi raz w miesiącu. Dla zapominalskich – najlepiej jest wyznaczyć sobie jeden stały dzień, o którym będzie przypominać ci krótka notatka. Samobadanie najkorzystniej jest przeprowadzać około 6-9. dnia cyklu miesiączkowego. Wcześniej, pod wpływem hormonów, gruczoł piersiowy może być obrzęknięty i obolały, a jego konsystencja nieco zmieniona, co sprawi, że sprawdzanie go będzie niekomfortowe. Jeśli wkroczyłaś w okres przekwitania i już nie miesiączkujesz, badanie możesz przeprowadzać w dowolnym wybranym przez siebie dniu każdego miesiąca. Liczy się regularność.  

Samobadanie piersi może przysporzyć małych trudności młodym kobietom, których tkanka piersiowa jest zwykle gęstsza, z przewagą tkanki gruczołowej. Jeśli ty również należysz do tej grupy, nie poddawaj się i bądź konsekwentna. W samobadaniu piersi nie chodzi bowiem o znalezienie guza, a o upewnienie się, że go tam nie ma!  

Wykonując palpacyjne badanie piersi regularnie, nauczysz się swojego ciała, a więc będziesz w stanie zauważyć nawet drobne zmiany. Podczas samobadania kobiety wykrywają zmiany nawet o połowę mniejsze niż te diagnozowane podczas badania USG czy wizyty u ginekologa.

Czy każdy guzek w piersi to rak? 

Jeśli podczas badania piersi wyczujesz guzek, nie wpadaj w panikę. Okazuje się, że aż 80% z nich ma charakter łagodny – to zwykle tłuszczaki, włókniaki czy torbiele powstające wskutek wahań hormonów. Nie znaczy to, że możesz zwlekać – każda zmiana wymaga pilnej konsultacji lekarskiej w celu potwierdzenia jej charakteru.

Jak prawidłowo wykonać samodzielne badanie piersi w domu? 

Jak już wspomniałam, dla miarodajnych wyników wykonuj  badanie tego samego dnia każdego miesiąca. Najlepiej przed snem, po kąpieli, lub o innej dowolnej porze – ważne, abyś się nie spieszyła i zapewniła sobie prywatność na te kilka minut. Badanie składa się z dwóch etapów: oględzin i badania palpacyjnego. Wykonaj następujące kroki:  

1. Ustaw się w dobrym świetle przed lustrem. Unieś obie ręce do góry i w tej pozycji przyjrzyj się swoim piersiom. Skup się na tym, jak wygląda twoja skóra oraz brodawki sutkowe.  
2. Oprzyj dłonie na biodrach i ponownie obejrzyj swoje piersi, zwracając uwagę na wszelkie nieprawidłowości, takie jak zmiany kształtu, nieregularności, owrzodzenia. 
3. Lewą rękę unieś nad głowę (możesz oprzeć dłoń o tył czaszki). Trzy środkowe palce prawej dłoni złącz ze sobą i rozpocznij badanie palpacyjne lewej piersi: 
   • delikatnie uciskając, wykonuj ruchy okrężne od środka piersi (od sutka) ku zewnętrznej stronie,
   • przesuwaj palce od góry ku dołowi, na całej szerokości piersi,
   • ruchem promienistym badaj pierś od środka do zewnątrz.
4. Zmień strony – prawą rękę oprzyj za głową, a złączonymi palcami lewej dłoni wykonaj badanie prawej piersi. 
5. Ułóż się wygodnie na wznak. Złącz trzy środkowe palce prawej dłoni i sprawdź lewą pierś, wykonując kroki opisane w podpunkcie trzecim.  
6. Wciąż leżąc na plecach, zbadaj lewą ręką prawą pierś.

Co powinno cię zaniepokoić podczas badania? 

Badając swoje piersi w domu, powinnaś uważnie sprawdzić zarówno skórę, brodawkę sutkową oraz jej otoczkę, jak i miąższ (tkankę gruczołową) piersi. To właśnie tutaj mogą pojawić się nieprawidłowości. Każdego miesiąca sprawdzaj: 

• czy żyły podskórne na twoich piersiach nie są poszerzone, 
• czy barwa i ciepłota skóry na piersiach nie zmieniła się, 
• czy skóra nie uległa pofałdowaniu, czy pojawiły się jakieś uwypuklenia lub dołki, 
• czy zauważasz objaw pomarańczowej skórki lub owrzodzenia, 
• czy z brodawki wycieka jakaś wydzielina, czy jej powierzchnia jest pokryta strupami lub ranami, 
• czy brodawka wygląda, jakby była wciągnięta do środka lub jej kształt uległ zmianie. 

Jeśli odpowiedź na któreś z powyższych pytań jest twierdząca, niezwłocznie udaj się na konsultację lekarską oraz wykonaj badanie mammograficzne lub USG piersi. Ponadto koniecznie zasięgnij pomocy medycznej, jeśli poczujesz ból w piersi lub w jej okolicy – niezależnie od jego nasilenia i lokalizacji oraz tego, czy pojawia się on przy ucisku, czy występuje samoistnie. 

Bibliografia: 

1. Garwacka-Czachor E., Maciejczyk A., Bębenek M., Samobadanie piersi w grupie kobiet biorących udział w przesiewowych badaniach mammograficznych, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego Nowotwory 2016, t. 1, nr 3, s. 228-232. 
2. Pacian A., Ferenc W., Jędrasik M., Wiedza młodych kobiet na temat profilaktyki raka piersi, Medycyna Paliatywna 2014; 6(3): 151–15.
3. Smoleń E., Dobrowolska B., Praktyka samobadania piersi i wykonywanie mammografii w grupie pielęgniarek a zmienne socjodemograficzne, Environmental Medicine 2017, t. 20, nr 1, s. 56-65.