Próba wysiłkowa – na czym polega i co oznaczają wyniki?

Próba wysiłkowa, inaczej EKG wysiłkowe, to medyczny test, mający na celu ocenę stanu serca i wykrycie jego schorzeń, w tym choroby wieńcowej.

Elektrokardiogram (EKG) wykonywany w spoczynku często nie ujawnia zmian chorobowych układu krążenia. Dlatego podczas diagnozy choroby niedokrwiennej serca stosuje się czasami test prowadzony z obciążeniem, tzw. próbę wysiłkową. Pozwala on na ocenę czynności serca w stanie zwiększonego zapotrzebowania na tlen.

Próba wysiłkowa serca

Celem elektrokardiograficznej próby wysiłkowej jest sprawdzenie, w jaki sposób serce reaguje na wysiłek fizyczny. Aby to zrobić, wykorzystuje się bieżnię lub rower stacjonarny (ergometr rowerowy), na których można stopniowo zwiększać obciążenie i ocenić upośledzenie dopływu krwi do mięśnia sercowego, ogólną wytrzymałość na wysiłek, występowanie zaburzeń rytmu serca i reakcję ciśnienia krwi.

Obciążenie oblicza się w watach (W) lub w jednostkach metabolicznych (MET), odpowiadających jednostce zużycia tlenu w spoczynku – 1 MET odpowiada 3,5 ml O2/kg/min.

Ocena wyniku próby wysiłkowej zależy od płci, wieku i masy ciała badanego. Na przykład 6,8 MET to dobra tolerancja wysiłku dla 65-letniej kobiety, ale niska dla 25-letniego mężczyzny. Czas trwania próby wysiłkowej to około 10 minut.

Próba wysiłkowa w kardiologii

Pomimo różnorodności funkcjonalnych testów wysiłkowych stosowanych w nowoczesnej kardiologii, ich fizjologiczny sens sprowadza się do głównej idei – aktywność fizyczna jest idealną i najbardziej naturalną formą prowokacji organizmu, pozwalającą ocenić skuteczność fizjologicznych mechanizmów kompensacyjno-adaptacyjnych, a w razie jawnej lub ukrytej patologii – stopień zaburzenia układu krążeniowo-oddechowego.

Próba wysiłkowa EKG jest jedną z najczęściej stosowanych technik elektrokardiograficznych, a ponadto zabieg jest względnie bezpieczny.

Próba wysiłkowa na bieżni symuluje chodzenie pod górę pod kontrolą EKG. Test na bieżni jest dostępny w kilku różnych protokołach, dzięki czemu można wybrać odpowiedni protokół, uwzględniwszy stan pacjenta. Prędkość chodzenia po bieżni można regulować, a obciążenie zwiększyć, intensyfikując stopniowo nachylenie, które symuluje chodzenie pod górę. Monitorowanie stanu pacjenta, m.in. za pomocą EKG, odbywa się w sposób ciągły. Ciśnienie krwi mierzy się co 3 minuty lub w 2. minucie kolejnego stopnia zwiększenia obciążenia.

Interpretacja wyników próby wysiłkowej

Próba wysiłkowa może być dodatnia, ujemna lub niedokończona. W przypadku ujemnej próby wysiłkowej pacjent osiąga ustaloną wcześniej maksymalną częstość akcji serca, ale pomimo naturalnego zmęczenia nie ma żadnych objawów niedokrwienia mięśnia sercowego.

Przy dodatnim wyniku badania pojawiają się obiektywne objawy niedokrwienia mięśnia sercowego, niezależnie od jednoczesnego ataku dusznicy bolesnej.

Ważne jest, aby pamiętać, że próby, które nie zostały doprowadzone do zamierzonej częstości akcji serca, nawet w przypadku braku objawów niedokrwienia mięśnia sercowego należy uznać za niekompletne lub nieinformatywne. Test jest uważany za wątpliwy również wtedy, gdy odpowiednie zmiany elektrokardiograficzne są obecne, ale nie są wiarygodne.

Wskazaniem do przeprowadzenia próby jest rozpoznanie zmian zwężenia tętnic wieńcowych u dorosłych pacjentów z możliwą chorobą niedokrwienną serca.

Przeciwwskazania do próby wysiłkowej

Podstawowe bezwzględne przeciwwskazania do testu to:

• ostry zawał mięśnia sercowego (w ciągu poprzednich 2 dni);
• niestabilna dławica piersiowa;
• niekontrolowane zaburzenia rytmu;
• objawowe ciężkie zwężenie zastawki aortalnej;
• niekontrolowana objawowa niewydolność serca;
• ostra zatorowość płucna, zawał płucny;
• ostre zapalenie mięśnia sercowego lub zapalenie osierdzia;
• ostre rozwarstwienie aorty.

Względne przeciwwskazania (które można pominąć, jeśli istotność wyników próby wysiłkowej przekracza stopień ryzyka):

• uszkodzenie lewej tętnicy wieńcowej;
• umiarkowanie wyrażone zwężenie zastawek serca;
• zaburzenia elektrolitowe;
• ciężkie nadciśnienie tętnicze (skurczowe ciśnienie krwi powyżej 200 mmHg, rozkurczowe – powyżej 110 mmHg);
• wyraźne tachyarytmie lub bradyarytmie;
• kardiomiopatia przerostowa;
• bloki przedsionkowo-komorowe.

Kliniczne i elektrokardiograficzne kryteria zakończenia próby

Próbę wysiłkową należy zakończyć w przypadku:

• wystąpienia dławicy piersiowej;
• poważnego ogólnego osłabienia badanego;
• znaczących arytmii i zaburzeń przewodzenia serca;
• charakterystycznych zmian odcinka ST (uniesienie) na EKG (przesunięcie o więcej niż 1 mm od linii izoelektrycznej);
• osiągnięcia maksymalnej wartości tętna.