Niewydolność serca – leczenie farmakologiczne, niefarmakologiczne i główne objawy

Niewydolność serca daje wiele charakterystycznych objawów klinicznych, z których część jest swoista dla niewydolności lewokomorowej, a część dla niewydolności prawokomorowej. U osób starszych odsetek osób z niewydolnością serca jest ogromny.

Niewydolność serca oznacza niezdolność serca do pełnienia swoich funkcji, czyli pompowania krwi na obwód i zaopatrywania w nią wszystkich ważnych narządów. Niewydolność serca może mieć postać ostrą bądź przewlekłą. W przypadku ostrej niewydolności objawy narastają nagle, natomiast przy przewlekłej stopniowo i są bardzo zmienne. Ponadto wyróżnia się zastoinową niewydolność serca, której towarzyszą cechy przewodnienia organizmu. Niewydolność serca dzieli się dodatkowo na lewokomorową, prawokomorową i dotyczącą obu komór.

Jakie są przyczyny niewydolności serca?

Wszystkie zaburzenia wpływające na upośledzenie dobrostanu organizmu mogą przyczynić się do niewydolności serca. Ogromny wpływ na rozwój choroby mają incydenty niedokrwienia tego narządu, czyli zawał mięśnia sercowego. Do rozwoju niewydolności serca przyczyniają się również inne schorzenia, np. nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe serca, kardiomiopatie czy cukrzyca. Niektóre z nich, w tym choroby tarczycy, marskość wątroby czy nawet astma, mogą z czasem doprowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego. Niewydolność serca zawsze ma charakter postępujący. Wynika to z tego, że w momencie wystąpienia upośledzenia pracy serca dochodzi w organizmie do mechanizmów kompensujących niewydolność. Niestety wtórnie one również przyczyniają się do postępującego uszkodzenia mięśnia sercowego. Wobec tego jest to proces właściwie nie do zatrzymania.

Objawy niewydolności serca

Objawy niewydolności serca mogą pojawić się nagle i narastać w bardzo szybkim tempie, co określa się ostrą niewydolnością krążenia, lecz mogą mieć również przewlekły charakter i narastać bardzo niepostrzeżenie z okresami zaostrzeń. Wśród typowych objawów klinicznych niewydolności serca wymienia się przede wszystkim duszność, obniżenie tolerancji wysiłku, ciągłe zmęczenie. Duszność szczególnie nasila się w momencie przybierania przez chorego pozycji leżącej, zatem najczęściej w nocy. Na ogół udaje się choremu dojść do siebie po kilkudziesięciu minutach od przyjęcia pozycji siedzącej, co tak naprawdę najczęściej wiąże się z wezwaniem wcześniej pogotowia. Bardzo typowe dla niewydolności krążenia są również obrzęki kończyn dolnych. Chory może skarżyć się na osłabienie apetytu, obniżenie nastroju, powtarzające się omdlenia, uczucie kołatania serca, świst oddechowy, a nawet uporczywy, nocny kaszel. Niektóre objawy są bardziej typowe dla niewydolności lewokomorowej, inne dla niewydolności prawokomorowej. Natomiast zazwyczaj jest tak, że z czasem dochodzi do współistnienia obu patologii.

Jak klasyfikuje się niewydolność krążenia?

Główną skalą służącą ocenie niewydolności krążenia jest skala NYHA (New YOrk Heart Association), która ocenia korelację nasilenia niewydolności krążenia z wydolnością fizyczną organizmu. Pierwszy stopień – NYHA I – określa pacjenta bez jakichkolwiek dolegliwości związanych z wysiłkiem fizycznym. NYHA II związany jest z niewielkim ograniczeniem aktywności fizycznej. Pacjent z niewydolnością krążenia NYHA III w spoczynku nie odczuwa dolegliwości, lecz niewielki wysiłek fizyczny może je wywołać. NYHA IV łączy się z obecnością objawów także w spoczynku.

Leczenie niewydolności serca

Leczenie niewydolności serca obejmuje terapię przyczynową i objawową. Zalicza się tu np. korekcję wad anatomicznych czy usunięcie przyczyn zaburzeń rytmu serca. Bardzo ważna jest modyfikacja stylu życia, odpowiednia, dostosowana do możliwości chorego aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie używek, takich jak alkohol czy papierosy. Wskazane jest, by współistniejące choroby były jak najlepiej kontrolowane. Nie można lekceważyć nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy, które istotnie zwiększają śmiertelność u chorych z niewydolnością serca.

Utrzymanie masy ciała w granicach normy czy redukcja masy ciała w przypadku nadwagi bądź otyłości mają ogromne znaczenie w poprawie rokowania. Dlatego w przypadku już początkowych przesłanek niewydolności serca konieczne jest uchwycenie problemu i ogromne zdyscyplinowanie pacjenta, by nie tylko działał objawowo na pojawiające się problemy, lecz także zapobiegał szybkiemu pogłębianiu się patologii. Bardzo ważnym elementem jest również właściwa farmakoterapia. Duże znaczenie w poprawie przeżycia chorych ma stosowanie beta-blokerów, inhibitorów konwertazy angiotensyny czy antagonistów aldosteronu. Czasami konieczne jest włączenie leków odwadniających przy podejrzeniu zastoju nad polami płucnymi czy obrzęków obwodowych.