Tomografia zatok – kiedy i jak się ją wykonuje?

Tomografia zatok to jedno z najdokładniejszych badań obrazowych, które pozwala ocenić stan zatok przynosowych i wykryć ewentualne patologie w ich obrębie. Istnieje wiele wskazań do jego wykonania, ale ze względu na wykorzystanie promieniowania jonizującego zawsze wymaga ono wydania skierowania od lekarza. Kiedy należy wykonać TK zatok? Jak przygotować się do badania i na czym ono polega? 

Co to jest tomografia komputerowa zatok? 

Tomografia komputerowa zatok (TK zatok, CT zatok) to rodzaj badania obrazowego, które wykonywane jest z użyciem promieniowania rentgenowskiego. W wyniku badania możliwe jest przeprowadzenie oceny zarówno stanu struktur anatomicznych miękkich oraz kości, jak i wszystkich zmian patologicznych. Obraz uzyskiwany podczas tomografii powstaje na podstawie danych zebranych przez układ detektorów i lampy rentgenowskiej.  

Podczas TK zatok urządzenie wykonuje ruchy okrężne (tzw. aparaty spiralne), a precyzyjnie mówiąc – w taki sposób działają detektory i źródła promieniowania. Tomografia komputerowa zatok jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym, ale bardzo precyzyjnym, bo pozwalającym na zdiagnozowanie uszkodzenia zatok, zmian nowotworowych i polipów. Przede wszystkim jest ona jednak standardem diagnostyki zapalenia zatok.

Wskazania do tomografii komputerowej zatok 

Tomografia komputerowa zatok często wykonywana jest, gdy uprzednio zlecone badanie endoskopowe zatok nie dostarczyło precyzyjnych informacji o ich stanie. Poprzedza ona ponadto leczenie farmakologiczne czy zabiegi laryngologiczne. Wśród wskazań do wykonania badania wymienia się: 

• przewlekłe zapalenie zatok, 
• urazy części twarzowej czaszki, 
• skrzywienie przegrody nosowej, 
• częste krwawienie z nosa, 
• zaburzenia drożności zatok, 
• nowotwory zatok i jamy nosowej. 

Warto podkreślić, że powinny one każdorazowo zostać precyzyjnie określone na skierowaniu na badanie. Jest to o tyle istotne, że umożliwia radiologowi dobranie optymalnych parametrów, tj. obszaru badania, dawki promieni czy ewentualnego kontrastu. Należy w tym miejscu podkreślić także, że wykonanie tomografii zatok bez takiego skierowania nie jest możliwe. Dotyczy to także badania odpłatnego.

Przygotowanie do tomografii zatok i przebieg badania 

Jak przygotować się do tomografii komputerowej zatok? Wiele zależy od tego, czy badanie będzie wykonywane z użyciem kontrastu, czy nie. Co do zasady, TK zatok nie wymaga użycia środków cieniujących, ale w przypadku podejrzenia nowotworu, pacjentowi przed badaniem podaje się tzw. kontrast. W takim wypadku musi on pozostawać na czczo, choć jednocześnie powinien być dobrze nawodniony. Środek może wywołać uczucie ciepła, a także nudności, potliwość lub ból głowy, o których należy niezwłocznie poinformować osobę przeprowadzającą badanie. 

Tomografię zatok z użyciem kontrastu powinno także poprzedzić badanie poziomu kreatyniny, który informuje o wydolności nerek odpowiedzialnych następnie za usunięcie środka cieniującego z organizmu. Dodatkowo, jeżeli pacjent zgłosi jakiekolwiek problemy z tarczycą, należy wykonać też badanie TSH. 

Tomografia komputerowa zatok jest badaniem stosunkowo krótkim – trwa około 10 do 15 minut. Urządzenie do jej wykonania przypomina tubę. Pacjent wsuwany jest do niej na specjalnym stole, na którym powinien leżeć nieruchomo, aby nie zniekształcić obrazu. Po badaniu można wrócić do normalnych aktywności, chyba że zastosowany został kontrast – wówczas warto obserwować reakcje organizmu przez kilkadziesiąt minut. Wynik tomografii zatok otrzymuje się po 1. do maksymalnie 2. tygodni.

Tomografia komputerowa zatok – przeciwwskazania do badania 

Choć tomografia komputerowa zatok jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym, istnieją okoliczności, które ograniczają lub uniemożliwiają jej wykonanie. Przede wszystkim badanie nie powinno być przeprowadzane u kobiet w ciąży, podobnie z resztą jak inne badania wykorzystujące promieniowanie jonizujące. Przeciwwskazaniem do TK zatok mogą być także niewłaściwe poziomy kreatyniny, w sytuacji, gdy ma zostać wykonane z użyciem kontrastu.

Tomografia zatok – cena 

Tomografia komputerowa zatok jest badaniem, które podlega refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Skierowanie może wystawić zarówno lekarz pierwszego kontaktu, jeżeli borykasz się z przewlekłym zapaleniem zatok, jak i laryngolog, stomatolog czy chirurg szczękowy. Badanie można także wykonać w ramach prywatnej opieki medycznej. Cena tomografii komputerowej zatok waha się od 100 do 400 zł, w zależności od placówki i miasta, w którym ma być wykonana.  

Bibliografia: 

1. Skóra W., Kozłowski Z., Dąbrowska K., Mazerant M., Kliniczna ocena tomografii komputerowej nosa i zatok przynosowych, Otolaryngologia Polska 2008. 
2. Tomografia komputerowa. Zakres badań, ulotka informacyjna dostępna na uck.pl [dostęp 16.11.2023]. 
3. Wardas P., Markowski J., Piotrowska-Seweryn A., Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 4.