Dyspareunia, czyli zaburzenie zabierające całą przyjemność z seksu

Dla zdecydowanej większości ludzi stosunek seksualny kojarzy się z przyjemnością i zaspokojeniem swoich potrzeb. Niestety, niektóre zaburzenia takie jak dyspareunia i pochwica, sprawiają, że współżycie staje się bolesne, a czasami nawet niemożliwe. Jak sobie poradzić z dyspareunią? 

Jakie są objawy dyspareunii? 

Występowanie bólu w trakcie stosunku nazywane dyspareunią to zjawisko dotyczące 10-15% kobiet. Niestety, zaburzenia tego typu przez wiele lat były bagatelizowane, a nawet wyśmiewane. Dopiero od niedawna lekarze i fizjoterapeuci uroginekologiczni poświęcają więcej czasu na analizę dolegliwości bólowych. 

Dyspareunia jest definiowana jako ostre odczucie bólu i dyskomfortu, pojawiające się w momencie podjęcia aktywności seksualnej lub w trakcie podobnych czynności (wizyta u ginekologa, wkładanie tamponu). Podstawą schorzenia jest więc ból, a dodatkowo może pojawiać się pieczenie. Dyspareunia czasami powoduje objawy także w trakcie siedzenia lub jazdy na rowerze, jednak dotyczy to niewielkiej liczby pacjentek. 

Rodzaje dyspareunii 

Można wyróżnić cztery główne rodzaje schorzenia: 

• dyspareunia organiczna – związana z problemami w budowie narządów, z wadami anatomicznymi, chorobami, 
• dyspareunia nieorganiczna – opiera się na czynnikach psychicznych takich jak gwałt, lęk przed stosunkiem, molestowanie seksualne, 
• dyspareunia uogólniona – występuje w trakcie każdego stosunku seksualnego, 
• dyspareunia wybiórcza – pojawia się podczas współżycia z konkretnym partnerem.  

Dyspareunia może być dysfunkcją pierwotną (występuje praktycznie od zawsze u danej osoby) lub wtórną (pojawia się po konkretnym zdarzeniu takim jak poród, gwałt lub ma – wspomniany wyżej – charakter wybiórczy).

Dyspareunia a pochwica 

Dyspareunia i pochwica to dwa różne zaburzenia, które mają podobną cechę wspólną – w obu pojawia się ból w trakcie współżycia. W przypadku dyspareunii stosunek seksualny zwykle jest możliwy, natomiast u kobiet cierpiących na pochwicę mięśnie zaciskają się na tyle mocno, że nie ma możliwości rozszerzenia pochwy. Czasami trudno jest zdiagnozować, na którą z tych dwóch dolegliwości cierpi pacjentka, ale oba zaburzenia leczy się w podobny sposób. 

Leczenie dyspareunii 

Proces leczenia dyspareunii to zwykle wielomiesięczna praca, opierająca się na połączeniu następujących metod leczenia: 

• fizjoterapia uroginekologiczna, 
• spotkania z psychoterapeutą lub seksuologiem, 
• spotkania z psychiatrą, czasami zażywanie leków uspokajających lub przeciwbólowych.  

Podstawą leczenia jest ta metoda, która pozwoli zwalczyć przyczyny zaburzenia. Przykładowo u kobiety, która odczuwa ból i pieczenie, ale nie pojawiły się u niej czynniki psychogenne (gwałt, molestowanie seksualne), najlepszym rozwiązaniem są wizyty u fizjoterapeutki uroginekologicznej.  

Celem terapii jest możliwość wprowadzenia dilatatora o wielkości zbliżonej do penisa do pochwy, ale bez wywoływania dolegliwości bólowych. Zwykle wymaga to wielu miesięcy pracy, a także ćwiczeń, również w domu. W sytuacji, gdy dyspareunia jest związana z czynnikami psychogennymi, polecana jest wizyta u psychoterapeuty, na przykład poznawczo-behawioralnego.  

Niestety, niska świadomość społeczna sprawia, że wiele kobiet nie przyznaje się do bólu w trakcie stosunków, tylko unika seksu. Konsekwencją jest czasami niemożność znalezienia partnera, który zgodzi się na codzienne funkcjonowanie bez współżycia, a także coraz mniejsza radość z życia. Dyspareunii nie należy też leczyć u przypadkowych ginekologów, ponieważ niedelikatne badanie może doprowadzić do pogorszenia się symptomów. 

Bibliografia: 

1. Gniatkowska-Rutkowska J. K., Satkiewicz P. G., Terapia poznawczo-behawioralna seksualnych dysfunkcji bólowych u kobiet, Journal of Sexual and Mental Health 2022, 20. 
2. Jarzabek-Bielecka G., Dysfunkcja seksualna niespowodowana zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną, Dyspareunia w okresie przekwitania, Przegląd Menopauzalny 2012, 11. 
3. Jarząbek G., Radomski D., Pawlaczyk M., Friebe. Z, Dyspareunia u kobiet z endometriozą–aspekty ginekologiczne i seksuologiczne, Ginekologia Praktyczna 2005, 6: 20-22.