Jaką rolę odgrywają neutrofile w układzie odpornościowym? 

Neutrofile to najliczniejsza grupa białych krwinek. Choć ich nadmiar lub niedobór najczęściej świadczy o niegroźnej infekcji, to i tak warto skonsultować nieprawidłowość z lekarzem. Interpretacja poziomu neutrofilii w oderwaniu od innych parametrów morfologii nie ma bowiem znaczenia diagnostycznego. Czym właściwie są neutrofile? Jaka jest ich rola? Co oznacza zbyt wysoki lub za niski poziom białych krwinek tego rodzaju?

Czym są neutrofile? 

Zapewne wiesz, że w ludzkim krwiobiegu krążą leukocyty, czyli białe krwinki – strażnicy układu odpornościowego. Nazwa neutrofile może jednak niewiele ci powiedzieć, tymczasem jest to najliczniejsza grupa leukocytów – stanowią aż 50-70 proc. z nich. Neutrofile, zwane też granulocytami obojętnochłonnymi, produkowane są w szpiku kostnym w ilości sto miliardów dziennie. Dla porównania – jeśli weźmiesz w garść piasek, będziesz trzymać „zaledwie” około 8 miliardów ziarenek.  

Można z całą pewnością powiedzieć, że neutrofile to potężna armia układu odpornościowego. Niestety, komórki te żyją bardzo krótko. Już po nie więcej niż 10 godzinach krążenia we krwi, zastępowane są nowymi, ich obumieranie jest zaprogramowane. Tak krótki cykl życia jest ważny, aby układ odpornościowy prawidłowo spełniał swoje funkcje.

Za co odpowiadają neutrofile? 

Wyprodukowane w szpiku kostnym neutrofile krążą we krwi, gotowe w każdej chwili interweniować. Jeśli tylko powstanie stan zapalny (np. po zakażeniu bakteryjnym tkanek w miejscu zranienia) natychmiast przemieszczają się na „pole bitwy”, czyli do miejsca rozwijającego się stanu zapalnego. 

Jako pierwsze reagują jednak głównie makrofagi i mastocyty. Identyfikują drobnoustroje niemal natychmiast, gdy te przenikną do organizmu. Dopiero wtedy zaczynają wydzielać mediatory wazoaktywne (m.in. histaminę, serotoninę prostaglandyny, leukotrieny) oraz mediatory procesu zapalnego (m.in. interlukiny, chemokiny). Konsekwencją tego jest zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych (przenika do nich osocze) oraz pobudzenie leukocytów do przemieszczenia się. 

Gdy tylko neutrofile dotrą na miejsce, zaczynają zwalczać drobnoustroje. Dzieje się to dzięki procesowi fagocytozy – receptory neutrofilii łącza się z antygenami na powierzchni patogenów. Po rozpoznaniu wrogów, otaczają je i zamykają w tzw. fagosomie, gdzie następnie dochodzi do unieszkodliwienia. Odbywa się to poprzez tzw. wybuch tlenowy albo działanie wydzielanych enzymów. 

Skutkiem ubocznym ostatniego z wymienionych procesów jest niszczenie tkanek objętych procesem zapalnym i tworzenie ropy. To jednak odcina patogenom możliwość ucieczki, neutrofile szybciej mogą je więc unieszkodliwić. Gdy patogeny zostaną zwalczone, neutrofile obumierają i zostają usunięte przez makrofagi. Wówczas stan zapalny też się wygasza.

Kiedy zbadać poziom neutrofili? 

Neutrofile są jednym z parametrów morfologii. Jeśli profilaktycznie wykonujesz to badanie, to również poznasz poziom neutrofili we krwi. Ich poziom dostarcza informacji na temat toczących się w organizmie stanów zapalnych. To tak naprawdę podstawowa diagnostyka, zlecana bardzo często.

Jakie są normy dla neutrofili? 

Na wyniku morfologii neutrofile oznaczane są jako NEU oraz NEU% – badane jest zarówno ich stężenie, jak i procentowy udział. Pamiętaj, że zakresy referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, które przeprowadza diagnostykę. Zawsze odnoś się do norm podanych na wyniku. 

Co oznaczają za niskie neutrofile? 

Choć już spadek poziomu neutrofilii poniżej 1900 µl jest niepokojący, to jednak dopiero przy wartości 1500 µl lekarz stwierdza neutropenię, czyli zbyt niskie stężenie neutrofilii we krwi. Przyczyną zaburzenia może być: 

• infekcja wirusowa (np. świnka, grypa), 
• infekcja bakteryjna (np. bruceloza), 
• zakażenie HIV,  
• wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (WZW B i WZW C), 
• cytomegalia, 
• stosowanie niektórych leków (np. metamizolu, tiamazolu), 
• chemioterapia, 
• białaczka, 
• anoreksja, 
• niedobór witaminy B12 i B9, 
• niedobór miedzi, 
• wady wrodzone, 
• zatrucie metalami ciężkimi.

Co oznaczają za wysokie neutrofile? 

Gdy poziom neutrofilii przekroczy poziom 7500 µl, wówczas mowa jest o neutrofilii. Najczęściej jest ona konsekwencją: 

• stresu, 
• dużego wysiłku fizycznego, 
• nałogowego palenia tytoniu, 
• ciężkich urazów, 
• infekcji bakteryjnej lub grzybiczej o ostrym przebiegu, 
• zatrucia pokarmowego, 
• dny moczanowej, 
• kwasicy ketonowej. 

Podwyższone neutrofile są też charakterystyczne dla ciąży w drugiej połowie. Najczęściej nie jest to powód do interwencji medycznej, choć lekarz zawsze musi zweryfikować inne parametry morfologii. Tylko w ten sposób stwierdzi, czy ma do czynienia z fizjologiczną neutrofilią, czy objawem toczącego się stanu zapalnego.

Jak podnieść neutrofile lub je obniżyć? 

W przypadku neutropenii i neutrofilii spowodowanej infekcją, najczęściej nieprawidłowość znika po ustąpieniu choroby. Gdy jej przyczyną są jednak poważne zaburzenia jak białaczka, anoreksja czy reumatoidalne zapalenie stawów, wówczas konieczne jest prowadzenie terapii ściśle pod okiem specjalisty (np. hematologa, psychiatry czy reumatologa). 

Bibliografia: 

1. Jaszczura M.,  Ocena stężenia wybranych cytokin (IL-17A, IL-18, IL-23, IP-10, CCL5) oraz wskaźników neutrofile/limfocyty i płytki krwi/limfocyty u dzieci w ostrej fazie choroby Schöenleina-Henocha – Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych i nauk o zdrowiu, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zabrze 2020. 
2. Pijanowski Ł., Chadzińska M., Neutrofile – nieustraszeni pogromcy patogenów, „Wszechświat” 2012, t. 113, nr 4-6, 112-117. 
3. https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WL_jednostki/zaklad_diagnostyki_chorob_neurozwyrodnieniowych/16.01.18_pl_-_normy_badan_-_diagnostyka_laboratoryjna.pdf, [dostęp 06.09.2023].