Hipoksemia, czyli stan będący zagrożeniem dla życia

Hipoksemia to groźny stan, w którego przebiegu do krwi nie trafia odpowiednia ilość tlenu. Może być on efektem m.in. chorób płuc oraz schorzeń kardiologicznych. Nie można go lekceważyć, ponieważ nieleczony może doprowadzić do destrukcji wielu organów, a nawet do śmierci pacjenta. 

Czym jest hipoksemia? 

Hipoksemia to stan zmniejszonego utlenowania krwi tętniczej. Mówi się o niej, kiedy ciśnienie parcjalne tlenu spada poniżej 60 mm Hg. Jest ono wtedy zbyt niskie, aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować. W efekcie dochodzi do zaburzeń procesów metabolicznych, które zachodzą w tkankach. Dla porównania, norma ciśnienia mieści się w granicach 75-100 mm Hg. Jeśli chodzi o saturację, o omawianym problemie mówi się, gdy wynosi ona poniżej 95 proc. Prawidłowa utrzymuje się na poziomie 95-100 proc. Nieleczona hipoksemia staje się bezpośrednim zagrożeniem życia. 

Warto zaznaczyć, że największym zagrożeniem, jakie może spowodować hipoksemia, jest niedotlenienie komórek, które mogą w takim stanie wytrzymać zaledwie minutę. Po tym czasie następują nieodwracalne zmiany. Dlatego ważne jest, aby jak najszybciej zareagować po zaobserwowaniu pierwszych objawów. Hipoksemia może mieć charakter: 

• ostry – rozwija się w sposób nagły, można ją odwrócić, 
• przewlekły – rozwija się w sposób stopniowy, nie jest w pełni odwracalna.

Hipoksemia a hipoksja 

Hipoksja to stan, w którym dochodzi do niedotlenienia całego organizmu lub tkanek. Może być ona konsekwencją przedłużającej się hipoksemii, ale nie musi. Zdarza się, że dochodzi do hipoksji nawet wtedy, gdy we krwi znajduje się właściwe stężenie tlenu. Powstaje również na skutek zbyt małej objętości krwi oraz nieodpowiedniego działania układu sercowo-naczyniowego. 

Objawy hipoksemii 

Symptomy hipoksemii pojawiają się stopniowo i z czasem się nasilają. Na początku można zauważyć narastające duszności. Do tego, kiedy pacjent próbuje złapać oddech, obserwuje się przyspieszoną akcję serca, pojawia się również kaszel. Warto dodać, że już na tym etapie może dojść do obumarcia lub niedotlenienia mózgu. Następnie hipoksemię można zidentyfikować na podstawie następujących objawów: 

• sinica (fioletowo-niebieski odcień śluzówek i skóry), 
• uczucie dezorientacji i niepokoju, 
• zaburzenia świadomości, 
• częstoskurcz, 
• nadmierne pocenie się, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• zawroty i bóle głowy, 
• palce pałeczkowate (są charakterystyczne dla hipoksemii przewlekłej), 
• przyspieszony, płytki oddech, 
• ból w klatce piersiowej, 
• gorączka. 

Nie wszystkie objawy występują zawsze. To, jakie symptomy się pojawią, zależy od przyczyny. Kiedy nie zareagujesz i odwleczesz działania terapeutyczne, z czasem dojdzie do niewydolności układu krążenia, utraty przytomności, co może skończyć się śmiercią. 

Przyczyny hipoksemii 

Hipoksemia może mieć różne podłoże. Bezpośrednią jej przyczyną jest niedostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do pęcherzyków płucnych. W ich ściankach dochodzi do połączenia tlenu z krwią oraz oddania dwutlenku węgla, czyli do wymiany gazowej. Jeśli ten proces nie będzie przebiegał poprawnie, w organizmie zwiększy się stężenie krwi pozbawionej tlenu i zaobserwujesz pierwsze objawy hipoksemii. 

Często przyczyną hipoksemii są choroby kardiologiczne oraz płuc (np. odma opłucnowa, rozedma płuc, nadciśnienie płucne, zatorowość płucna) i całego układu oddechowego, a także płyn w płucach. Na jej pojawienie się wpływają także stany padaczkowe, jak również zażywanie narkotyków. W niektórych przypadkach do powstania hipoksemii przyczynia się niższy poziom hemoglobiny, będący efektem anemii lub krwotoku, a także skaza krwotoczna. 

Do hipoksemii mogą doprowadzić przebyte udary mózgu oraz przewodnienie. Nierzadko na jej pojawienie się wpływa również niskie ciśnienie parcjalne tlenu atmosferycznego, z którym do czynienia mamy na dużych wysokościach (powyżej 5500 m n.p.m) – zdarza się więc, że omawiana przypadłość dotyka pilotów oraz wspinaczy wysokogórskich. Inne powody hipoksemii to:  

• zatrucie tlenkiem węgla, 
• uraz klatki piersiowej, 
• otyłość – jeżeli objawy nasilają się w nocy, podczas snu. 

Warto dodać, że hipoksemia u noworodka stanowi często efekt m.in. wrodzonych anomalii układu oddechowego, sepsy czy zespołu aspiracji smółki. Ważne jest również to, że hipoksemia u matki może być przyczyną hipoksemii u płodu. To z kolei sprawia, że przez cały okres ciąży należy pozostawać pod opieką ginekologa. 

Leczenie hipoksemii 

Jeśli zauważysz u kogoś pierwsze objawy hipoksemii, koniecznie udrożnij jego drogi oddechowe. Dzięki temu płuca zyskają lepszy dostęp do tlenu. Należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Lekarze zwykle podają pacjentom mieszankę oddechową z 40-procentowym stężeniem tlenu. Jeżeli hipoksemia ma charakter ostry, potrzebna jest intubacja, która w sposób mechaniczny wspomaga oddychanie, a w przypadku postaci przewlekłej konieczna jest tlenoterapia domowa. Warto pamiętać, że w takich sytuacjach towarzyszy ona chorym do końca życia. Bardzo ważne jest również to, aby wyleczyć chorobę podstawową. Przykładowo:  

• jeśli hipoksemia jest konsekwencją bakteryjnego zapalenia płuc, konieczna będzie antybiotykoterapia, 
• jeśli przyczyną problemu jest obecność płynu w płucach, potrzebne będzie przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, który je oczyści.  

Należy także zmienić swój styl życia. Osoby z otyłością lub nadwagą powinny schudnąć. Warto także wprowadzić modyfikacje w swoim codziennym menu, a tym samym zadbać o to, aby dieta była zdrowa i zbilansowana – unikaj jedzenia słodyczy i żywności wysokoprzetworzonej. Nie mniej istotna jest regularna aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525974/ [dostęp 11.12.23]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526127/ [dostęp 11.12.23]. 
3. Sarkar M. Niranjan N., Banyal P. K., Mechanisms of hypoxemia, Lung India, 2017, 34(1), s. 47-60.