Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to postępująca choroba zapalna

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to schorzenie, w którego przebiegu dochodzi do rozwoju silnego stanu zapalnego stawów. Zaczyna się od bólu oraz sztywności w obrębie części lędźwiowej kręgosłupa lub okolicy bioder, a więc nie jest to swoisty objaw, bo towarzyszy wielu innym schorzeniom, ale także niewinnym przeciążeniom. Jak rozpoznać ZZSK? Do jakiego lekarza się zwrócić w celu diagnozy? Czy istnieją skuteczne metody lecznicze?

Jak przebiega zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Jak wspomniano, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa objawia się na początku bólem oraz sztywnością dolnej części pleców, co wynika z rozwoju stanu zapalnego. Te dolegliwości utrzymują się przez kilka tygodni lub miesięcy, a potem rozprzestrzeniają się do góry, obejmując coraz większą powierzchnię, wreszcie atakując również szyję. W przebiegu schorzenia charakterystyczne są etapy zaostrzenia oraz remisji. Objawy zaawansowanego ZZSK mogą być następujące:

• ból i sztywność środkowego oraz górnego odcinka kręgosłupa,
• dolegliwości bólowe nasilające się w nocy i podczas odpoczynku, malejące w ruchu,
• zmniejszenie ruchomości kręgosłupa,
• rozprzestrzenianie się dolegliwości na inne części układu kostno-stawowego.

W przebiegu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa występuje także szereg nietypowych objawów, które mogą naprowadzić specjalistę reumatologa na właściwy trop. Są to:

• utrata apetytu,
• zaburzenia widzenia,
• problemy z braniem głębszych oddechów,
• biegunka, bóle brzucha,
• ogólne osłabienie organizmu.

Kto jest narażony na rozwój zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa?

Współczesna medycyna wciąż nie jest w stanie wskazać konkretnej przyczyny rozwoju omawianej jednostki chorobowej, jednak istnieją pewne czynniki czy też uwarunkowania, które sprawiają, że dana jednostka jest bardziej narażona na ZZSK. Oto niektóre z nich:

• częściej chorują mężczyźni niż kobiety,
• najostrzejsze objawy ZZSK obserwuje się u mężczyzn w wieku od 17. do 45. lat,
• występowanie przypadków zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa w rodzinie sprawia, że może ono wystąpić również u ciebie,
• jesteś bardziej narażona na rozwój ZZSK, jeżeli chorujesz na łuszczycę, chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Diagnostyka zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Diagnostyką ZZSK zajmuje się najczęściej reumatolog – możesz poprosić o skierowanie do specjalisty podczas wizyty u internisty lub udać się na wizytę prywatną. Spotkanie zaczyna się od dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego. To bardzo ważny etap, ponieważ zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ma kilka charakterystycznych cech:

• sztywność i ból, które znikają w ciągu dnia, kiedy pacjent zaczyna się ruszać,
• objawy ustępują po ciepłym prysznicu,
• ból nasila się podczas odpoczynku, zamiast maleć,
• dolegliwości nasilają się z czasem i nie mają związku z urazem.

Jeżeli lekarz będzie podejrzewał u ciebie ZZSK, zleci dodatkowe badania, które potwierdzą jego przypuszczenia. Taka diagnostyka szczegółowa obejmuje następujące działania:

• badania krwi – nie potwierdzą one zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, ale pozwolą wykluczyć niektóre choroby o podobnych objawach. Obejmują one podstawową morfologię, skład chemiczny krwi, zidentyfikowanie markera HLA-B27, a także sprawdzenie poziomu parametrów zapalnych takich jak CRP, ESR,
• diagnostyka obrazowa – obejmuje zdjęcie RTG, rezonans magnetyczny oraz USG kręgosłupa. Te metody pozwalają lekarzowi zaobserwować zmiany zarówno we wczesnym, jak i zaawansowanym stadium.

Leczenie ZZSK to nie tylko farmakoterapia – o czym należy pamiętać?

Stwierdzono u ciebie zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa? Leczenie może obejmować nie tylko stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Ważna jest tutaj także fizjoterapia oraz codzienne wykonywanie ćwiczeń, które poprawią twoją mobilność i pozwolą na zminimalizowanie dolegliwości. W skrajnych przypadkach, kiedy leczenie zachowawcze nie pomaga, a ZZSK uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, lekarz może zaproponować operację.

Farmakoterapia w przebiegu ZZSK

Nie istnieje lek na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Farmakoterapia ma za zadanie zmniejszyć dolegliwości bólowe. W tym celu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne zawierające ibuprofen, naproksen czy diklofenak. W cięższych przypadkach stosuje się kortykosteroidy w postaci zastrzyków lub inhibitory czynnika martwicy nowotworu (np.  adalimumab, etanercept) – to rodzaj leczenia biologicznego, w którym wykorzystuje się tzw. przeciwciała monoklonalne.

Wizyta u fizjoterapeuty

Fizjoterapeuta zaproponuje ci indywidualny zestaw ćwiczeń, które poprawią jakość twojego życia w przebiegu zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Ponadto nauczy cię, jak powinieneś poruszać się i wykonywać różne czynności, aby nie obciążać dodatkowo pleców, tylko inne mięśnie. Jeżeli cierpisz na ZZSK, znalezienie dobrego fizjoterapeuty powinno być twoim priorytetem.

ZZSK a zmiana stylu życia

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa wymaga od pacjentów zmiany stylu życia. Co pomoże ci zminimalizować przykre dolegliwości związane z omawianym schorzeniem? Oto kilka przykładów:

• zacznij regularnie ćwiczyć – po konsultacji z lekarzem prowadzącym oraz rehabilitantem,
• dbaj o aktywność pozatreningową – spacer lub rower do pracy będzie lepszym rozwiązaniem niż samochód, o ile masz taką możliwość,
• poznaj techniki radzenia sobie ze stresem – stresujące, przykre sytuacje sprawiają, że stany zapalne w organizmie zaostrzają się. Pomocna może się tutaj okazać także terapia u psychoterapeuty,
• odpowiednia dieta – w przypadku ZZSK warto zastosować dietę przeciwzapalną, a więc taką, która m.in. wspiera mikrobiotę jelit oraz bazuje na świeżych warzywach i owocach, a także eliminuje produkty wysokoprzetworzone.

Bibliografia:

1. Akassou A., Bakri Y., Does HLA-B27 Status Influence Ankylosing Spondylitis Phenotype?, Clinical Medicine Insights: Arthritis and Musculoskeletal Disorders 2018, 11: 1179544117751627.
2. https://www.healthdirect.gov.au/ankylosing-spondylitis [dostęp 24.10.2023].
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ankylosing-spondylitis/symptoms-causes/syc-20354808 [dostęp 24.10.2023].
4. Wenker K. J., Quint J. M., Ankylosing Spondylitis, StatPearls 2023.