Leukemia, czyli białaczka – śmiertelnie niebezpieczny nowotwór

Leukemia to białaczka, czyli nowotwór szpiku kostnego, potocznie nazywany nowotworem krwi. Na tę chorobę cierpią osoby w każdym wieku, zarówno seniorzy, jak i niemowlęta, a jej śmiertelność sięga ok. 25 proc. Jakie są objawy białaczki? Pod jakimi postaciami występuje leukemia? Czy leczenie tego schorzenia jest inwazyjne?

Leukemia – co to za choroba? 

Do rozwoju białaczki dochodzi w momencie, kiedy dochodzi do uszkodzenia materiału genetycznego białych krwinek, przez co rosną i zaczynają się dzielić w niekontrolowany sposób, wypierając ze szpiku kostnego zdrowe, poprawnie reagujące na zagrożenie komórki immunologiczne. 

Patologicznie zmienione komórki nie spełniają swoich funkcji, a więc układ odpornościowy zostaje upośledzony. Co więcej, ich cykl życiowy się zmienia, przez co nie umierają zbyt szybko i zamiast tego magazynują się w szpiku kostnym, a następnie w naczyniach krwionośnych, zajmując miejsce i uniemożliwiając rozwój zdrowych komórek krwi.

Jak klasyfikuje się leukemię? 

Białaczka może przyjmować różne formy, jednak stosuje się ogólny podział, który umożliwia klasyfikację typu leukemii według: 

• przebiegu – występuje białaczka ostra, o szybkim rozwoju oraz białaczka przewlekła, czy też chroniczna, rozwijająca się powoli, 
• rodzaju zaatakowanych białych krwinek – wymienia się białaczkę limfatyczną lub białaczkę szpiku kostnego. 

Ostra białaczka 

W przebiegu ostrej białaczki mutacji ulegają niedojrzałe białe krwinki, nazywane blastami. Nie rozwijają się, nie spełniają swoich funkcji, za to bardzo szybko się namnażają, przez co choroba postępuje agresywnie, a stan pacjenta błyskawicznie się pogarsza. Ten typ leukemii wymaga wdrożenia natychmiastowego leczenia. 

Przewlekła białaczka 

O przewlekłej leukemii mówi się, kiedy mutacji ulegają dojrzałe białe krwinki. W tym przypadku chore komórki nie dzielą się tak szybko. Stopniowo namnażają się i gromadzą w organizmie, początkowo nie dając żadnych objawów. Taki stan może trwać miesiące, a nawet lata, co znacząco utrudnia jego wykrycie. 

Białaczka limfatyczna 

Białaczka limfatyczna atakuje limfocyty, czyli białe krwinki odpowiedzialne za rozpoznawanie patogenów i reakcje mającą na celu zniszczenie zagrożenia. Są częścią składową układu limfatycznego, który odpowiada za odporność organizmu, a także za odpowiedni przepływ płynów ustrojowych. 

Białaczka szpiku kostnego 

Leukemia szpikowa rozwija się w komórkach szpiku kostnego, gdzie powstają zarówno białe krwinki, czerwone krwinki, jak i płytki krwi. Ten rodzaj białaczki wpływa więc nie tylko na białe krwinki, ale na cały układ krwionośny oraz limfatyczny, wywołując mutacje we wszystkich komórkach krwi.

Rodzaje białaczki 

Najczęściej diagnozowane rodzaje białaczki to: 

• ostra białaczka limfatyczna (ALL) – ten rodzaj leukemii najczęściej występuje u małych dzieci, 
• ostra białaczka szpikowa (AML) – występuje powszechnie, obserwuje się ją z podobną częstotliwością zarówno u dzieci, jak i dorosłych, jest to najczęściej diagnozowany rodzaj leukemii, 
• przewlekła białaczka limfatyczna (PBL) – atakuje przede wszystkim dorosłych i rozwija się bardzo powoli, często nie dając żadnych objawów, 
• przewlekła białaczka szpikowa (CML) – rzadko występuje u dzieci, przez całe miesiące chory nie wie, że rozwija się u niego białaczka, dopóki choroba nie wejdzie w kolejną fazę, kiedy komórki nowotworowe zaczynają szybciej rosnąć, 
• rzadziej występujące rodzaje białaczki – np. białaczka włochatokomórkowa, zespoły mielodysplastyczne, zaburzenia mieloproliferacyjne.

Leukemia – objawy 

Biorąc pod uwagę różnorodność typów białaczki, objawy mogą być różne, a czasami nie pojawiają się wcale, dopóki choroba nie rozwinie się w zaawansowane stadium. Można jednak wyróżnić kilka symptomów, które powinny cię zaniepokoić. Są to m.in.: 

• nadmierne zmęczenie i osłabienie organizmu niezwiązane z wysiłkiem i nieustępujące po odpoczynku, utrzymujące się przez dłuższy czas, 
• bladość twarzy, błon śluzowych, 
• powiększone węzły chłonne bez bólu i bez wyraźnej przyczyny, 
• częste infekcje wynikające z obniżonej odporności, 
• ból w obrębie kości, ich tkliwość.

Jak diagnozuje się białaczkę? 

Leukemię podejrzewa się w przypadku wystąpienia niektórych objawów lub w przypadku, gdy jesteś w grupie ryzyka. Często jednak zdarza się, że nowotwór zostaje wykryty podczas profilaktycznych badań, kiedy nie daje jeszcze wyraźnych symptomów. Podstawą diagnostyczną w przypadku białaczki są: 

• badania krwi – oznaczenie liczby białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi, oglądanie próbki pod mikroskopem, 
• biopsja szpiku kostnego lub węzłów chłonnych, 
• badania obrazowe.

Jakie leczenie można wdrożyć w przypadku białaczki? 

Leczeniem leukemii zajmują się hematolodzy oraz onkolodzy, którzy kolejno specjalizują się w chorobach krwi oraz schorzeniach nowotworowych. Decyzja o wdrożeniu określonej metody leczenia podejmowana jest na podstawie wykonanych badań diagnostycznych, ale także z uwzględnieniem typu białaczki, stadium choroby oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Specjalista może zaproponować: 

• chemioterapię, 
• radioterapię, 
• przeszczep komórek macierzystych, 
• terapię biologiczną lub immunologiczną, 
• terapię celowaną.

Białaczka – czynniki ryzyka 

Nie istnieją jednoznaczne dowody na to, co wywołuje białaczkę ani jak należy żyć, aby jej uniknąć. Niemniej jednak wśród czynników ryzyka wymienia się zarówno wpływ środowiska, jak i czynniki genetyczne. Istnieją przesłanki, aby uważać, że na leukemię szczególnie narażone są m.in. osoby: 

• obciążone genetycznie – w rodzinie stwierdzono przypadki wystąpienia białaczki, 
• ze zbyt wysoką lub niską masą urodzeniową, 
• narażone na działanie pestycydów, 
• chorujące w przeszłości na inny rodzaj nowotworu,  
• cierpiące na niektóre schorzenia genetyczne, np. zespół Downa, 
• często wystawiane na wpływ dymu tytoniowego lub na inne toksyczne zanieczyszczenia powierza. 

Bibliografia: 

1. Chennamadhavuni A., Lyengar V., Mukkamalla S. K. R., Shimanovsky A., Leukemia, StatPearls 2023. 
2. https://www.cancer.gov/types/leukemia [dostęp 13.03.2023]. 
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/leukemia/symptoms-causes/syc-20374373 [dostęp 13.03.2023]. 
4. https://seer.cancer.gov/statfacts/html/leuks.html [dostęp 13.03.2023].