Dystonia, czyli choroba przyjmowania nienaturalnych pozycji ciała o niejasnej etiologii – objawy i metody leczenia

Dystonia to rodzaj zaburzenia ruchowego objawiający się mimowolnymi, czyli niezależnymi od woli pacjenta skurczami w postaci wyginania i skręcania różnych partii mięśniowych ciała. Przyczyny dystonii nie są do końca poznane, ale zaburzenie poddaje się leczeniu i wszechstronnej rehabilitacji.

Dystonia mięśniowa może przybrać wiele postaci, najczęściej diagnozowaną jest dystonia ogniskowa, czyli dotycząca jednego obszaru ciała, stanowiąca blisko 50% wszystkich przypadków schorzenia. Dystonię obserwuje się dwukrotnie częściej u kobiet i zwykle prowadzi do utrwalenia niekontrolowanych ruchów mięśniowych lub rozprzestrzeniania się ich na inne obszary ciała.

Czym jest dystonia?

Dystonia to objaw choroby układu nerwowego, którego istotą są charakterystyczne zaburzenia ruchowe pod postacią powtarzającego się wzorca mimowolnych, czyli niezależnych od woli pacjenta, skurczów mięśniowych danego obszaru ciała, które prowadzą do jego nieprawidłowego i nienaturalnego ułożenia. W miarę postępu choroby dystonia mięśniowa może zajmować nowe części ciała wcześniej nieobjęte objawem. Obraz zaburzenia to równoczesne skurcze i rozkurcze mięśni antagonistycznie działających względem siebie, czyli zginaczy i prostowników. Charakter dystonii może być:

• krótkotrwały przypominający drżenie bądź długotrwale utrzymujący się i przypominający wijące się ruchy;
• ujawniający się podczas dowolnych zamierzonych ruchów lub w trakcie powtarzającej się określonej czynności, np. pisania, bądź objawiający się w mięśniach podczas spoczynku;
• ogniskowy, czyli dotyczący jednego obszaru ciała bądź zajmujący rozległe grupy mięśniowe (tzw. dystonia uogólniona);
• paradoksalny, oznaczający redukcję ruchów mimowolnych pod wpływem dowolnych ruchów, np. dystonia dłoni ustępuje pod wpływem prac manualnych, a dystonię kończyn dolnych może łagodzić chodzenie;
• miokloniczny (tzw. dystonia miokloniczna), czyli szybkie, zrywne ruchy dystalnych części kończyn, np. dystonia dłoni;
• toniczny (tzw. dystonia toniczna), oznaczający powolne, niespieszne mimowolne kurcze mięśni.

Mięśnie podlegające dystonii mięśniowej nierzadko ulegają przerostowi ze względu na silne i często powtarzające się napięcia.

Przyczyny dystonii

Etiologia dystonii nie jest jednoznacznie określona. Szacuje się, że zaburzenie powstaje na skutek:

• zmian strukturalnych w ośrodkowym układzie nerwowym w przebiegu urazów głowy z uszkodzeniem tkanki mózgowej lub rdzenia kręgowego, zatruć toksycznych, np. manganem czy kobaltem, bądź wpływu niektórych leków i substancji chemicznych oraz powstałych na tle innych chorób neurologicznych, np. dystonia skojarzona z zespołami neurodegeneracyjnymi, zaburzeniami metabolicznymi;
• wad i chorób o podłożu genetycznym oraz infekcji mózgu;
• czynników idiopatycznych, czyli o nieznanym wpływie.

Dystonia mięśniowa – rodzaje

Dystonię zwykle klasyfikuje się pod względem umiejscowienia, rozległości zajęcia grup mięśniowych oraz lokalizacji objawów, czyli:

• dystonia ogniskowa zajmująca jeden obszar ciała, np.:
  • dystonia szyjna kojarzona z kręczem karku, czyli skręcające ruchy szyi lub utrzymujące się przechylenie głowy w towarzystwie uniesienia barku po stronie skurczu;
  • dystonia twarzy obejmująca np. powieki i objawiająca się częstym mruganiem lub zaciskaniem powiek bądź zajmująca mięśnie ust i żuchwy, tzw. dystonia ustno-żuchwowa, czyli mimowolne otwieranie i zamykanie ust;
  • dystonia krtaniowa zajmująca mięśnie krtani i strun głosowych, która wywołuje trudności w mówieniu i emisji głosu;
  • dystonia dłoni, czyli tzw. kurcz pisarski dotyczący przedramienia i ręki;

• dystonia segmentalna obejmująca sąsiadujące ze sobą obszary ciała, np. mięśni twarzy, krtani i szyi składające się na zespół Meige’a;
• dystonia wieloogniskowa zajmująca obszary ciała oddalone od siebie.

Dystonia mięśniowa może występować również pod postaciami określanymi jako inne bądź specjalne, m.in. dystonia psychogenna, czyli mimowolne skurcze mięśniowe występujące w towarzystwie innych objawów somatycznych i psychicznych, np.:

• dystonia neurowegetatywna, m.in. zespół Da Costy (tzw. nerwica serca) objawiający się nakładaniem szeregu objawów, np. kłujący ból w klatce, kołatanie serca, zawroty głowy, uczucie niepokoju;
• dystonia depresyjna;
• dystonia naczyniowo-nerwowa.

Jak leczyć dystonię?

Leczenie dystonii polega na łagodzeniu jej przebiegu i poprawie jakości życia pacjenta. Objawom często towarzyszą symptomy pozaruchowe, np. depresja, zaburzenia emocjonalne czy problemy ze snem, co może nasilać schorzenie. Proces usprawniania obejmuje:

• leczenie chorób współwystępujących i przyczyniających się do dystonii,
• farmakoterapię doustną lub dokanałową,
• zabiegi głębokiej stymulacji mózgu,
• terapię zajęciową, psychoterapię.