Medycyna nuklearna – co to jest? Nowoczesne metody badań obrazowych

Medycyna nuklearna opiera się głównie na właściwościach izotopów promieniotwórczych. Dzięki ich przemianom i emitowanemu przez nie promieniowaniu możliwe jest wykonywanie bardzo dokładnych badań obrazowych – scyntygrafii. Pierwiastki promieniotwórcze mają również możliwość leczenia niektórych schorzeń.

Medycyna nuklearna to dość ważny element diagnostyki różnych chorób, szczególnie nowotworowych. Istnieją takie odmiany pierwiastków, które pod wpływem różnych czynników ulegają przemianom. Reakcjom tym towarzyszy promieniowanie, które jest wykorzystywane w medycynie do obrazowania narządów. Pozwala ocenić nie tylko ich budowę, ale również prawidłowość funkcjonowania. W Polsce istnieje specjalizacja z medycyny nuklearnej.

Medycyna nuklearna a radiologia

Medycyna nuklearna może być mylona z radiologią. W obu korzysta się z właściwości promieniowania. W radiodiagnostyce wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie do uzyskiwania obrazu struktur anatomicznych w ludzkim ciele. Są to takie badania jak RTG, tomografia komputerowa, mammografia, angiografia i tym podobne. Medycyna nuklearna za to wykorzystuje promieniowanie emitowane przez określone pierwiastki wprowadzane w śladowych ilościach do ludzkiego organizmu.

Medycyna nuklearna – jak działają radiofarmaceutyki?

Aby radioizotopy w ludzkim ciele działały prawidłowo, potrzebny jest odpowiedni nośnik w postaci związku chemicznego lub leku, czyli części aktywnej biologicznie. Pierwiastek promieniotwórczy w połączeniu z nośnikiem nazywany jest radiofarmaceutykiem. Nośnik w badaniu dobierany jest w zależności od potrzeb diagnostycznych – poszczególne z nich docierają do innych narządów. Dzięki promieniowaniu gamma, które emitują radiofarmaceutyki, możliwa jest ocena nie tylko budowy narządu, ale również funkcji, jakie on wypełnia. W nuklearnym obrazowaniu radiofarmaceutyki podaje się pacjentom dożylnie lub doustnie. Po czasie, jaki jest potrzebny, aby substancja włączyła się do procesów życiowych pacjenta, wykonuje się właściwe badanie.

Scyntygrafia narządów w medycynie nuklearnej

Promieniowanie gamma wydzielane przez odpowiednio dobrany radiofarmaceutyk jest wykrywane i rejestrowane przez gammakamery. Są one połączone z komputerem, który rejestruje wszystkie informacje i generuje obraz, który przedstawia rozkład izotopu w organizmie. Wynikiem badania jest dwuwymiarowy obraz. W niektórych sytuacjach wykonuje się badanie całego szkieletu. Scyntygrafia tego typu może być wykonana przy podejrzeniu nowotworów z przerzutami do kości, zapaleniach kości i stawów, ocenie zmian, jakie pojawiają się po wyleczonym urazie. Wskazaniem do badania szkieletu jest też podejrzenie chorób metabolicznych kości.

Scyntygrafię można wykonać również do obrazowania chorób serca i układu krwionośnego. Są to wysoko specjalistyczne badania, takie jak scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego, arteriografia izotopowa czy badanie pierwszego przejścia. Scyntygrafia serca pozwala na zbadanie przepływów krwi przez mięsień sercowy i wykrycie ewentualnych miejsc z niedokrwieniem. Jest to szczególnie cenna informacja przed operacjami naczyń wieńcowych.

Scyntygrafia jest wykorzystywana również do obrazowania tarczycy, wątroby, pęcherzyka żółciowego, mózgu, nerek i płuc.

Leczenie radioizotopami w medycynie nuklearnej

Medycyna nuklearna jest wykorzystywana nie tylko do obrazowania i oceny funkcji narządów. Jej istotną funkcją jest leczenie chorób. Radioizotopowe metody leczenia wykorzystuje się w terapii stanów zapalnych stawów oraz jako metodę przeciwbólową w nowotworach. Przy leczeniu stanów zapalnych w stawach wykonuje się iniekcję z odpowiednim radioizotopem – substancja biologicznie czynna w połączeniu z promieniowaniem likwiduje ogniska zapalne, co powoduje ustąpienie dolegliwości. U osób z nowotworami kości stosuje się odpowiedni izotop w celu łagodzenia ich stanów zapalnych. Lek podawany jest dożylnie.

Bezpieczeństwo w medycynie nuklearnej

Pierwiastki promieniotwórcze wykorzystywane w medycynie nuklearnej odznaczają się dużym bezpieczeństwem – ich dawki są bardzo małe. Narażenie pacjentów na promieniowanie jest o wiele mniejsze niż w przypadku niektórych badań radiologicznych. Długi czas badania również nie jest groźny, ponieważ źródło słabego promieniowania znajduje się w ciele pacjenta, a nie poza nim. Scyntygrafię można wykonywać nawet u noworodków. Jedynymi przeciwwskazaniami do wykonania badań jest ciąża i karmienie piersią. Dodatkowym argumentem przemawiającym za bezpieczeństwem medycyny nuklearnej są wysokie normy, które muszą spełniać ośrodki wykonujące scyntygrafię. Wymagane środki bezpieczeństwa eliminują najmniejsze ryzyko przekroczenia bezpiecznej dawki promieniowania.