Czym jest przeszczep serca? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do operacji? Jak wygląda życie po transplantacji?

Przeszczep serca jest operacją, którą wykonuje się w przypadku ciężkiej niewydolności narządu, gdy zawiodły inne metody leczenia. Procedura polega na pobraniu organu od martwego dawcy i umieszczeniu go zamiast chorego narządu. Jest to skomplikowana operacja kardiochirurgiczna, którą wykonuje się w specjalistycznych ośrodkach.

Chorzy z ciężką niewydolnością serca mogą zostać zakwalifikowani do przeszczepu po wykonaniu szeregu badań diagnostycznych oraz wykluczeniu przeciwwskazań. Operację wykonuje się również u dzieci. Głównym wskazaniem w tym przypadku są wrodzone wady anatomiczne.

Wskazania i przeciwwskazania do przeszczepu serca

Wskazaniem do wykonania przeszczepu serca u ludzi dorosłych jest ciężka niewydolność narządu. Stan ten może być spowodowany przez kardiomiopatie. Są to choroby mięśnia sercowego wywoływane przez różne czynniki (np. genetyczne, nabyte lub wtórne do innych zaburzeń), które prowadzą do osłabienia funkcjonowania narządu. Do innych przyczyn ciężkiej niewydolności serca należą: zaawansowana choroba niedokrwienna serca (najczęściej spowodowana miażdżycą tętnic wieńcowych) i dysfunkcje wrodzone (np. wada zastawkowa).

Najczęstszą przyczyną wykonywania przeszczepu serca u dzieci jest obecność wad wrodzonych uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie. Są to zaburzenia, które mogą zostać wykryte w okresie prenatalnym, czyli przed urodzeniem. U starszych dzieci wskazaniem do przeprowadzenia operacji może być ciężka niewydolność narządu spowodowana chorobami.

Kwalifikacja do przeszczepu serca jest procesem, który pozwoli ustalić możliwość przeprowadzenia operacji u chorego. Diagnostyka obejmuje wykonanie badań umożliwiających m.in. ocenę funkcjonowania układu oddechowego, krążeniowego, krwionośnego. Pacjenta bada się również pod kątem występowania chorób ogólnoustrojowych (np. cukrzycy), nowotworowych i infekcyjnych. Istotna jest też ocena funkcjonowania poszczególnych narządów, np. nerek. Analiza psychospołeczna pozwala z kolei określić zdolność pacjenta do prowadzenia określonego stylu życia po operacji. Kolejnym kryterium kwalifikacyjnym jest wiek. Pierwszeństwo w kolejce oczekujących na operację przeszczepu serca mają ludzie przed 70 rokiem życia.

Przeciwwskazania do przeszczepu serca mogą być względne i bezwzględne. Do pierwszych zalicza się występowanie innych chorób u pacjentów, takich jak otyłość, osteoporoza, przebyty udar mózgu bądź zator tętnicy płucnej. Wymienione schorzenia zmniejszają szansę powodzenia operacji. Do przeciwwskazań bezwzględnych należą: nieodwracalne nadciśnienie płucne, niewydolność wątroby/nerek, aktywna infekcja, czynna choroba nowotworowa. Istotnym przeciwwskazaniem jest brak współpracy chorego z lekarzami. Osoby uzależnione od narkotyków, alkoholicy oraz chorzy psychicznie nie są kwalifikowani do przeszczepu serca z racji dużego ryzyka nieprzestrzegania zaleceń przed operacją i po niej.

Kwalifikacja chorego do zabiegu jest długotrwałym procesem, który wymaga szczegółowej oceny funkcjonowania całego organizmu. Wstępna diagnoza pozwala na określenie szansy powodzenia zabiegu.

Jak wygląda przeszczep serca?

Przeszczep serca jest operacją kardiochirurgiczną, która polega umiejscowieniu narządu od dawcy w miejsce chorego u biorcy. Serce pobiera się od zmarłego dawcy pod warunkiem, że za życia nie wyraził on sprzeciwu w kwestii oddania organów po śmierci. Operacja przeszczepu serca trwa długo, co najmniej kilka godzin. Na czas trwania zabiegu wpływa wiele czynników, m.in. doświadczenie zespołu wykonującego zabieg, warunki anatomiczne oraz stan pacjenta.

Klasyczna technika operacyjna polega na połączeniu naczyń tętniczych wychodzących z serca dawcy (aorta i pień płucny) do naczyń biorcy. Tylna część prawego i lewego przedsionka serca operowanego pacjenta zostaje pozostawiona.

Życie po przeszczepie serca

Chory po przeszczepie serca do końca życia musi przestrzegać licznych zaleceń. W celu zmniejszenia ryzyka odrzutu przeszczepu pacjenci przyjmują leki immunosupresyjne, których celem jest tłumienie odpowiedzi ze strony układu odpornościowego.

Rehabilitacja po przeszczepie serca polega na przestrzeganiu zasad zdrowego stylu życia. Pacjenci powinni kontrolować masę ciała, dbać o regularne wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej. Po operacji należy wykonywać lekkie ćwiczenia fizyczne, które umożliwią powrót do zdrowia i wzrost siły. Początkowo wskazane są np. krótkie spacery, z czasem można dołączyć jazdę na rowerze czy jogging. Wysoce niewskazane jest picie alkoholu i palenie papierosów.

Większość pacjentów z przeszczepionym sercem twierdzi, że ich komfort życia po operacji z czasem znacznie się poprawił.