Badania profilaktyczne 2024. Kiedy warto je przeprowadzić i co obejmują?

Wiele chorób rozwija się przez długie lata, nie dając żadnych odczuwalnych oznak. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna – pozwala wykryć zmiany w organizmie pacjenta i podjąć efektywne leczenie, zanim będzie za późno. Jakie testy powinny obejmować badania profilaktyczne kierowane dla poszczególnych grup wiekowych?

Na czym polegają badania profilaktyczne?

Badania profilaktyczne należy rozumieć jako różnego rodzaju testy diagnostyczne z krwi, śliny, moczu lub innego materiału biologicznego pacjenta, a także testy fizykalne. Powinny być one przeprowadzane regularnie nawet wtedy, gdy dana osoba nie odczuwa żadnych konkretnych dolegliwości.

Badania profilaktyczne wyglądają nieco inaczej w zależności od grupy wiekowej oraz płci pacjenta. Aktualne informacje na temat rekomendowanej profilaktyki znajdują się na stronach internetowych NFZ, ale można też zasięgnąć ich u lekarza pierwszego kontaktu. Określone badania profilaktyczne wykonują także osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, które podlegają przepisom kodeksu pracy.

Kto wydaje skierowanie na bezpłatne badania profilaktyczne 2024?

Profilaktyka zdrowotna może być zrealizowana na kilku różnych sposobów. Jeżeli chodzi o pracowników, to obowiązek wystawienia skierowania ciąży na pracodawcy. To on kieruje pracownika na:

• badania wstępne;
• badania okresowe i kontrolne;
• badania sanitarno-epidemiologiczne.

Na badania profilaktyczne przewidziane w ramach konkretnych programów finansowanych przez NFZ skierowanie może wypisać także lekarz pierwszego kontaktu. Taką możliwość często ma też sam pacjent, korzystając z Internetowego Konta Pacjenta. Wreszcie nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykupić komplet badań prywatnie w komercyjnej placówce.

Jakie testy powinna obejmować profilaktyka dla poszczególnych grup wiekowych?

Ryzyko rozwoju wielu różnych chorób zmienia się wraz z wiekiem. Dlatego profilaktyka zdrowotna wygląda nieco inaczej w miarę, jak pacjentowi przybywa lat. Jeżeli chcesz korzystać z badań profilaktycznych w ramach NFZ, w wielu programach można partycypować nie częściej niż raz w roku. Jeżeli zależy Ci na częstszych testach, trzeba będzie wykonać je prywatnie.

Badania profilaktyczne po 20. roku życia

Większość badań profilaktycznych po 20. roku życia trzeba sfinansować na własną rękę, chyba że pacjent znajduje się pod opieką lekarza i istnieją wskazania do wykonania danego testu. Przykładem badania dofinansowanego przez NFZ jest cytologia, która przysługuje bezpłatnie kobietom w wieku od 25. do 64. roku życia. Z pomocą przychodzą prywatne sieci placówek medycznych, które oferują całe pakiety badań zatytułowane „Profilaktyka 20 Plus”. Zwykle obejmują one:

• morfologię krwi;
• poziom glukozy;
• cholesterol całkowity, HDL i LDL;
• poziom triglicerydów;
• magnez;
• hormony tarczycy;
• witaminę D.

Badania skierowane dla mężczyzn są zwykle uzupełniane o poziom testosteronu, dla kobiet zaś żelazo wraz z ferrytyną oraz estradiol.

Jakie badania profilaktyczne po 30. roku życia przeprowadzić?

Po 30. roku życia zaleca się zwracać coraz baczniejszą uwagę na swoje zdrowie. Do typowych badań na tym etapie życia zalicza się m.in.:

• pełną morfologię krwi;
• ogólne badanie moczu;
• poziom cukru we krwi;
• badanie poziomu hormonów tarczycy;
• próby wątrobowe;
• lipidogram;
• poziom witaminy D.

Mężczyźni powinni zadbać o testy antygenu PSA (dla raka prostaty) oraz AFP i HCG (dla raka jąder). Z kolei u kobiet zaleca się badanie dna miednicy oraz wymaz cytologiczny, USG piersi (a po 35. roku życia mammografię). Niektóre z badań, np. cytologia, są refundowane przez NFZ.

Dla kogo są przeznaczone badania profilaktyczne 40 Plus?

Program Profilaktyka 40 Plus został wprowadzony przez NFZ i obejmuje następujące badania, wspólne dla kobiet i mężczyzn:

• pomiar ciśnienia tętniczego;
• wskaźnik BMI wraz z masą ciała, wzrostem i obwodem w pasie;
• morfologię krwi;
• lipidogram;
• stężenie glukozy;
• próby wątrobowe;
• poziom kreatyniny we krwi;
• badania ogólne moczu;
• poziom kwasu moczowego we krwi;
• krew utajoną w kale.

Dodatkowo mężczyznom przysługuje badanie poziomu antygenu PSA w celu oceny, czy u pacjenta nie rozwija się rak prostaty. Kobiety mogą wykonać badanie cytologiczne.

Co obejmują badania profilaktyczne po 65. roku życia na NFZ?

Badania po 65. roku życia, refundowane przez NFZ, wyglądają analogicznie do tych dla 40. latków z tą różnicą, że lekarz poszerza diagnostykę o testy na osteoporozę. Refundacja nie obejmuje już cytologii, choć nadal przeprowadza się mammografię.

Badania profilaktyczne warto przeprowadzać już od wczesnej dorosłości. Dzięki temu wzrasta szansa wykrycia ewentualnych chorób na wczesnym etapie oraz ich wyleczenia. Warto pamiętać, że NFZ refunduje programy profilaktyczne również dla osób dotkniętych konkretnymi chorobami, np. krążenia lub nowotworem jelita grubego.

Bibliografia:

1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/znajdz-program-profilaktyczny-dla-siebie [dostęp 16.07.2024].
2. https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne [dostęp 16.07.2024].
3. https://www.gov.pl/web/zdrowie/bezplatne-programy-profilaktyczne [dostęp 16.07.2024].