Powiększona śledziona – co zrobić, gdy organ przybiera duże rozmiary? 

Śledziona jest tak małym organem, że nie sposób jej wyczuć. Niekiedy jednak zwiększa swoje rozmiary i wówczas identyfikacja przestaje być wyzwaniem. Dzieje się tak przy ostrych i przewlekłych infekcjach oraz zmianach nowotworowych. Kiedy jeszcze dochodzi do powiększenia śledziony? Jakie towarzyszą temu objawy? Czy można przywrócić jej prawidłowe rozmiary?

Za co odpowiada śledziona? 

Śledziona jest narządem układu limfatycznego. I to największym, choć waży zaledwie 150 g. Po usunięciu śledziony można normalnie funkcjonować, nie znaczy to jednak, że nie odgrywa żadnej istotnej roli w organizmie. Jej funkcją jest filtrowanie krwi. Zatrzymuje stare, a także uszkodzone czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi, a te zdrowe i młode przepuszcza do krwiobiegu. Co ciekawe, odfiltrowuje też liczne patogeny, które wniknęły do organizmu, a ponadto może magazynować pewne zapasy krwi. 

Gdy śledziona z różnych przyczyn zostaje usunięta, jej funkcje przejmują inne organy (przede wszystkim wątroba). Niestety żaden z nich nie jest w stanie przejąć w pełni funkcji immunologicznych śledziony, dlatego po jej wycięciu odporność naturalnie jest niższa. Wówczas sezon jesienno-zimowych zachorowań staje się wyjątkowo wymagający dla organizmu

Jakie są przyczyny powiększonej śledziony? 

Śledziona, mimo że jest najważniejszym organem układu limfatycznego, to sama w sobie jest niewielka. Waży wszak zaledwie 150 g. To tyle, ile małe opakowanie jogurtu. Jej wymiary też nie są oszałamiające. Długość zwykle wynosi do 120 mm, a szerokość do 70 mm. Wszystko to sprawia, że ukryta w przestrzeni między nerkami a żołądkiem jest niewyczuwalna. Jeśli uda ci się ją zlokalizować po lewej stronie jamy brzusznej, między 9. a 11. żebrem, będzie to niepokojący symptom, któremu powinien przyjrzeć się lekarz.  Przyczyny powiększonej śledziony to m.in.: 

• trwająca infekcja (m.in.: sepsa, gruźlica, malaria, bruceloza), 
• niedokrwistość hemolityczna związana z rozpadem czerwonych krwinek, 
• hipersplenizm (nadmierne niszczenie elementów morfotycznych krwi w śledzionie), 
• zaburzenia metaboliczne (np. choroba Niemanna-Picka), 
• białaczka, 
• chłoniak, 
• nacieki nowotworowe, 
• przerzuty nowotworowe do śledziony, 
• nadciśnienie wrotne (np. przy marskości wątroby) 
• zastoje żylne zaburzające przepływ krwi w śledzionie, 
• torbiele śledziony, 
• krwiaki śledziony po urazie, 
• terapia filgrastinem (lek stymulujący produkcję białych krwinek), 
• przewlekła neutropenia (niski poziom neutrofilii, czyli grupy białych krwinek).

Jakie są objawy powiększonej śledziony? 

Podstawowym objawem tego, że śledziona zwiększyła swoje rozmiary, jest możliwość wyczucia jej w okolicy 9. i 11. żebra. Ponadto struktura w badaniu palpacyjnym może sugerować przyczynę tego patologicznego objawu. Jeśli jest twarda i nie poddaje się naciskowi – najprawdopodobniej do powiększenia organu doprowadziły zaburzenia metaboliczne. Miękki organ może natomiast sugerować trwającą infekcję. 

Powiększona śledziona objawia się bólem brzucha (często promieniującym na plecy) i nudnościami. Co ciekawe nierzadko schorzeniu towarzyszy powiększenie wątroby. Ukuto nawet osobną nazwę dla tej formy patologii: hepatosplenomegalia.

Jak przebiega leczenie powiększonej śledziony? 

Powiększenie śledziony jest objawem, a nie chorobą. W związku z tym terapia, która doprowadza do przywrócenia organowi pierwotnych rozmiarów, skupia się na wyeliminowaniu schorzenia, które doprowadziło do wystąpienia omawianego symptomu. 

Jeśli zmiana została sprowokowana gruźlicą, wdrażane są leki przeciwprątkowe, np. ryfamipicyjna. W przypadku białaczki zastosowana może zostać chemioterapia, immunoterapia czy też przeszczep szpiku kostnego. Bywa jednak i tak, że na gruncie aktualnej wiedzy medycznej żadna terapia nie będzie skuteczna. Tak jak w przypadku choroby Niemanna-Picka, która jest nieuleczalna.

Co jeść przy powiększonej śledzionie? 

Powieszenie śledziony może wywołać szereg różnych zaburzeń, przez to sposób żywienia powinien być dostosowany przez dietetyka do choroby podstawowej trawiącej organizm. Tym, na co warto zwrócić uwagę podczas żywienia przy powiększonej śledzionie (bez względu na przyczynę), to obecność w diecie: 

• produktów zawierających witaminę C i cynk (są ważne dla sprawnego działania układu odpornościowego), 
• witaminy E (działa antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie), 
• selenu (zmniejsza ryzyko mutowania komórek), 
• witaminy B9 (sprzyja szybkiej odpowiedzi układu odpornościowego na patogeny wnikające do organizmu).

Bibliografia: 

1. https://dietetycy.org.pl/dieta-przy-powiekszonej-sledzionie/ [dostęp 06.11.2023].
2. Hadasik D., Kostecki J., Zaniewski M., Guzy przerzutowe do śledziony – przegląd literatury, Chirurgia Polska 2008, t. 10, nr 3-4, s. 175-180.
3. Lipiński P., Jankowska I., Szymańska E., Rokicki D., Tylki-Szymańska A., Hepato- i splenomegalia w wybranych chorobach metabolicznych – diagnostyka i różnicowanie, Pediatria Polska 2018, nr 93 (1), s. 74-79.