Neuroprzekaźniki, czyli substancje, które mają wpływ na cały organizm

Aby pewne informacje mogły być przekazywane po całym organizmie, potrzebne są neuroprzekaźniki. To one odpowiadają za podstawowe funkcje czy reakcje naszego ciała. Czym zatem są neurotransmitery i jak działają? W jaki sposób możemy je podzielić, których jest najwięcej? Tego wszystkiego dowiesz się z artykułu.

Czym są neuroprzekaźniki? Jak działają? 

Neuroprzekaźniki, określane również mianem neurotransmiterów lub neuromediatorów, to substancje chemiczne, które mają wpływ na cały organizm. Ich zadaniem jest przenoszenie sygnałów między neuronami, czyli komórkami nerwowymi, przy pomocy reakcji chemicznych i impulsów elektrycznych. 

Aby doszło do wspomnianego wyżej zjawiska, jedna komórka nerwowa musi wysłać sygnał drugiej poprzez synapsę, a więc miejsce ich kontaktu, przy czym należy pamiętać, że nie jest to kontakt bezpośredni. Komórka, która nadaje, ma pęcherzyki synaptyczne, gdzie gromadzą się neuroprzekaźniki.  

Kiedy proces się rozpoczyna, pęcherzyki ulegają egzocytozie, a więc łączą się z błoną komórkową. Wolne neuroprzekaźniki kierują się do błony komórkowej drugiej komórki nerwowej, a później dochodzi do ich połączenia z receptorem. W następnej kolejności receptor pobudza lub hamuje działanie neuronu. 

Rodzaje neuroprzekaźników 

Ze względu na to, w jaki sposób neuroprzekaźniki oddziałują na neuron, można wyróżnić: 

• neuroprzekaźniki hamujące – sprawiają, że neuron docelowy ma mniejszą szansę na wyzwolenie potencjału czynnościowego, 
• neuroprzekaźniki pobudzające – sprawiają, że neuron docelowy ma większą skłonność do wyzwalania potencjału czynnościowego, 
• neuroprzekaźniki modulacyjne – oddziałują na większą liczbę komórek nerwowych jednocześnie, są w stanie zmieniać działanie innych neuroprzekaźników. 

Odbudowa neuroprzekaźników następuje podczas snu, dlaczego tak często lekarze podkreślają jego wagę w kontekście ogólnego zdrowia oraz kondycji całego organizmu.  

Przykłady neuroprzekaźników 

Można wyróżnić ponad 100 neuroprzekaźników, a oto kilka z tych, które są najlepiej poznane: 

• glutaminian – znany też jako kwas glutaminowy. Jest to neurotransmiter, który ma działanie pobudzające na receptory jonotropowe i metabotropowe, wpływa też na nasze zachowanie, uczenie się, czy nawet zdolność zapamiętywania. Jeśli chodzi o neuroprzekaźniki w mózgu, jest on zdecydowanie najistotniejszy, 
• GABA – określana też mianem kwasu gamma-aminomasłowego, stanowi najważniejszy neuroprzekaźnik o właściwościach hamujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Minimalizuje skurcze mięśni, korzystnie wpływa na organizm także w przypadku bezsenności czy stresu, dlatego rekomenduje się jego suplementację przy tego typu problemach, 
• glicyna – to neuroprzekaźnik hamujący, który pomaga w regulowaniu pracy układu nerwowego, dzięki czemu można utrzymać równowagę emocjonalną oraz psychiczną. Oddziałuje na całą homeostazę organizmu, nasze funkcje poznawcze, łaknienie, sen, 
• acetylocholina – neuroprzekaźnik, który został odkryty jako pierwszy. Wpływa na koncentrację i pamięć. Ma on duże znaczenie dla komórek mięśniowych. Występuje nie tylko w ośrodkowym układzie nerwowym, ale również obwodowym oraz autonomicznym układzie nerwowym, 
• dopamina – neurotransmiter, który wpływa na działanie ośrodka przyjemności, nazywanego również układem nagrody. Kiedy się go pobudzi, organizm odczuwa przyjemność. Dopamina oddziałuje także na gruczoły endokrynne oraz ciśnienie tętnicze. Zmniejsza też stężenie kortyzolu w organizmie, 
• serotonina – jest nie tylko neurotransmiterem, ale i hormonem szczęścia. Dzięki niej łatwiej jest się nam zrelaksować. Wpływa też na nasze emocje, pamięć, jak również koncentrację. Ma on znaczenie dla ludzkiego apetytu, a także snu. 

Jak zatem widać, do niektórych neuroprzekaźników zaliczane są również hormony.

Badanie neuroprzekaźników – czym jest? Cena 

W niektórych przypadkach wskazane jest badanie poziomu neuroprzekaźników, określa się je również jako panel neuroprzekaźników. Wykonuje się je na podstawie próbki moczu. Dzięki temu można określić, jaki jest poziom danych substancji w organizmie pacjenta. Często zaleca się jego przeprowadzenie w przypadku podejrzeń chorób ze spektrum autyzmu oraz problemów neurologicznych. Jaka jest cena panelu neuroprzekaźników podstawowego? Kosztuje on około 400 zł, natomiast panel rozszerzony – około 1000 zł. 

Bibliografia: 

1. Gasmi A., Nasreen A., Menzel A., Benahmed A. G., Pivina L. Noor S., Peana M., Chirumbolo S., Bjørklund G., Neurotransmitters Regulation and Food Intake: The Role of Dietary Sources in Neurotransmission, Molecules 2023, 28(1), s. 210. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539894/ [dostęp 15.02.24]. 
3. Teleanu R. I., Niculescu A., Roza E., Vladâcenco O., Grumezescu A. M. Teleanu D. M., Neurotransmitters—Key Factors in Neurological and Neurodegenerative Disorders of the Central Nervous System, International Journal of Molecular Sciences 2022, 23(11), s. 5954.