Hormon dopamina. Za co odpowiada ten związek chemiczny?

Dopamina (hormon szczęścia, miłości) należy do grupy katecholamin. Pełni jednocześnie funkcję hormonu i neuroprzekaźnika. Jest produkowana głównie przez komórki nerwowe, w mniejszej ilości przez korę nadnerczy. Za co odpowiada dopamina? Z czym wiąże się jej podwyższony i obniżony poziom? Czy istnieją powiązania między dopaminą a schorzeniami takimi jak ADHD albo schizofrenia?

Dopamina. Co to za związek chemiczny?

Dopamina to organiczny związek chemiczny, neuroprzekaźnik z grupy katecholamin oraz hormon. Jest produkowany i uwalniany przez neurony zlokalizowane w mózgu oraz rdzeniu kręgowym, a w mniejszym stopniu także przez nadnercza. Działa w obrębie obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego.

Najwięcej dopaminy gromadzi się w mózgu. Można ją jednak znaleźć także w trzustce, pęcherzykach płucnych, sercu, naczyniach krwionośnych, jak również w nerkach.

Co robi dopamina? Za co odpowiada? Przypomnij sobie ostatni raz, kiedy się zakochałaś. To, co wtedy czułaś, narodziło się w wyniku dopaminy „zalewającej” twój mózg. Omawiany związek odpowiada za wzmacnianie odczuć i potęgowanie niektórych pozytywnych oraz zaskakujących doznań.

Dopamina. Działanie na organizm człowieka

Przede wszystkim, dopamina wpływa na takie części układu nerwowego jak:

• pozapiramidowy układ nerwowy — to właśnie tutaj, w istocie czarnej w śródmózgowiu, znajduje się największa ilość neuronów dopaminowych. Odpowiedzialne są one za wyzwalanie ruchów dowolnych i regulację napięcia mięśni szkieletowych,
• układ limbiczny — neurony znajdujące się w nakrywce w śródmózgowiu odpowiedzialne są za regulację zachowań emocjonalnych człowieka i procesy zapamiętywania,
• przysadka mózgowa — znajdujące się w jądrach podwzgórza neurony odpowiedzialne są za przekazywanie do niej sygnałów.

Dopamina sprawia, że czujemy się szczęśliwi, zdolni do przenoszenia przysłowiowych gór. Ale to także hormon miłości i przywiązania, szczególnie istotny w relacji matki karmiącej i jej niemowlęcia. Poza tym, do najważniejszych jej funkcji zaliczyć można m.in.:

• pomoc w leczeniu ostrej niewydolności nerek,
• pomoc w leczeniu niskiego ciśnienia,
• regulację wydzielania hormonu wzrostu, prolaktyny oraz gonadotropiny,
• oddziaływanie na układ nerwowy człowieka,
• koordynację mięśni,
• regulacje procesów emocjonalnych i psychofizycznych,
• zwiększanie poziomu energii życiowej,
• wpływ na szybszy przepływ krwi, podwyższone tętno,
• pojawianie się euforii u osób zakochanych,
• pojawianie się zachwytu w wyniku spożywania różnych pokarmów – poziom dopaminy podczas jedzenia wzrasta nawet o połowę.

Na schemacie znajdują się neuroprzekaźniki wraz z krótkim opisem ich funkcji w organizmie człowieka

Uzależnienie od dopaminy

Czasem bywa też tak, że dopamina odbiera zdolność do racjonalnego myślenia – to uzależnienie od dopaminy może prowadzić do podobnych objawów. Co więcej, właśnie ten neuroprzekaźnik często stanowi bezpośrednią przyczynę uzależnienia od różnych substancji, takich jak alkohol czy nikotyna, bo wpływa na układ nagrody w mózgu.

Dopamina. Hormon, który wiąże się z różnymi schorzeniami

Zmiana ilości dopaminy w mózgu może doprowadzić do pojawienia się takich nieprawidłowości jak:

• choroba Parkinsona,
• schizofrenia,
• pląsawica,
• uzależnienia,
• zaburzenia hormonalne.

Oprócz tego, zmiany ilości dopaminy w organizmie mają związek z zaburzeniami psychicznymi, ADHD oraz depresją.

Dopamina a choroba Parkinsona

Za chorobę Parkinsona odpowiedzialne jest obniżenie przewodzenia dopaminergicznego. Niedobór dopaminy najczęściej odnotowuje się u osób powyżej 60. roku życia. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy schorzenie występuje w młodszym wieku. Dochodzi wtedy do uszkodzenia komórek nerwowych odpowiedzialnych za produkcję omawianego neuroprzekaźnika. Zaburzenia występują w momencie, gdy uszkodzona zostanie połowa neuronów istoty czarnej. Zaobserwować można wtedy takie objawy jak:

• upośledzenie ruchu,
• drżenie spoczynkowe,
• sztywnienie mięśni,
• zmniejszanie podczas pisania wielkość liter.

Dopamina a schizofrenia

Badania naukowe potwierdzają, że w niektórych przypadkach za schizofrenię odpowiedzialna jest nadczynność przekaźnictwa dopaminergicznego w ośrodkowym układzie nerwowym. Pacjenci z objawami tej choroby otrzymują specjalne leki, tzw. neuroleptyki. Ich działanie opiera się na blokowaniu receptorów dopaminergicznych w ośrodkowym układzie nerwowym.

Schizofrenia to choroba, której pierwsze objawy najczęściej zauważa się u osób poniżej 30. roku życia. W takiej samej mierze chorują na nią kobiety i mężczyźni.

Dopamina a pląsawica

Pląsawica jest chorobą, która objawia się poprzez nieskoordynowane ruchy pacjenta przypominające taniec. Występuje wówczas zmniejszone napięcie mięśni szkieletowych i ruchy mimowolne. Poza tym chory może skarżyć się na drżenie kończyn górnych i dolnych. W tym przypadku odnotowuje się nadmierną aktywność neuronów w pozapiramidowym układzie nerwowym i konieczne jest blokowanie receptorów dopaminergicznych dzięki odpowiedniej kuracji.

Niedobór dopaminy. Objawy wiążą się z psychiką

Niedobór dopaminy w organizmie odczuwalny jest poprzez całkowity brak motywacji do działania. Czujesz brak energii? Dopamina w niskim stężeniu może dawać również takie symptomy. Poza tym pacjenci zgłaszają:

• ciągle zmęczenie,
• stany depresyjne,
• głód zbliżony do głodu narkotykowego,
• lękliwość,
• ciągłe napięcie.

Nadmiar dopaminy. Objawy

Osoby z nadmiarem dopaminy cierpią przede wszystkim na problemy natury psychicznej. Mają tendencje do popadania w uzależnienia, zaburzenia nastroju czy koncentracji. W wysokim stężeniu dopamina sprawia, że pacjenci:

• mogą mieć omamy,
• odczuwają natłok myśli,
• nie mogą się skupić,
• mają problemy z trzeźwym odbieraniem rzeczywistości,
• są skłonni do hazardu, podejmowania większego ryzyka,
• mają problem z krzepnięciem krwi,
• doświadczają stanów podobnych do schizofrenii.

Dopamina. Lek na krążenie i nerki

Dopamina może być stosowana w ramach farmakoterapii w przypadku wstrząsu, którego powikłaniem może być niewydolność nerek, a także w leczeniu zaburzeń krążenia o różnym podłożu.  Neuroprzekaźnik przyczynia się do podniesienia ciśnienia tętniczego krwi oraz poprawy kurczliwości mięśnia sercowego.

Dopamina – suplement

W ogólnej sprzedaży dostępna jest także dopamina suplement diety, który można nabyć bez recepty. Zastanawiasz się, jak podnieść poziom dopaminy? Szukaj preparatów, które mają w składzie np. fenyloalaninę, ekstrakt ze świerzbca właściwego (łac. Mucuna pruriens) czy L-tyrozynę. Poza tym zwróć uwagę na:

• magnez – jego niedobór może skutkować zmniejszonym wydzielaniem dopaminy,
• kurkuminę – zwiększa uwalnianie dopaminy oraz wykazuje się działaniem antydepresyjnym,
• olejek z oregano – stymuluje wydzielanie dopaminy, ma również właściwości antyoksydacyjne i przeciwbakteryjne,
• probiotyki.

Dopamina – ADHD

Niedobór dopaminy może mieć związek z występowaniem ADHD u dzieci i dorosłych, zdiagnozowani pacjenci mają niekiedy mniejszą ilość wspomnianego hormonu w korze przedczołowej. Dlatego leki z dopaminą są stosowane w terapii tego schorzenia. Dzięki takiej farmakoterapii chorzy wyciszają się, a w reakcji na fascynujące, ciekawe i nietypowe doświadczenia odczuwają więcej pozytywnych emocji.

Badanie dopaminy. Normy i przygotowanie

Do badania dopaminy pobiera się próbkę krwi z żyły łokciowej. Do laboratorium należy zgłosić się na czczo, z samego rana, ponieważ poziom neuroprzekaźnika ulega dobowym wahaniom. Warto także przed wizytą w laboratorium skonsultować z lekarzem prowadzącym przyjmowanie niektórych leków, ponieważ mogą one mieć wpływ na wynik.

Inny sposób na sprawdzenie stężenia hormonu  w organizmie to dobowa zbiórka moczu. O tym, jak wykonać poprawnie zbiórkę próbki do takiego badania, poinformuje cię lekarz zlecający diagnostykę lub pracownik laboratorium. Orientacyjne normy obu form diagnostyki zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Pamiętaj jednak, że są to jedynie normy orientacyjne – mogą się różnić w zależności od przyjętej w laboratorium metody badawczej. Pamiętaj także, że każdy wynik należy skonsultować z lekarzem. Ile kosztuje badanie poziomu dopaminy? Cena waha się w granicach 150-300 zł.

U kogo przeprowadza się badanie dopaminy?

Badanie dopaminy przeprowadza się u osób z nadciśnieniem tętniczym wtórnym. Przeznaczone jest również do diagnostyki niektórych nowotworów, chorób układu nerwowego oraz genetycznych. Pomaga także w diagnozie:

• choroby Parkinsona,
• zaburzeń snu,
• ADHD,
• zaburzeń popędu płciowego.

Niska dopamina? Jak zwiększyć jej poziom?

Ilość dopaminy w organizmie można zwiększyć na różne sposoby m.in. zdrową dietą, w której nie znajduje się zbyt dużo produktów wysokoprzetworzonych. Warto też chodzić na spacery. Muzyka to kolejny czynnik pozytywnie wpływający na stężenie dopaminy. O czym jeszcze warto pamiętać? Oto lista:

• dieta bogata w białko – dopamina zbudowana jest z aminokwasów (tyrozyny i fenyloalaniny), które można dostarczyć organizmowi w postaci białka,
• regularna aktywność fizyczna – wystarczy 10 minut ćwiczeń dziennie, aby zauważyć poprawę samopoczucia,
• regeneracja i sen – dopamina jest uwalniana w dużych ilościach rano, jednak brak snu zaburza naturalny rytm, w wyniku czego organizm produkuje jej mniej,
• muzyka – zdaniem naukowców na wzrost dopaminy w mózgu wpływa muzyka instrumentalna,
• ekspozycja na słońce – u wielu osób kontakt ze słońcem może podnieść poziom dopaminy,
• medytacja – niekiedy przyczynia się do zwiększania poziomu dopaminy oraz dobrze wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne,
• probiotyki – coraz więcej badań wskazuje na to, że probiotyki mogą wpływać na wzmożoną produkcję dopaminy.

Bibliografia:

1. Ayano G., Dopamine: Receptors, Functions, Synthesis, Pathways, Locations and
   Mental Disorders: Review of Literatures, Journal of Mental Disorders
   and Treatment 2016, vol. 2, iss. 2.
2. Berke J., What does dopamine mean?, Nature Neuroscience 2018, 21(6): 787-793.
3. Briguglio M. i in., Dietary Neurotransmitters: A Narrative Review on Current Knowledge, Nutrients 2018, 10(5): 591.
4. Mishra A., Singh S., Shukla S., Physiological and Functional Basis of Dopamine Receptors and Their Role in Neurogenesis: Possible Implication for Parkinson’s disease, Journal of Experimental Neuroscience 2018, 12:1179069518779829.
5. Olguin H. J. i in., The Role of Dopamine and Its Dysfunction as a Consequence of Oxidative Stress, Oxidative Medicine and Cellular Longevity 2015, 2016:9730467.
6. Sonne J., Goyal A., Lopez-Ojeda W., Dopamine, StatPearls 2023.

Aktualizacja treści: inż. Agata Domagała