Jak leczyć zakażenie Candida? Objawy i przyczyny kandydozy

Candida to rodzaj grzybów zaliczany do drożdżaków. Najczęściej obserwowanym przedstawicielem z tego rodzaju jest Candida albicans, który u osób zdrowych występuje jako fizjologiczny składnik mikrobioty i nie wywołuje żadnych objawów chorobowych. Niekiedy dochodzi jednak do przerostu grzyba, co prowadzi do rozwoju kandydozy. Jakie objawy powoduje zakażenie Candida albicans i jak wyleczyć kandydozę? 

Co to jest Candida?

Candida to obszerna grupa drożdżaków obejmująca ponad 150 gatunków grzybów, wśród których tylko kilka uznawanych jest za patogenne. Do rodzaju Candida należą: 

• Candida albicans – najczęstszy grzyb patogenny wchodzący w skład fizjologicznej mikroflory błon śluzowych przewodu pokarmowego, układu oddechowego, moczowo-płciowego i skóry. U osób z osłabioną odpornością dochodzi do namnażania grzyba i rozwoju kandydozy w różnych częściach ciała. Objawy Candida albicans przybierają różnorodną formę w zależności od lokalizacji infekcji, 
• Candida glabrata – stanowi drugą najczęstszą przyczynę kandydozy, zwykle powoduje drożdżycę błon śluzowych w obrębie przełyku i dróg rodnych, jest też czynnikiem etiologicznym zapalenia płuc. Objawy Candida glabrata w układzie moczowym to bolesność podczas oddawania moczu, parcie na pęcherz, ból z podbrzusza. Grzybica dróg rodnych spowodowana C. glabrata objawia się swędzeniem, pieczeniem i zaczerwienieniem okolic intymnych oraz obecnością białej, serowatej wydzieliny z pochwy, 
• Candida tropicalis – komensalny grzyb, który oprócz kandydozy powoduje też zapalenie wsierdzia i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a ponadto może mieć wpływ na rozwój choroby Leśniowskiego-Crohna. Objawy Candida tropicalis to bóle brzucha i skurcze jelit, biegunka, spadek masy ciała, przewlekłe zmęczenie, 
• Candida parapsilosis – często przyczynia się do zakażeń szpitalnych u pacjentów, którym zakładane były cewniki i dreny. Objawy C. parapsilosis są podobne do symptomów wywoływanych przez inne grzyby z rodzaju Candida, 
• Candida krusei – patogen grzybiczy pojawiający się często u pacjentów z nowotworami hematologicznymi oraz u biorców przeszczepów, 
• Candida auris – gatunek grzyba, który odkryto po raz pierwszy w 2009 roku. C. auris może powodować inwazyjną formę grzybicy. Jest trudny do wyleczenia, ponieważ wykazuje odporność na wiele leków. Ogólne objawy zakażenia Candida auris to gorączka i dreszcze, natomiast pozostałe symptomy zależą od lokalizacji infekcji. 

Zakażenie drożdżakami może obejmować wiele struktur organizmu, dlatego kandydozy zostały podzielone na kandydozy powierzchowne oraz kandydozy inwazyjne. Ponadto może pojawić się uogólniona kandydoza zwana kandydemią, czyli obecność drożdżaków we krwi. Poniższa tabelka przedstawia podział kandydoz:

Przyczyny rozwoju kandydozy

Do rozwoju kandydozy dochodzi przede wszystkim u osób z osłabioną odpornością. Ekspansja grzybów prowadzi do zachwiania mikroflory, powstania stanu dysbiozy i rozwoju stanu zapalnego. Do kandydozy predysponuje także: 

• ciąża i karmienie piersią, 
• niewyrównana cukrzyca, 
• nadczynność tarczycy, 
• otyłość, 
• gruźlica, 
• choroby nowotworowe, 
• nieprawidłowy skład mikrobiomu, 
• zakażenie wirusem HIV, 
• nieprawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, 
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej, glikokortykosteroidów, leków immunosupresyjnych, chemioterapii, antybiotyków. 

Candida – objawy

Symptomy kandydozy zależą od lokalizacji infekcji. Kandydoza jamy ustnej jest częstym problemem w przypadku małych dzieci. Objawia się pleśniawkami i białym nalotem na języku, dziąsłach i gardle. Kandydoza przełyku powoduje ból przy połykaniu, rzadziej ból zamostkowy i w nadbrzuszu. Objawy kandydozy żołądka i jelit to:  

• biegunki,  
• zaparcia,  
• bóle brzucha,  
• nudności, wymioty,  
• wzdęcia,  
• zgaga i refluks. 

Objawy skórne zakażenia grzybem z rodzaju Candida obejmują świąd, wypryski oraz suchość skóry. Gdy Candida rozwinie się w układzie moczowo-płciowym, prowadzi do częstszych infekcji ginekologicznych oraz zapalenia pęcherza moczowego. Symptomy chorobowe wskazujące na infekcję Candida w obrębie układu oddechowego to zapalenie uszu, częste zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz zapalenie uszu. Do objawów neurologicznych zakażenia drożdżakami Candida należą:  

• przewlekłe zmęczenie,  
• zmiany nastroju,  
• zaburzenia snu,  
• zawroty głowy.  

Diagnostyka zakażenia Candida

W diagnostyce zakażeń grzybami wykonuje się badanie mykologiczne, które pozwala na identyfikację rodzaju grzyba odpowiedzialnego za infekcję. Materiałem badawczym jest wymaz pobrany z miejsca, w którym rozwija się zakażenie. Niekiedy konieczne jest pobranie wycinków tkanki i wykonanie badania histopatologicznego. Coraz częściej korzysta się też z badań serologicznych polegających na wykrywaniu przeciwciał, antygenów i metabolitów. 

Leczenie zakażeń grzybiczych

W leczeniu kandydozy stosuje się środki przeciwgrzybicze – antymikotyki. Stosowane leki przeciwgrzybicze to polieny, azole, antymetabolity i echinokandyny. W terapii grzybic powszechnie wykorzystuje się preparaty zawierające nystatynę, natamycynę oraz amfoterycynę B (AMB). Inwazyjne grzybice leczone są:  

• flukonazolem (FLC),  
• itrakonazolem (ITR),  
• posakonazolem (POS), 
• worikonazolem.  

Grzybobójczo na C. albicans działają:   

• anidulafungina (ANI),  
• kaspofungina (CAS), 
• mikafungina (MFG). 

Istotnym elementem leczenia zakażenia grzybami z rodzaju Candida jest modyfikacja diety. Do głównych założeń diety należą ograniczenie cukrów prostych, spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym oraz znaczne ograniczenie potraw wysokoprzetworzonych.  

Bibliografia: 

1. Paczkowska I., Wójtowicz A., Malm A, Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz, Farmacja Polska 2012, Tom 66, nr 8. 
2. Rogalski P, Kandydoza przewodu pokarmowego — fakty i mity, Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 3, 87–97. 
3. Staniszewska M., Bondaryk M., Kowalska M., Magda U., Łuka M., Ochal Z., Kurzątkowski W PATOGENEZA I LECZENIE ZAKAŻEŃ CANDIDA SPP., Postępy Mikrobiologii 2014, 53, 3, 229-240.