Witamina D3 – pamiętaj o niej nie tylko, gdy masz gorszą odporność

Sądzisz, że problem niedoboru witaminy D3 cię nie dotyczy, bo lata są upalne, a zimą posiłkujesz się suplementami? Zastanów się jednak, czy pracując w biurze albo zdalnie, faktycznie codziennie wychodzisz na spacer w godzinach 10-15? Jeśli nie,  nietrudno o powstanie niedoborów. A może jest odwrotnie i stosujesz duże dawki suplementu przez cały rok? Wówczas grozi ci hiperwitaminoza. Po czym poznać nadmiar i niedoborów witaminy D3? Jakie są optymalne dawki suplementu?

Witamina D3 – o co tyle hałasu? 

Współcześnie mało kto wiąże opaleniznę z niskim statusem społecznym. Jest wręcz przeciwnie – brązowym kolorem skóry szczycą się ludzie majętni, których stać na wyjazdy w ciepłe regiony globu kilka razy w ciągu roku. Niestety nie zawsze tak było. Prawdę powiedziawszy, dopiero Coco Chanel w latach 20. XX w. zaczęła torować drogę modzie na opalanie. Wszystkie pokolenia wcześniej stroniły od tego… chłopskiego zwyczaju. Jednak właśnie ze względu na częstą pracę na słońcu, ludzie z nizin społecznych, pomimo wielu niedoborów, witaminy D3 mieli w organizmie pod dostatkiem. 

Badanie szkieletów członków bogatego rodu Medyceuszy z XVI w. ujawniły straszną prawdę – kości dzieci były rozmiękłe do tego stopnia, że z całą pewnością nie pozwalały maluchom na normalne poruszanie się. A to tylko wierzchołek problemów, jakie występują przy niedoborze witaminy D3, syntezowanej przez skórę wyeksponowaną na działanie promieniowania słonecznego. Związek ten: 

• reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, co ma znaczenie dla utrzymania właściwej gęstości kości, 
• wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, 
• poprawia siłę mięśni szkieletowych, 
• chroni przed mutacjami genetycznymi doprowadzającymi do rozwoju nowotworu, 
• poprawia odporność organizmu, 
• redukuje ciśnienie krwi i zapobiega rozwojowi choroby niedokrwiennej serca, 
• chroni neurony przed zmianami postępującymi wraz z wiekiem (zmianą gęstości neuronów).

Witamina D a witamina D3 – czy jest jakaś różnica? 

Witamina D występuje w dwóch postaciach: D2, czyli ergokalcyferolu wytwarzanego w roślinach i grzybach oraz D3, czyli cholekalcyferolu wytwarzanego przez zwierzęta, a zatem również w organizmie człowieka. Kiedy wychodzisz na słońce z nieosłonięta skórą, wówczas prowitamina D3 przekształcana jest w organizmie do postaci prewitaminy D3 na skutek oddziaływania promieniowania UVB, a następnie do witaminy D3 w wyniku oddziaływania ciepła.  

Wystarczy kwadrans spędzony na słońcu między godziną 10 a 15, przy odsłoniętych ok. 20 proc. ciała, aby w pełni zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na witaminę D3. Miej przy tym na uwadze, że synteza skórna przebiega wolniej, jeśli masz ciemną karnację, a także po zastosowaniu kosmetyków z filtrem przeciwsłonecznym. Nie oznacza to jednak, że cały dzień spędzony na słońcu doprowadzi do nadprodukcji D3. Nic bardziej mylnego. Przy nadmiernej syntezie związku dochodzi do zatrzymania tego procesu.

Jakie są normy witaminy D3? 

W zależności od stopnia nadmiaru lub niedostatku witaminy D3, mowa jest o deficycie, niedoborze, nadmiarze i stężeniu toksycznym. Badanie możesz wykonać w dowolnym laboratorium. Próbka krwi powinna zostać pobrana na czczo, dlatego przed badaniem utrzymaj głodówkę trwającą 12-14 godzin. Za wykonanie analizy zapłacisz około 100 zł. W badaniu sprawdzany jest poziom 25(OH) witaminy D, czyli głównego metabolitu witaminy D. Pozwala on oznaczyć zarówno związek pochodzący z syntezy skórnej, jak i z diety. 

Jak rozpoznać nieprawidłowy poziom witaminy D3? 

Niewystarczający poziom witaminy D3 jest często rozpoznawany w okresie zimy. Stąd zalecana suplementacja od października do marca, a w przypadku noworodków i niemowląt – przez cały rok. Dawka uzależniona jest od wieku i kondycji zdrowotnej. 

Jakie są objawy niedoboru witaminy D3? 

Niedobór witaminy D3 może być spowodowany nikłą podażą tego związku wraz z dietą w okresie zimy – hipowitaminoza może się rozwinąć u osób rezygnujących z ryb, masła, sera żółtego czy jaj. Może być to też efekt zaburzonego wchłaniania związku, co jest charakterystyczne dla zespołu Leśniowskiego-Crohna, mukowiscydozy i choroby Whipple’a.  

Niedobory powstają nie tylko zimą, ale też latem, przy niewystarczającej ekspozycji skóry na działanie słońca, czy stosowaniu bez przerwy kremów z wysokim faktorem SPF. Aż wreszcie, synteza witaminy D3 może zostać zaburzona na skutek chorób wątroby, nerek, przy zespole nerczycowym i zwiększonym wydalaniu związku wraz z moczem. 

Przy niedoborze witaminy D3 zwiększa się ryzyko rozwoju zaburzeń autoimmunologicznych i chorób nowotworowych. Poza tym, typowymi objawami poważnego niedoboru witaminy D3 są krzywica i osteomalacja (niewystarczające nasycenie kości wapniem). Zanim jednak wystąpią te zaburzenia, mogą pojawić się: 

• wtórna nadczynność przytarczyc, 
• zaburzona równowaga, 
• spadek odporności, 
• rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego (np. choroby wieńcowej czy niewydolności serca). 

Jakie są objawy nadmiaru witaminy D3? 

W przypadku stosowania zbyt wysokich dawek suplementów, bez okresowo wykonywanych badań laboratoryjnych oznaczających stężenie tego związku we krwi, może rozwinąć się hiperwitaminoza. Objawia się ona: 

• zwiększonym wydalaniem wapnia i fosforu wraz z moczem, 
• spadkiem apetytu, 
• zaburzeniem pracy serca, 
• zwapnieniem tkanek miękkich.

Bibliografia:

1. Buczkowski K., Chlabicz S., Dytfeld J., Horst-Sikorska W., Jaroszyński A., Kardas P., Marcinkowska M., Siebert J., Tałałaj M., Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D, Forum Medycyny Rodzinnej 2013, t. 7, nr 2, s. 55-58. 
2. Dittfeld A., Gwizdek K., Koszowska A., Fizia K., Wielokierunkowe działanie witaminy D, Annales Academiae Medicae Silesiensis 2014, nr 68, 1, s. 47-52. 
3. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2009, t. 6, nr 4, s. 203-210.