Ferrytyna, czyli kluczowy rezerwuar żelaza w organizmie

Ferrytyna to białko, które odpowiedzialne jest za przechowywanie żelaza w organizmie. Jej normy uzależnione są od wieku oraz płci. Jeśli lekarz podejrzewa, że nie mieści się w optymalnym stężeniu, zleca odpowiednie badania. Pomagają one wykrywać m.in. niedokrwistość, chorobę Stilla czy też zespół niespokojnych nóg. 

Czym jest ferrytyna? 

Ferrytyna to białko wewnątrzkomórkowe, którego głównym celem jest magazynowanie żelaza oraz ochrona przed zbyt dużym stężeniem tego pierwiastka. Z drugiej strony stanowi ona swoisty rezerwuar żelaza i jeżeli w organizmie jest go za mało, dochodzi do uwolnienia zapasów. W największych ilościach ferrytyna zlokalizowana jest w śledzionie oraz szpiku kostnym, a przede wszystkim w wątrobie. To właśnie tam jest syntetyzowana i uwalniana do naczyń krwionośnych.  

Poziom ferrytyny może się zmieniać w zależności od różnych chorób i innych nieprawidłowości. Jej stężenie informuje lekarza i pacjenta o ilości żelaza w organizmie oraz potencjalnej obecności stanów zapalnych.

Ferrytyna – normy 

Normy ferrytyny zależne są od płci, a także wieku pacjenta. Wyglądają następująco: 

Badanie ferrytyny 

Badanie ferrytyny pozwala ocenić metabolizm żelaza, dlatego wykorzystuje się je w diagnostyce zaburzeń związanych z nieprawidłowym przyswajaniem tego biopierwiastka. Dodajmy, że poziom ferrytyny skorelowany jest z ilością żelaza, a im więcej jej w organizmie, tym więcej również i jego. Badanie omawianego białka może więc pomóc zdiagnozować: 

• niedokrwistość, 
• choroby wątroby, 
• chorobę Stilla, 
• hemochromatozę, 
• zespół niespokojnych nóg.

Niska ferrytyna – objawy 

Najczęściej występujące objawy niskiej ferrytyny to: 

• łamliwe włosy i paznokcie, 
• wypadające włosy, 
• przyspieszenie akcji serca, 
• sińce pod oczami, 
• nerwowość, 
• zmiany w obrębie błony śluzowej języka, 
• większa podatność na infekcje, 
• uczucie zimna, 
• duszności, 
• zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego, 
• tendencja do powstawania siniaków, 
• krwawienie z nosa, 
• zajady w kącikach ust, 
• zawroty i bóle głowy. 

Niska ferrytyna w organizmie może doprowadzić do szeregu konsekwencji, które mają wpływ na samopoczucie. Przede wszystkim przy małym jej stężeniu odczuwalne może być zmęczenie oraz problemy ze skupianiem się. Co więcej, występują wówczas także wahania nastrojów. Warto jednak pamiętać, że podobne symptomy obserwuje się przy schorzeniach autoimmunologicznych, niedoczynności tarczycy czy też depresji, dlatego w przypadku ich wystąpienia najlepiej jest wykonać odpowiednie badania. 

Niski poziom ferrytyny może być związany również z nowotworami. Jeśli w organizmie występuje on wraz z obniżonym poziomem żelaza oraz hemoglobiny, wskazuje to na niedokrwistość, a ta z kolei może mieć związek z rakiem. Niektóre osoby łączą także niską ferrytynę z tyciem – w rzeczywistości oba te czynniki nie są ze sobą powiązane. O czym świadczy niskie stężenie białka wewnątrzkomórkowego w organizmie? Może być ono związane z: 

• problemami z wchłanianiem żelaza, 
• celiakią, 
• nadmierną utratą krwi, 
• zaburzeniem mikrobioty jelit, 
• zakażeniem Helicobacter pylori, 
• nieodpowiednio skomponowaną dietą roślinną, 
• niskim stężeniem kwasu solnego w żołądku, 
• chorobami zapalnymi jelit, 
• korzystaniem z inhibitorów pompy protonowej, 
• brakiem odpowiedniej podaży żelaza wraz z pożywieniem.

Ferrytyna wysoka – objawy 

Wysoki poziom ferrytyny wiąże się z takimi symptomami jak: 

• wzdęcia, 
• zaparcia, 
• bóle stawów, 
• osłabienie, 
• obniżone libido. 

Wysokie stężenie omawianego białka wewnątrzkomórkowego w organizmie może również mieć związek z nowotworami, np. wątroby – w takiej sytuacji przekracza ono 1000 ug/l. Do jakiego lekarza zgłosić się w przypadku podwyższonej ferrytyny? Najlepiej do gastroenterologa, który postawi diagnozę lub zleci dodatkowe badania. O czym może świadczyć zbyt wysoka ilość ferrytyny? Zazwyczaj ma ona związek z takimi dolegliwościami jak: 

• reumatoidalne zapalenie stawów, 
• destrukcja komórek szpiku kostnego, 
• stany zapalne, 
• uszkodzenie wątroby, 
• hemochromatoza pierwotna lub potransfuzyjna, 
• martwica komórek wątroby. 

Jak podnieść ferrytynę? 

Zastanawiasz się, jak podnieść poziom ferrytyny? Aby to zrobić, musisz zwiększyć w organizmie stężenie żelaza, które możesz dostarczyć poprzez suplementację lub odpowiednie modyfikacje w diecie. Chodzi tutaj przede wszystkim żelazo hemowe, które znajduje się w takich pokarmach jak: 

• podroby (szczególnie wątroba wieprzowa), 
• żółtka jaj, 
• czerwone mięso. 

Oprócz tego warto spożywać: 

• ryby (szczególnie śledzia, sardynki, piklingi), 
• otręby i płatki, 
• soczewicę, fasolę i groch, 
• orzechy (zwłaszcza włoskie), 
• buraki, 
• pestki i nasiona. 

Ferrytyna – cena badania 

Badanie białka magazynującego żelazo kosztuje niezbyt dużo – zwykle trzeba zapłacić 35-40 zł. Finalna cena zależna jest od wielkości miasta oraz ośrodka, w którym jest ono przeprowadzane. W niektórych laboratoriach jego wykonanie to koszt rzędu nawet 55 zł. Od 2022 roku możliwe jest także otrzymanie skierowania na badanie ferrytyny.  

Bibliografia: 

1. Daru J., Colman K., Stanworth S. J., De La Salle B., Wood E. M., Pasricha S., Serum ferritin as an indicator of iron status: what do we need to know?, The American Journal of Clinical Nutrition 2017, 106, s. 1634-1639. 
2. Knovich M. A., Storey J. A., Coffman L. G., Torti S. V., Ferritin for the Clinician, Blood Reviews 2009, 23(3), s. 95-104. 
3. Kotla N. K., Dutta P., Parimi S., Das N. K., The Role of Ferritin in Health and Disease: Recent Advances and Understandings, Metabolites 2022, 12(7), s. 609.