W jakich momentach zalewa nas oksytocyna? Jak działa ten hormon?

Oksytocyna, znana jako hormon miłości lub hormon przywiązania to niezwykle fascynujący neurohormon, który odgrywa kluczową rolę w naszym życiu codziennym. Ta substancja chemiczna wytwarzana przez nasz organizm ma zdolność kształtowania relacji międzyludzkich i wpływa na zachowanie w sposób, którego często nie jesteśmy świadomi. Ponadto, w formie syntetycznej oksytocyna wykorzystywana jest w porodzie. Jak działa oksytocyna? W jakich sytuacjach wydziela się jej najwięcej? Na czym polega indukcja oksytocyną? Na te i inne pytania odpowiadam w artykule.

Oksytocyna – co to jest i jak działa? 

Oksytocyna, znana również jako hormon miłości lub hormon przywiązania jest niezwykłym cyklicznym nanopeptydowym neurohormonem, który pełni istotną rolę w życiu każdego człowieka. Podczas szczytowania seksualnego u obu płci dochodzi do wzmożonej sekrecji oksytocyny, co nadaje jej kolejny przydomek, hormon orgazmu. Niemniej jednak, jej wpływ na człowieka wykracza poza sferę miłości i zmysłowości, a działanie często połączone jest z innym związkiem – wazopresyną. 

Oksytocyna i wazopresyna – partnerzy w regulacji emocji 

Wazopresyna, choć jest często wymieniana razem z oksytocyną, znacząco się od niej różni. Te dwa neurohormony wspólnie regulują procesy emocjonalne i poznawcze w ludzkim organizmie, ale ich działanie jest diametralnie odmienne. Wazopresyna może zwiększać poziom lęku, stresu, a nawet agresji, podczas gdy oksytocyna wykazuje odwrotne działanie, łagodząc te stany emocjonalne. 

Oksytocyna jako hormon przywiązania 

Jak wspomniałam, oksytocyna odgrywa kluczową rolę w budowaniu więzi międzyludzkich. Jej wydzielanie sprzyja tworzeniu bliskich relacji, podczas których odczuwamy przyjemność płynącą z dotyku i wzajemnej bliskości. To także dzięki oksytocynie tworzymy więź emocjonalną z miejscami, które mają dla nas szczególne znaczenie. 

Oksytocyna a zapłodnienie i poród naturalny 

Warto podkreślić, że oksytocyna odgrywa istotną rolę w staraniach o dziecko. Nie tylko pomaga w transporcie nasienia do jajowodów podczas stosunku, co umożliwia zapłodnienie komórki jajowej, ale także jest niezbędna podczas porodu. Dzięki oksytocynie, organizm matki jest w stanie skutecznie napinać mięsień macicy, co jest niezbędne w fizjologicznym przebiegu porodu drogami natury. Dzięki niej pojawiają się skurcze i rozwarcie szyjki macicy.

Oksytocyna odgrywa kluczową rolę w macierzyństwie 

Przysadka mózgowa produkuje oksytocynę podczas porodu, karmienia piersią oraz w trakcie budowania więzi między matką a dzieckiem. To niezwykły hormon, który wpływa na różne aspekty życia kobiet, od narodzin dziecka przez miłość po macierzyństwo. Jest niezastąpiony i nadal fascynuje badaczy na całym świecie.  

Oksytocyna a karmienie piersią 

Oksytocyna jest również niezastąpiona w kontekście karmienia piersią. O ile produkcja mleka zależy głównie od prolaktyny, to oksytocyna pełni kluczową funkcję w procesie wypływu pokarmu. Hormon ten stymuluje skurcze mięśni gładkich wokół gruczołów mlekowych, co sprawia, że pokarm może swobodnie płynąć z sutka do jamy ustnej dziecka. 

Oksytocyna a przystosowanie do bycia mamą 

Oksytocyna jest również ważna w adaptacji świeżo upieczonej mamy do nowej sytuacji, jaką jest macierzyństwo. Ten wyjątkowy hormon jest w stanie obniżyć ciśnienie krwi i poziom kortyzolu – hormonu stresu. W rezultacie kobieta jest spokojniejsza i często wpada w stan szczęścia oraz błogości, zwłaszcza w obecności swojego dziecka. Takie pozytywne uczucia sprzyjają zdrowemu budowaniu więzi z noworodkiem.  

Oksytocyna w codziennym kontakcie z dzieckiem 

Oksytocyna jest uwalniana do krwiobiegu matki w wielu sytuacjach związanych z opieką nad potomstwem. Ten hormon miłości pomaga podczas karmienia piersią, ale produkowany jest w trakcie troskliwego tulenia i wspólnego spędzania czasu z maluszkiem. Dzięki niemu przywiązanie, które rozwija się między matką a dzieckiem, daje mu możliwość prawidłowego rozwoju zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. 

Oksytocyna w indukcji porodu 

Oksytocyna jest niezbędna w procesie wywoływania porodu. W niektórych przypadkach, kiedy naturalny proces nie rozpoczyna się samoczynnie lub skurcze wymagają wzmocnienia, stosuje się syntetyczną oksytocynę. Celem tego zabiegu jest indukowanie (wywołanie) lub wzmocnienie skurczów macicy, co umożliwia bezpieczne narodziny dziecka. 

Syntetyczna oksytocyna, choć przyspiesza poród, może blokować wydzielanie endorfin, co prowadzi do większego odczuwania bólu porodowego. Należy jednak wspomnieć, że procedurę przeprowadza się jedynie w ściśle określonych wskazaniach medycznych, nie jest to rutynowe działanie.

Kiedy indukcja oksytocyną jest konieczna? 

Zastosowanie oksytocyny jest konieczne m.in. w ciąży przenoszonej, w której dziecko nie rodzi się w terminie porodu, przez co łożysko staje się niewydolne, a ilość wód płodowych maleje. Ponadto przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, cukrzyca ciążowa, zahamowanie wzrostu płodu czy nadciśnienie tętnicze matki to także okoliczności, w których wywołanie porodu staje się nieodzowne.

Oksytocyna – skutki uboczne podania hormonu 

Podanie oksytocyny, jak każdego innego leku, wiąże się z możliwością wystąpienia działań niepożądanych. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie działania niepożądane oksytocyny muszą być groźne. Organizm może potrzebować czasu, aby przywyknąć do podawanej substancji. W rzadkich przypadkach mogą pojawić się następujące objawy: 

• nieregularna praca serca, 
• duszność, osłabienie, 
• ból i zawroty głowy, 
• nudności, wymioty, 
• drgawki,  
• podwyższenie ciśnienia, 
• krwawienie z dróg rodnych, 
• swędzenie skóry. 

Jeśli podczas podawania oksytocyny wystąpi którykolwiek z wymienionych objawów, należy niezwłocznie zgłosić je położnej lub lekarzowi. 

Bibliografia: 

1. Churchland P. S., Winkielman P., Modulating social behavior with oxytocin: how does it work? What does it mean? Hormones and Behavior 2012, 61, 392-399. 
2. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22618-oxytocin [dostęp 04.11.2023]. 
3. https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/oxytocin [dostęp 04.11.2023]. 
4. Bomba-Opoń D., Drews K., Huras H. T., Laudański P., Paszkowski T., Wielgoś M., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące indukcji porodu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 2, strony 58-71.