Dlaczego afty wracają i jak sobie poradzić z tym problemem?

– Wszyscy moi pacjenci spotkali się z tym słowem, ale nie każdy wie, co to jest – przyznaje lekarka, dentystka Paula Sztejna. Mowa o aftach, kulistych owrzodzeniach, które pojawiają się we wnętrzu jamy ustnej. Choć niewielkie, bywają bolesne, zdarza się że dyskwalifikują także do przeprowadzenia zaawansowanych zabiegów stomatologicznych. Jak leczyć afty, by nie wróciły?

Afty – czyli co?

Afty. Która z nas nie spotkała się z tym określeniem? Dolegliwość występuje bardzo często u obu płci, pojedynczo bądź w skupiskach (po 2–3 afty, a w cięższych przypadkach nawet po 10).

– Afta to kolista lub owalna nadżerka otoczona rąbkiem zapalnym i pokryta białym, twardym, trudno usuwalnym nalotem. Wyróżniamy afty małe, duże i opryszczkopodobne. Mogą pojawiać się w całej jamie ustnej – tłumaczy lekarka, dentystka Paula Sztejna z Medicover Stomatologia.

Afty najczęściej lokalizują się po wewnętrznej stronie policzków i warg, na dolnej powierzchni języka, podniebieniu miękkim oraz łukach podniebiennych, a także na dnie jamy ustnej.

To wyjątkowo nieprzyjemna dolegliwość, bo afty – choć drobne – są bolesne, utrudniają mówienie oraz połykanie i są przeciwwskazaniem do wykonywania zaawansowanych zabiegów stomatologicznych. Czasem ich występowaniu towarzyszy ogólne rozbicie i złe samopoczucie, niewysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych w okolicy głowy i szyi.

Ponieważ schorzenie ma tendencję do nawracania, mówimy o aftach nawracających, które występują u 10–20 proc. społeczeństwa do 40. roku życia z przewagą kobiet i dotyczą głównie osób o dobrym lub średnim statusie społecznym.

– Afty mogą również występować u kobiet po 40. roku życia, co może mieć związek z większymi wahaniami hormonalnymi czy delikatniejszą strukturą błony śluzowej – tłumaczy Paula Sztejna.

Udowodniono również predyspozycje rodzinne (najczęściej u bliźniąt jednojajowych) i mniejszą częstość występowania u osób palących papierosy.

Dlaczego mamy afty?

Etiologia, czyli przyczyna powstawania aft nie została do końca poznana, choć badania naukowe sugerują udział układu immunologicznego (odpornościowego).

– Najczęstszym czynnikiem sprzyjającym powstaniu aft nawracających w jamie ustnej jest uraz miejscowy. Afty mogą być spowodowane występowaniem parafunkcji, np. gryzieniem długopisów, spożywaniem twardych pokarmów, istnieniem ostrych i startych zębów, ubytków próchnicowych, urazami zachodzącymi w trakcie leczenia stomatologicznego czy podczas nieprawidłowego szczotkowania zębów – wymienia dentystka Paula Sztejna.

Czynnikami, które sprzyjają występowaniu aft, mogą być również:

• Niedobory żelaza.
• Niedobory kwasu foliowego.
• Niedobory witamin z grupy B.
• Zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym (np. celiakia).
• Zaburzenia emocjonalne.
• Infekcje bakteryjne i wirusowe.
• Choroby układowe.
• Zaburzenia hormonalne.
• Zaburzenia immunologiczne.
• Wyżynające się ósemki.
• Przebyta antybiotykoterapia.
• Przemęczenie.
• Niewłaściwa dieta, uboga w składniki odżywcze i mało urozmaicona.

Afty zwykle trwają ok. 7–14 dni (w przypadku aft małych) oraz 3–4 tygodnie (w przypadku aft dużych, które mogą pozostawiać blizny). Wracają, bo czynników, które mogą sprzyjać ich powstaniu, jest bardzo dużo i zwykle trudno je wyeliminować – szczególnie jeśli nie wiadomo dokładnie, co spowodowało schorzenie. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że pojawienie się aft to sygnał ostrzegawczy ze strony organizmu, by o niego zadbać.

Afty – leczenie i profilaktyka

Ponieważ etiologia aft nie została poznana, leczenie przyczynowe jest trudne. Paula Sztejna z Medicover Stomatologia tłumaczy, że w przypadku występowania aft 1–2 razy w roku stosujemy leki miejscowe przeciwzapalne, ściągające, znieczulające miejscowo. Wiele z nich dostępnych jest w aptece bez recepty. Ogólnoustrojowo stosuje się suplementację witamin A, C, D, PP, B12, kwasu foliowego i żelaza. Kompleks witamin również można dostać w aptece.

– Gdy zmiany pojawiają się często i utrzymują się długo, konieczne jest leczenie miejscowe oraz ogólnoustrojowe obejmujące steroidy, leczenie immunostymulacyjne lub immunomodulacyjne czy biostymulację laserową – radzi specjalistka.

Wiąże się to z koniecznością konsultacji lekarskiej.

Paula Sztejna podpowiada, że w domu pacjenci powinni unikać ostrych oraz gorących pokarmów i napojów oraz środków na bazie alkoholu. Jamę ustną warto płukać naparem z szałwii lub rumianku. Warto pamiętać, że istotna jest regeneracja uszkodzonego nabłonka. Przy nawracających aftach trzeba przeanalizować swój jadłospis – czy zawiera niezbędne witaminy oraz pierwiastki? Natomiast stosując antybiotyki, w celu uniknięcia aft, należy pamiętać o przyjmowaniu leków osłonowych (bakterii kwasu mlekowego).

Warto skonsultować się ze stomatologiem, gdy pomimo stosowania wzorowej higieny jamy ustnej i unikania urazów miejscowych, afty wciąż wracają.

– Lekarz przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem, oceni stan błon śluzowych jamy ustnej oraz dobierze odpowiednie leczenie indywidualne. Zdarza się, że potrzebne są dodatkowe badania krwi, a nawet wizyta u lekarza pierwszego kontaktu w celu wykluczenia chorób ogólnoustrojowych – mówi Paula Sztejna.

I dodaje: – By afty nie nawracały, ważne jest określenie prawdopodobnej przyczyny oraz jej eliminacja – np. wyleczenie ubytków próchnicowych, oczyszczenie zębów z kamienia nazębnego, eliminacja infekcji bakteryjnych czy wirusowych, stosowanie zbilansowanej diety, prawidłowe nawodnienie, regularne okresowe oceny stanu zdrowia całego organizmu oraz jamy ustnej.