Odmrożenie 1., 2., 3., 4. stopnia. Pierwsza pomoc w przypadku odmrożeń

Odmrożenie to uraz, którego możesz doświadczyć, gdy twoja skóra jest wystawiona na działanie niskiej temperatury. W większości przypadków dochodzi wtedy jedynie do zaczerwienienia naskórka i zmniejszonej ruchomości np. palców u rąk czy nóg, a problem mija samoistnie, gdy się ogrzejesz. Jednak w przypadku wyższych stopni odmrożenia może dojść nawet do martwicy tkanek. Jak wygląda pierwsza pomoc w takiej sytuacji?

Co to jest odmrożenie?

Odmrożenie to rodzaj urazu. Może się zdarzyć, kiedy eksponujesz swoje ciało na działanie niskiej temperatury przez dłuższy czas, a ryzyko jego wystąpienia wzmaga wiatr oraz wysoki poziom wilgotności powietrza. Najbardziej narażone są uszy, nos, a także palce u rąk i nóg, a więc części ciała ułożone dystalnie, najdalej od osi pośrodkowej ciała.

Jak dochodzi do odmrożeń? Zimno spowalnia, aż w końcu zatrzymuje przepływ krwi w narażonym obszarze – wszystkie obserwowane objawy są efektem tego procesu. Kiedy obrażenia dotyczą tylko naskórka, problem nie jest poważny. Gorzej wygląda sytuacja, gdy zimno zaczyna uszkadzać głębiej położone tkanki. Aby ocenić, jak niebezpieczny jest dany uraz, stosuje się 4 stopnie odmrożeń.

Odmrożenie 1. stopnia

Jeżeli doświadczysz odmrożenia skóry 1. stopnia, narażone na działanie niskiej temperatury miejsce będzie blade i zimne w dotyku. Z czasem zaczerwieni się lub zsinieje. Możesz odczuwać drętwienie albo uczucie mrowienia, u niektórych osób obserwuje się także lekki obrzęk. Ten stan jest przejściowy i mija stosunkowo szybko, kiedy tylko zaczniesz się ogrzewać. Jednak zignorowany problem może się pogłębić.

Odmrożenie 2. stopnia

Odmrożenie 2. stopnia (powierzchowne) obejmuje głębsze partie naskórka. Po dotknięciu skóra jest twarda. Na tym etapie pojawia się zasinienie, a więc kolor czerwony zmienia się na siny lub wręcz niebieskawy. Obrzęk jest bardziej widoczny, przemarznięte fragmenty ciała są wyraźnie spuchnięte. Pojawiają się charakterystyczne pęcherze wypełnione płynem surowiczym – nie uszkadzaj ich! Ta sytuacja jest niebezpieczna. Wymaga natychmiastowej pomocy, bo chociaż nie doszło jeszcze do uszkodzenia głębokich tkanek i proces jest odwracalny, granica staje się coraz cieńsza.

Odmrożenie 3. stopnia

Odmrożenie 3. stopnia (głębokie) obejmuje nie tylko naskórek, ale także poszczególne warstwy skóry. Na uszkodzonym obszarze pojawiają się jasne plamy (tzw. marmurkowatość, spowodowana uwidocznieniem się naczyń krwionośnych), może on także przybrać siną, niebieską lub szarawą, a nawet czarną barwę. Pęcherze wypełnia nie tylko surowiczy płyn – na tym etapie jest on podbarwiony krwią.

Poszkodowany nie odczuwa już bólu, mrowienia ani zimna w danym miejscu, to charakterystyczny objaw martwicy, czyli obumarcia tkanek. Czy odmrożenia znikają w tym stadium? Niestety, tkanka, która umarła, nie zregeneruje się. Ten stan wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Odmrożenie 4. stopnia

O ile w przypadku odmrożenia 3. stopnia możliwe jest oczyszczenie odmrożonych stóp, palców czy innych części ciała z martwej tkanki, o tyle w momencie, kiedy diagnozuje się 4. stopień, konieczna jest amputacja uszkodzonego obszaru. Martwica sięga tutaj głęboko, aż do kości i rozlewa się np. na cały palec, dłoń czy stopę. To stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Stopnie odmrożenia – tabela

Jak odróżnić poszczególne stopnie odmrożeń? W poniższej tabeli zebraliśmy najbardziej charakterystyczne cechy tego typu urazów:

Pierwsza pomoc w przypadku odmrożenia obejmuje przede wszystkim ogrzewanie

Jak zwalczać odmrożenia? Pierwsza pomoc obejmuje przede wszystkim ogrzewanie wychłodzonych miejsc oraz zapobieganie dalszemu wychładzaniu. Kiedy widzisz, że twoje dłonie stają się czerwone, wróć do domu lub wejdź do sklepu czy kawiarni i ogrzej się. Zimą, gdy wybierasz się na dłuższy spacer, zabierz ze sobą chemiczny ogrzewacz do rąk – odmrożone palce i dłonie szybko się w ten sposób ocieplą, kiedy nie będziesz mieć możliwości natychmiastowego schronienia się w pomieszczeniu.

Rozgrzewanie odmrożeń wodą – czy to dobra praktyka?

Co działa na odmrożenia? Pierwsza pomoc obejmuje także polewanie zmarzniętych obszarów wodą. Pamiętaj jednak, że nie może być gorąca, ponieważ nie dość, że się poparzysz, to istnieje szansa, że rozwinie się u ciebie szok termiczny! Puszczaj wodę jednostajnym strumieniem, zacznij od letniej. Możesz czuć mrowienie albo ból, kiedy temperatura ciała zacznie wracać do prawidłowego stanu – to fizjologiczne symptomy związane z „powrotem” krążenia krwi.

Pierwsza pomoc w przypadku odmrożeń 2. 3. i 4. stopnia

Objawy odmrożenia w zaawansowanym stadium wymagają pomocy lekarskiej. Jeżeli możesz, udaj się do szpitala na oddział ratunkowy lub wezwij karetkę. Nie pocieraj skóry, nie przebijaj pęcherzy ani nie stosuj żadnych maści. Pierwsza pomoc obejmuje tutaj zabranie poszkodowanego do ciepłego miejsca, osłoniętego od wiatru i wolnego od wilgoci. W przypadku, gdy nie ma takiej możliwości, okryj go kocem, kurtką czy innym materiałem, aby zapobiec hipotermii lub ograniczyć jej rozwój.

Leczenie odmrożeń w domu i szpitalu

W warunkach szpitalnych twoja skóra zostanie poddana stopniowemu rozgrzewaniu wodą. Martwica powierzchniowa zostanie oczyszczona, ale jeżeli rozejdzie się na szerszy obszar, lekarze będą musieli zdecydować się na amputację. Specjalistyczne leczenie obejmuje niekiedy stosowanie leków przeciwzakrzepowych i poprawiających mikrokrążenie lub metod wspomagających oddychanie, kiedy u pacjenta doszło do poważnej hipotermii.

Jeżeli chodzi o leczenie domowe, zwykle nie jest ono konieczne, bo odmrożenia 1. stopnia znikają samoistnie. Podrażnioną skórę można jednak natłuszczać, stosując specjalne maści na odmrożenia. Kiedy pojawią się u ciebie pęcherze, ogrzej się, a następnie skonsultuj z lekarzem POZ przed podjęciem jakichkolwiek dalszych działań.

Domowe sposoby na odmrożenia – czy są skuteczne?

Domowe sposoby na odmrożenia to tak naprawdę profilaktyka – dzięki niej zapobiegniesz rozwojowi tego typu urazów. Obejmuje ona przede wszystkim odpowiednią pielęgnację i natłuszczanie skóry, która w warunkach zimowych jest szczególnie narażona na przesuszenie, a tym samym podatna na odmrożenia. Dlatego:

1. Przed wyjściem z domu kremuj twarz maścią dostosowaną do twojego typu cery.
2. Dbaj o codzienne nawilżanie całego ciała, ale w szczególności skóry twarzy, rąk i stóp.
3. Zadbaj o witaminę A i E w diecie, ponieważ mają one duże znaczenie dla kondycji skóry.
4. Noś rękawiczki, czapkę i grube skarpety, ponieważ, jak już wiesz, to właśnie uszy, dłonie i stopy są najbardziej narażone na odmrożenia.

Bibliografia:

1. Basit H., Wallen T. J., Dudley C., Frosbite, StatPearls 2023.
2. Flatt A. E., Frostbite, Baylor University Medical Center Proceedings 2010, 23(3): 261-262.
3. https://healthcare.utah.edu/burn-center/conditions-treatment/frostbite [dostęp 13.04.2024].
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15439-frostbite [dostęp 13.04.2024].
5. Hypothermia and frostbite: Easier to develop thank you might think, MelinePlus, National Libary of Medicine, National Institute on Aging 2022.