Jak działa permetryna i w jakich wskazaniach się ją stosuje?

Problem chorób pasożytniczych, takich jak świerzb czy wszawica jest wciąż aktualny. Dane gromadzone przez Narodowy Instytut Zdrowia wskazują, że z roku na rok rośnie liczba nosicieli wszy. Jak poradzić sobie z tymi niechcianymi gośćmi? Pomóc może permetryna – środek owadobójczy stosowany nie tylko w leczeniu chorób pasożytniczych. Jak działa ta substancja i w jakich preparatach ją znajdziesz?

Co to jest permetryna? 

Permetryna to insektycyd, czyli preparat o działaniu owadobójczym. Powoduje paraliż oddechowy u stawonogów, a tym samym ich śmierć. To sprawia, że jest wykorzystywana do ochrony przed owadami w różnych gałęziach przemysłu. Permetrynę można znaleźć m.in. w preparatach weterynaryjnych przeciwko pchłom i wszom, czy w środkach odstraszających szkodniki z ogrodów i upraw. 

Wskazania permetryny dla ludzi obejmują z kolei leczenie chorób pasożytniczych – świerzbu i wszawicy. Jest też wykorzystywana w celu odstraszania kleszczy, komarów i innych owadów. Na rynku dostępna jest nawet specjalna odzież antyinsektowa, której tkanina jest impregnowana permetryną. 

Jakie są różnice między cypermetryną a permetryną? 

Cypermetryna i permetryna to środki owadobójcze o podobnej budowie chemicznej oraz mechanizmie działania. W porównaniu do permetryny, cząsteczki cypermetryny są bardziej złożone, przez co wykazują większą stabilność, ale także wyższą toksyczność. Z tego względu substancja ta nie jest wykorzystywana w preparatach dla ludzi. Stosuje się ją za to w rolnictwie i przemyśle.

Zastosowanie permetryny na świerzb 

Charakterystycznym objawem świerzbu jest silny świąd, który nasila się w nocy. Miejsca zakażenia objęte są wysypką z grudkami zapalnymi, mogą się w nich też pojawić białe lub szare linie – tunele, które pasożyt drąży w skórze. Najczęściej zmiany te pojawiają się: 

• między palcami, 
• w zgięciach łokci, 
• w okolicy narządów płciowych, 
• na pośladkach, 
• pod pachami. 

W leczeniu świerzbu znalazła zastosowanie permetryna – maść z tym składnikiem aplikuje się na zakażoną skórę na ok. 8-14 godzin. Należy ją potem zmyć, a zabieg powtórzyć po tygodniu. Permetryna na świerzb stosowana jest w stężeniu 5% i można ją dostać jedynie za okazaniem recepty. Bez niej dostępne są preparaty z innym składem, które mogą zawierać np. benzoesan benzylu czy krotamiton.

Szampon z permetryną na wszy 

Do leczenia wszy wykorzystywana jest dostępna bez recepty permetryna w stężeniu 1%. Występuje ona w postaci szamponu, który nakłada się na zwilżone włosy. Trzeba wmasować go w skórę głowy do uzyskania piany i pozostawić na 10 minut, a następnie spłukać wodą. Po tym zabiegu niezbędne jest dokładne wyczesanie włosów gęstym grzebieniem w celu pozbycia się martwych wszy i ich jaj. 

Niestety badania wykazały, że u wszy pojawiła się oporność na permetrynę. Z tego względu wyższą skuteczność wykazują preparaty z dimetikonem, który uśmierca pasożyty poprzez blokadę ich aparatu oddechowego.

Permetryna – spray odstraszający owady 

Permetryna znalazła też zastosowanie w odstraszaniu owadów. Występuje w koncentratach służących do przygotowania roztworu, którym można opryskać np. parapety, ściany czy szczeliny w podłodze. Oprócz tego spray z permetryną stosowany jest do zabezpieczania ubrań wierzchnich, namiotów czy sprzętu biwakowego. Nie można aplikować go bezpośrednio na skórę. 

Czy permetryna jest bezpieczna? 

Badania nie wykazały szkodliwości permetryny dla ludzi. Jest bezpieczna, jeśli stosuje się ją zgodnie z zaleceniami. Praktycznie nie wchłania się przez skórę, może więc wywołać jedynie miejscowe działania niepożądane, np. pieczenie, wysypkę, podrażnienie czy świąd. Nieostrożne stosowanie permetryny w sprayu może z kolei wywołać objawy ze strony układu oddechowego, np. kaszel czy duszność. 

Co ważne, w preparatach weterynaryjnych permetryna jest dostępna wyłącznie dla psów, ponieważ wykazuje dużą toksyczność wobec kotów. Dlatego trzeba zachować ostrożność, jeśli aplikuje się ją w otoczeniu, w którym one przebywają. 

Gdzie kupić permetrynę? 

Permetryna na świerzb i wszy dostępna jest w aptekach, a środki przeznaczone dla zwierząt można znaleźć w sklepach zoologicznych i gabinetach weterynaryjnych. Preparaty do zwalczania insektów są w asortymencie marketów ogrodniczych. Z kolei permetrynę na ubrania najłatwiej dostać w sklepach z artykułami outdoorowymi. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553150/ [dostęp 23.05.2024]. 
2. https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/permethrin-topical-route/proper-use/drg-20065448 [dostęp 23.05.2024]. 
3. Tuszyński K. (Red.), Leki 2022. Praktyczny przewodnik po grupach leków dostępnych w Polsce, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021.