Białko w moczu – czy zawsze jest powodem do niepokoju?

Gdy odbierzesz wyniki analizy próbki moczu i zobaczysz podwyższony poziom białka, z pewnością nawiedzą cię czarne myśli. W głowie masz wizję uszkodzonych nerek albo nowotworu. Tymczasem białkomocz nie zawsze oznacza poważne dolegliwości – może wynikać ze stresu, zbyt dużego wysiłku czy… pobrania moczu w czasie menstruacji. Zawsze jednak skonsultuj wynik z lekarzem. Kiedy poziom białka w moczu jest za wysoki? Jakie mogą być tego przyczyny? 

Czy obecność białka w moczu jest normalna? 

Obecność białka w moczu budzi niemały stres. Wszak jest to jeden z objawów uszkodzenia nerek. Czy jednak zawsze jest się czego bać? Nie! Tylko wydalanie wraz z moczem białka w ilości przewyższającej normę wymaga konsultacji z lekarzem. Białko w moczu występuje naturalnie w postaci: 

• albuminy, 
• globuliny, 
• uromoduliny, 
• urokinazy, 
• immunoglobuliny klasy A. 

Wystarczy silny stres, intensywny wysiłek fizyczny, gorączka, długotrwałe stanie, a nawet lordoza lędźwiowa, aby w próbce oddanej do analizy laboratoryjnej zaobserwowany został wyższy poziom białka. Zwykle po powtórnym wykonaniu badania (i wyeliminowaniu czynników naturalnie powodujących wzrost tego parametru w moczu) wynik będzie zawierał się w zakresie referencyjnym.  

A jaka jest norma białka w moczu? Dla osób dorosłych dopuszczalny jest poziom do 150 mg/dobę, a u dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania do 250 mg/dobę. Jeśli oddajesz próbkę nie ze zbiórki dobowej moczu, lecz wyłącznie z porannej mikcji, wówczas obecny w niej powinien być wyłącznie ślad białka lub poniżej 15 mg/dL. Sposób oznaczania może być odmienny w zależności od laboratorium, które wykonuje analizę. O białkomoczu wymagającym interwencji nefrologa świadczą wartości znacząco przekraczające normę: 

• poniżej 0,5 g/dobę – świadczy o białkomoczu znikomym, 
• 0,5-3,5 g/dobę – świadczy o białkomoczu miernym, 
• powyżej 3,5 g/dobę – świadczy o białkomoczu nerczycowym.

Jak wygląda białko w moczu? 

O białkomoczu, a więc sytuacji, gdy ilość białka w moczu przekracza 150 mg/dobę, (a u dzieci i młodzieży 250 mg/dobę) świadczy zmętnienie próbki. To efekt cząsteczek zawieszonych w płynie, które rozpraszają światło i sprawiają, że mocz nie jest klarowny. 

Nie zawsze jednak zmętnienie moczu świadczy o wysokim poziomie białka. Może być to również spowodowane przez obecne leukocyty, erytrocyty, nabłonki, fosforany, moczany, bakterie, lipidy, limfę, a nawet śluz, kał, plemniki oraz związki kontrastowe. Tylko laborant jest w stanie sprawdzić, czy za zmętnienie próbki odpowiada białko, czy inne niepożądane, a obecne w niej elementy.

Co oznacza białko w moczu? 

Obecność białka w moczu nie zawsze ma związek z chorobami nerek. Jego obecność zostanie stwierdzona podczas analizy laboratoryjnej m.in. przy: 

• krwawieniach z dróg moczowych, 
• menstruacji i plamieniach z dróg rodnych, 
• zapaleniu najądrzy lub gruczołu krokowego, 
• stanie zapalnym dolnego odcinka dróg moczowych, 
• ropomoczu, 
• poważnym nadciśnieniu, 
• niewydolności krążeniowej, 
• rekonwalescencji pooperacyjnej, 
• poważnych oparzeniach, 
• przemarznięciu, 
• gorączce, 
• dużym wysiłku fizycznym, 
• zaawansowanym stadium nowotworu. 

Jeśli białkomocz ma związek z zaburzoną pracą nerek, wówczas przyczyny nieprawidłowości lekarz może upatrywać m.in. w: 

• nefrosklerozie (stwardnienie nerki), 
• kłębuszkowym zapaleniu nerek, 
• zapaleniu miedniczek nerkowych, 
• nefropatii cukrzycowej, 
• niedokrwiennej chorobie nerek, 
• odrzuceniu przeszczepionej nerki, 
• krwiomoczu pochodzenia nerkowego.

Białko w moczu w ciąży 

Norma dla białka w moczu u kobiet w ciąży jest wyższa niż dla pozostałej części populacji osób dorosłych, ponieważ zwiększa się wówczas przesączanie kłębuszkowe. Białkomocz w ciąży lekarz może stwierdzić, dopiero gdy poziom białka przekroczy 300 mg/dobę. 

W razie rozpoznania zbyt wysokiego poziomu białka w moczu lekarz musi zbadać, czy przyczyną tego jest infekcja dróg moczowych. W razie potwierdzenia przypuszczenia niezbędne jest wdrożenie leczenia, ponieważ występuje wówczas ryzyko zakażenia płodu. Ponadto białkomocz może być jednym z symptomów stanu przedrzucawkowego, który zagraża życiu zarówno kobiety, jak i jej nienarodzonego dziecka. 

Białko w moczu u dziecka 

Zarówno łagodny białkomocz, jak i ślad białka w moczu u dziecka najczęściej nie są powodem do niepokoju. To efekt ciągłej aktywności malucha (dużego wysiłku fizycznego i utrzymywania pozycji stojącej) czy gorączki towarzyszącej infekcji niezwiązanej z nerkami. Nawet jednak niewielkie odstępstwa od normy wymagają konsultacji ze specjalistą. Czasami białkomocz może być bowiem symptomem infekcji dróg moczowych albo zaburzenia pracy nerek. Wówczas szybkie wdrożenie leczenia jest niezwykle istotne.

Jakie są objawy białka w moczu? 

Niestety bardzo często białkomocz nie daje żadnych wyraźnych symptomów. Wykrywany jest przypadkowo podczas kontrolnego badania moczu. Jeśli poziom białka zostanie znacząco przekroczony, wówczas możesz zaobserwować podczas mikcji, że mocz się pieni. Niekiedy białkomoczowi towarzyszy opuchlizna twarzy i kończynach oraz utrzymujące się wysokie ciśnienie. Jeśli obecność białka wynika z infekcji dolnych dróg oddechowych, może pojawić się pieczenie podczas mikcji.

Jak pozbyć się białka w moczu? 

Obecność białka w moczu zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. To on zaleci odpowiednie metody terapeutyczne. Czasami wystarczy właściwe nawodnienie, ograniczenie wysiłku fizycznego i stresu. Innym razem, konieczne jest wdrożenie leczenia schorzenia, które wywołało białkomocz np. zastosowanie antybiotyku przy infekcji dolnego odcinka dróg moczowych. 

Bibliografia: 

1. http://a.umed.pl/pl/dydaktyka/doc/nefrologia/Nefrologia%20prelekcja%20stud%20V%20rok%20Bad%20diagn%20w%20nefrol%202014.pdf [dostęp 15.06.2023]. 
2. https://szp.uwm.edu.pl/sites/default/files/download/202003/badanie_ogolne_moczu_2015_0.pdf [dostęp 15.06.2023]. 
3. https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/zaklad-lab-diagnostyki-klinicznej/dietetyka_/wiczenie%2B1%2C%2B2020%2Bdietetyka%2B-%2Bmaterialy%2Bdo%2Bsamoksztalcenia.pdf [dostęp 15.06.2023]. 
4. Lichodziejewska-Niemierko M., Kicińska A., Rutkowski B., Wpływ ciąży na funkcję i strukturę nerek, Forum Nefrologiczne 2009, t. 2, nr 4, s. 250-253. 
5. Naskalski J., Ślad białka w moczu, Diagnostyka laboratoryjna, 1982, nr 5-6, s. 219-232. 
6. Stompór T., Białkomocz, „Forum Nefrologiczne” 2009, t. 2, nr 1, s. 50-59.