Choroba afektywna dwubiegunowa to bardzo niebezpieczne zaburzenie

Choroba afektywna dwubiegunowa (w skrócie ChAD) to zaburzenie nastroju, na które cierpi od 3. do 5. proc. populacji. Niestety życie osób z tym schorzeniem może być nawet o 20 lat krótsze niż średnia w danym kraju. Dowiedz się, jakie są najważniejsze symptomy ChAD i jak leczyć tę ciężką w przebiegu chorobę. 

Choroba afektywna dwubiegunowa i jej charakterystyka

Choroba afektywna dwubiegunowa kiedyś była nazywana psychozą maniakalno-depresyjną lub cyklofrenią. Współcześnie schorzenie to kwalifikowane jest jako zaburzenie afektywne dwubiegunowe, które cechuje się występowaniem dwóch różnych okresów w życiu:

• depresji,
• manii lub hipomanii,
• niekiedy epizodów mieszanych.

Pomiędzy wyżej wymienionymi fazami pojawiają się okresy remisji, a więc czas potencjalnego spokoju psychicznego u osoby chorej. Te okresy mogą być dłuższe, jeśli podjęto leczenie farmakologiczne oraz w sytuacji, gdy osoba chora decyduje się na długoterminową psychoterapię.

Niestety ChAD rozpoczyna się zwykle przed 35. rokiem życia, co skutkuje zmianami w praktycznie całym życiu chorego, a więc zarówno w sferze zawodowej, jak i społecznej czy emocjonalnej. Istnieje kilkanaście podtypów ChAD, natomiast najczęściej pojawiającym się wzorcem jest występowanie dłuższej fazy depresji, krótszego stanu manii, a następnie okresu remisji. Zdarza się jednak, że pewne cykle choroby są wywoływane konkretnymi czynnikami, na przykład nadużywaniem alkoholu.

Depresja w ChAD

Epizody depresyjne w chorobie afektywnej dwubiegunowej cechują się następującymi symptomami:

• obniżony nastrój,  
• smutek, niepokój, lęk, 
• brak chęci do życia, 
• utrata wszelkich zainteresowań, 
• bezsenność lub nadmierna senność, 
• brak apetytu lub jego nadmiar, 
• spowolnienie aktywności psychoruchowej i życiowej, 
• zaburzenia w sferze poznawczej − pamięci, koncentracji, uwagi,
• spowolnienie w aspekcie myślowym. 

Dodatkowo może wystąpić znaczne obniżenie libido, a także senność w ciągu dnia. Jednym z charakterystycznych objawów jest wybudzanie się nad ranem, a więc około 4 lub 5, i niemożność ponownego zaśnięcia. Funkcjonowanie od wczesnych godzin porannych sprawia, że u osób w fazie depresji jest sporo czasu na tzw. przeżuwanie myślowe, zastanawianie się, rozmyślanie, martwienie. Objawy psychotyczne pojawiają się raczej rzadko, jednak mogą wystąpić omamy lub halucynacje. Zwykle taki epizod depresyjny trwa od 4. do 5. miesięcy, a bezpośrednio po nim następuje kolejna faza choroby.  

Mania w ChAD 

Epizod maniakalny można w zasadzie scharakteryzować jako całkowitą odwrotność depresji, ponieważ występują tu następujące symptomy: 

• nadmiernie podwyższony nastrój, 
• wysoki poziom energii, 
• chęć do życia i działania, 
• podejmowanie pochopnych decyzji, 
• forsowanie własnych planów, dominowanie innych ludzi, 
• nadmierne pobudzenie psychoruchowe, 
• gonitwa myśli, przyspieszenie sposobu mówienia, 
• chęć do podejmowania ryzyka, a także wielu kontaktów seksualnych, 
• pojawianie się wielu pomysłów naraz.

Czasami występują również zachowania agresywne, skierowane do innych ludzi lub wobec siebie, związane z frustracją i brakiem możliwości zrealizowania pewnych planów. Nadmierne pobudzenie sprawia, że osoba w czasie epizodu maniakalnego decyduje się na pochopne działania takie jak zdradzanie partnera, przelewanie pieniędzy obcym, branie kredytów, picie dużych ilości alkoholu, zażywanie narkotyków, etc.

Czasami występuje hipomania, czyli epizod o mniejszym nasileniu, który nie jest aż tak niebezpieczny dla pacjenta. W takiej sytuacji ma miejsce znacznie większa kontrola nad swoimi zachowaniami. Epizod maniakalny lub hipomaniakalny trwa zwykle od 2. tygodni do 4. miesięcy. W tym czasie kluczowe znaczenie ma bardzo dobre dobranie leków przez psychiatrę.

Po okresie manii pojawia się najczęściej remisja, której czas trwania zależy od wielu czynników. W tym momencie największe znaczenie ma zapobieganie dalszym nawrotom choroby i unikanie czynników stresowych oraz spustowych, tj. tych, które wywołują epizody depresyjne.

Najważniejsze przyczyny ChAD 

Choroba afektywna dwubiegunowa powodowana jest przez następujące czynniki:

• genetyczne (58-85 proc. prawdopodobieństwa odziedziczenia zaburzenia po jednym z rodziców), 
• neurobiologiczne, związane z nieprawidłowym przekaźnictwem w mózgu, 
• środowiskowe − stresujące wydarzenia życiowe, traumy, proces dorastania, sieć wsparcia społecznego, 
• psychologiczne, w tym zaburzenia osobowości, 
• styl życia (środki psychoaktywne mogą przyspieszać rozwój choroby, a odpowiednia dieta, aktywność czy unikanie stresu spowalniać lub zmniejszać ilość objawów).  

W tym kontekście bardzo duże znaczenie ma wczesne rozpoznanie choroby u osób, które mają szanse na odziedziczenie, a także zadbanie o swoje zdrowie i zmniejszenie liczby stresorów.  

Leczenie ChAD 

Pierwszym etapem leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej jest postawienie diagnozy na podstawie występujących objawów oraz wywiadu z pacjentem. Następnie zalecane jest zwykle połączenie:

• psychoterapii (na przykład w nurcie poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym), 
• farmakoterapii (stosowanie leków zleconych przez psychiatrę),  
• psychoedukacji (nauka o przyczynach zaburzenia, objawach, konsekwencjach), 
• grup wsparcia lub terapii grupowej.  

Choroba ma charakter przewlekły i nawraca, dlatego też leczenie jest długotrwałe i wymaga spotkań z psychoterapeutą nawet w okresach remisji. W praktyce więc choroba ta jest uznawana za nieuleczalną, jednak odpowiednio dobrane leki połączone z psychoterapią, dają znaczne szanse na wydłużenie czasu remisji.

Bibliografia:

1. Budziński B., Leszczyński J., Jaracz J., Znaczenie psychoedukacji w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej, Psychiatria 2016, 13: 31-38. 
2. Ferensztajn E., Rybakowski J., Etapy przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej,  Psychiatria Polska 2012, 46: 613-626. 
3. Gorostowicz A., Siwek M., Trudności w diagnostyce choroby afektywnej dwubiegunowej, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2018, 18.  
4. Jaworska-Andryszewska P., Rybakowski J., Negatywne doświadczenia dziecięce a powstawanie i przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej, Psychiatria Polska 2016, 50: 989-1000. 
5. Rybakowski J., Koncepcja spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej, Psychiatria 2008, 5: 75-82.