ADHD u dzieci. Jak wygląda diagnoza i sposoby leczenia?

Każde dziecko bywa roztargnione, impulsywne czy pełne energii. Jednak jeśli te zachowania są wyjątkowo nasilone i utrudniają codzienne funkcjonowanie, mogą wskazywać na ADHD. To w końcu jedno z częściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. Jak leczyć ADHD u dzieci? Czym się ono objawia? 

Co to jest ADHD u dzieci?  

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na poziom aktywności, kontrolę impulsów oraz zdolność koncentracji. Szacuje się, że występuje u 3–5% dzieci. Chłopcy są częściej diagnozowani niż dziewczynki. 

ADHD może występować w trzech postaciach: 

• typ nieuwagi – dziecko jest marzycielskie, zapomina o obowiązkach, ma trudności z koncentracją i organizacją zadań. 
• typ nadpobudliwości-impulsywności – dominuje nadmierna aktywność ruchowa i trudność w kontrolowaniu emocji. 
• typ mieszany – łączy cechy obu powyższych form. 

Należy pamiętać, że to neurorozwojowe zaburzenie nie oznacza złego wychowania, choć dzieci z tym zaburzeniem często spotykają się z krytyką. Ważne jest wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego wsparcia. 

Czym objawia się ADHD u młodych osób? 

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej objawia się w następujących obszarach: 

• impulsywność – osoby z ADHD często działają pod wpływem chwili, bez zastanowienia nad konsekwencjami. Przerywanie rozmów, pochopne decyzje czy nagłe wybuchy emocji to częste zachowania. 
• problemy z koncentracją – dzieci i młodzież mają problem z utrzymaniem uwagi, łatwo się rozpraszają i często zapominają o obowiązkach. Organizacja codziennych zadań sprawia im trudność, co może wpływać na wyniki w nauce. 
• nadaktywność – charakteryzuje się nieustanną potrzebą ruchu, nawet w sytuacjach, które wymagają spokoju. Dziecko wierci się, biega, nie potrafi długo usiedzieć w jednym miejscu. 

Diagnoza ADHD u maluchów. Jak wygląda badanie? 

Proces diagnozy ADHD u młodych pacjentów, podobnie jak u dorosłych osób, wymaga wieloaspektowej oceny, ponieważ objawy mogą być podobne do innych zaburzeń neurorozwojowych. Badanie składa się z kilku etapów: 

• wywiad z rodzicami i nauczycielami – analiza zachowania dziecka w różnych środowiskach (dom, przedszkole, szkoła), 
• obserwacja dziecka – ocena koncentracji, aktywności i impulsywności w trakcie zabawy i wykonywania zadań. 
• test na ADHD u dzieci (np. MOXO) – kwestionariusze diagnostyczne pomagające ocenić poziom uwagi. 

Diagnozę stawia lekarz psychiatra dziecięcy lub psycholog na podstawie szczegółowych badań oraz kryteriów diagnostycznych. 

Jak leczyć ADHD u dzieci? 

Leczenie ADHD u dzieci wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno potrzeby dziecka, jak i wsparcie dla jego otoczenia. Ogromną rolę odgrywają tu specjaliści (psychologowie, psychiatrzy, neurologowie i terapeuci), którzy na podstawie diagnozy opracowują odpowiedni plan terapii.  

Wyróżnia się kilka metod, które pomagają złagodzić objawy ADHD u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, aby  poprawić ich funkcjonowanie w codziennym życiu.   

Jest to m.in. terapia behawioralna, która polega na nauce kontrolowania impulsów oraz wdrażaniu systemu nagród i konsekwencji, który pomaga w utrwalaniu pozytywnych zachowań. Psychoedukacja dla rodziców też jest jednym z rozwiązań. Pozwala ona lepiej zrozumieć trudności dziecka i uczy skutecznych strategii wychowawczych, takich jak jasne zasady i przewidywalna rutyna. Kolejną metodą jest dostosowanie środowiska edukacyjnego, np. poprzez krótsze zadania czy eliminowanie nadmiaru bodźców, pomaga dziecku lepiej się skupić.  

W przypadkach, gdy objawy są nasilone i znacząco utrudniają funkcjonowanie, lekarz może rozważyć farmakoterapię. Najczęściej stosowane są: 

• leki stymulujące (np. metylofenidat), 
• leki niestymulujące (np. atomoksetyna). 

ADHD a różny wiek dziecka 

Objawy ADHD mogą wyglądać inaczej w zależności od etapu rozwoju dziecka. W wieku przedszkolnym dominują impulsywność i nadmierna aktywność. Maluch ma trudności z pozostaniem w jednym miejscu, często działa spontanicznie, bez zastanowienia nad konsekwencjami. 

W wieku szkolnym uwaga dziecka zostaje wystawiona na większą próbę. Trudności z koncentracją stają się bardziej widoczne. Dziecko może łatwo stracić zainteresowanie zadaniami, zapominać o obowiązkach, mieć problem z dokończeniem pracy.  

W tym okresie mogą także pojawić się trudności w relacjach z rówieśnikami (np. bójki). 

Nastolatkowie z ADHD często mają trudności z przyswajaniem dłuższych tekstów (przy okazji są kłopoty z czytaniem), przez co zdarza im się pomijać ważne informacje. Brakuje im motywacji do realizacji długoterminowych celów, co utrudnia naukę i planowanie przyszłości. W tym okresie odczuwalny jest także stan wewnętrznego napięcia, problemy ze snem i nadużywanie substancji. 

Bibliografia: 

1. Kajka N., Trudności w nauce czytania i pisania u dzieci z ADHD, Szkoła Specjalna, 2018, 3. 
2. Pawlak P., Dzieci z ADHD i ich rodzeństwo, Oficyna Wydawnicza Impuls, 2013. 
3. Felt B. T., Biermann B., Christner J. G., Kochhar P., Van Harrison R., Diagnosis and management of ADHD in children, American Family Physician, 2014, 90(7). 
4. https://www.damian.pl/zdrowie-psychiczne/adhd/ [dostęp: 27.02.25]. 
5. https://wspomaganie-rozwoju.pl/blog/jak-rozpoznac-adhd-u-dziecka-najczestsze-objawy/ [dostęp: 27.02.25].