ADHD u dzieci w wieku przedszkolnym. Jak rozpoznać pierwsze objawy?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) może zostać rozpoznany w każdym wieku, często mówi się też o ADHD u dzieci w wieku przedszkolnym. Z biegiem lat często objawy narastają, zwłaszcza w zmieniającym się dynamicznie środowisku, takim jak szkoła lub praca. Jak rozpoznać pierwsze symptomy ADHD u dziecka?
Kiedy diagnozuje się ADHD?
Diagnozę ADHD można postawić w każdym wieku, choć z reguły zapada ona u osób przed ukończeniem 18. roku życia. Osoby dorosłe cierpiące na ADHD nierzadko same szukają pomocy psychologa z uwagi na nawracające trudności w pracy, związku lub rodzinie. Za odpowiedni wiek do oceny zachowania dziecka uznaje się przedział między 6. a 12. rokiem życia. Na wcześniejszym etapie rozwoju młody pacjent może nie spełniać jeszcze wszystkich kryteriów do oceny zaburzenia.
Podobnie jak przypadku autyzmu, ADHD powinno być stwierdzone przez doświadczonego psychologa na podstawie profesjonalnych technik. Niestety w przypadku ADHD nie wypracowano jednego uniwersalnego testu. Konieczna jest złożona ocena zachowania dziecka. Diagnozę ADHD można postawić, jeżeli:
- objawy występują w dwóch lub większej liczbie środowisk, jak dom, szkoła lub sytuacje społeczne, utrudniając normalne funkcjonowanie,
- u badanej osoby występuje minimum 6 (dla dzieci do 17. roku życia) lub 5 (dla młodzieży w wieku 17-18 lat) kryteriów charakterystycznych dla danego typu ADHD,
- objawy pojawiły się przed ukończeniem przez dziecko 12. roku życia i utrzymują się minimum przez 6 miesięcy,
- objawy utrudniają interakcję dziecka z rówieśnikami lub rodzeństwem, pracę w grupach lub realizowanie obowiązków szkolnych.
Przez długi czas ADHD było kojarzone głównie z biegającym chłopcem, który nie potrafi usiedzieć w miejscu i jest nadmiernie ruchliwy. Dziewczynki często były pomijane w kontekście tej neurodywersyfikacji, ponieważ ich objawy często przejawiają się w inny sposób. One częściej internalizują różnego rodzaju trudności, „rozpakowując” je w miejscach dla nich bezpiecznych, dlatego też impulsywność w ich przypadku nie jest tak widoczna.
Jak rozpoznać ADHD u kilkuletnich dzieci? Typowe objawy
Już u najmłodszych dzieci uwagę rodziców mogą zwrócić takie objawy jak częsty płacz bez powodu, problemy ze snem u dziecka, ale też szybkie niszczenie zabawek czy nieumiejętność zabawy samemu chociażby przez chwilę. Są to jednak zachowania, które łatwo przypisać każdemu dziecku w okresie poniemowlęcym.
Znacznie łatwiej rozpoznać ADHD w wieku przedszkolnym, ponieważ wtedy przybiera ono bardziej typową postać. Zaburzenia koncentracji mogą polegać na tym, że dziecko nie słucha swoich opiekunów, nie zwraca uwagi na to, co się do niego mówi. Dzieci z ADHD niechętnie uczą się nowych zabaw i często gubią swoje zabawki lub ubrania – w tym również celowo.
Zaburzenia ADHD przejawiają się też w potrzebie ciągłego działania. Dziecko nie jest w stanie skupić się na jednej czynności przez dłuższy czas, zawsze jest gotowe do zabaw, choć niekoniecznie na powszechnie przyjętych w grupie zasadach. Typowymi cechami kilkulatków z ADHD jest również celowe działanie na przekór opiekunom pomimo upomnień oraz wymierzanych kar.
Zwykle nawet niewielkie konflikty powodują przesadną i silnie emocjonalną reakcję i agresję. Dzieci z ADHD częściej wdają się w bójki, a także wyrażają siebie poprzez przemoc względem innych uczestników grupy – kopanie, gryzienie, popychanie i krzyki to tylko kilka przykładowych zachowań.
Charakterystycznym objawem dla osób z ADHD jest pochopne działanie bez analizy konsekwencji swoich czynów. Dlatego rodzice powinni pamiętać, aby poza zasięgiem dziecka trzymać szkodliwą chemię, narzędzia, ale też sprzęt ogrodniczy czy leki.
Pacjenci neuroróżnorodni często wykazują obniżone napięcie mięśniowe w części centralnej, co może manifestować się w okresie niemowlęcym, np. poprzez występowanie asymetrii ułożeniowych oraz obwodowo zwiększonego napięcia mięśniowego. Dlatego wnioski płynące z obserwacji tego wczesnego etapu życia dziecka są niezmiernie istotne. Aby dokonać pełnej diagnozy, niezbędne jest zebranie informacji dotyczących funkcjonowania dziecka zarówno w przedszkolu, jak i w szkole, włączając w to identyfikację jego trudności oraz sposobu zachowywania się w relacjach z rówieśnikami.
Jak leczyć ADHD u dzieci?
W leczeniu ADHD najczęściej stosuje się multidyscyplinarne podejście, obejmujące terapię psychologiczną, ćwiczenia umiejętności społecznych, farmakoterapię i edukację. W zależności od nasilenia objawów, niezbędna może okazać się pomoc specjalistów, którzy pomogą odpowiednio ukierunkować rozwój dziecka.
O ekspertce:
Renata Sikorska – psycholożka kliniczna i psychoterapeutka CBT, terapeutka EMDR, TSR, Interwent Kryzysowy, specjalistka wczesnego wspomagania rozwoju, terapeutka integracji sensorycznej, diagnosta specjalizująca się w neuroróżnorodności. Jej zainteresowanie ludzkim rozwojem od narodzin do dorosłości znajduje odzwierciedlenie w praktyce zawodowej. Skupia się na pracy z osobami neuroróżnorodnymi, co pozwala jej na ciągłe pogłębianie wiedzy w tej dziedzinie. Jej podejście do terapii wynika z doświadczeń oraz szerokiego zakresu specjalizacji. Link do rozmowy TUTAJ
Bibliografia:
- https://www.nimh.nih.gov/health/publications/attention-deficit-hyperactivity-disorder-what-you-need-to-know [dostęp 07.03.2025 r.].
- https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/ [dostęp 07.03.2025 r.].
- Wolraich M. L., Hagan J. F. Jr, Allan C., Chan E., Davison D., Earls M., Evans S. W., Flinn S. K., Froehlich T., Frost J., Holbrook J. R., Lehmann C. U., Lessin H. R., Okechukwu K., Pierce K. L., Winner J. D., Zurhellen W., Clinical Practice Guideline for the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Children and Adolescents, Pediatrics 2019, 144(4):e20192528.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
się ten artykuł?
