ADHD u kobiet. Ciche objawy, realne wyzwania i skuteczne metody leczenia

Chaos w głowie, napięcie czy poczucie przeciążenia obowiązkami to dla wielu kobiet codzienność. Niewiele z nich zdaje sobie jednak sprawę, że mogą zmagać się z ADHD. To zaburzenie neurorozwojowe przez lata było kojarzone głównie z nadpobudliwością u młodych chłopców, co skutkowało przeświadczeniem, że dotyczy ono głównie płci męskiej. W rzeczywistości jednak ADHD u kobiet wygląda inaczej. Dlaczego tak wiele z nich dowiaduje się o swoim zaburzeniu dopiero w dorosłości? 

„Coś ze mną jest nie tak” 

U kobiet ADHD często przez lata pozostaje niezdiagnozowane. Po pierwsze, dziewczynki rzadziej wykazują typowe objawy związane z nadruchliwością, zamiast nieustannego biegania i przeszkadzania innym, częściej sprawiają wrażenie zamyślonych, rozkojarzonych lub nadmiernie gadatliwych. A raczej jest im przypisywana taka „łatka”. Po drugie, mają większą tendencję do maskowania swoich trudności – wypracowują strategie, które pozwalają im radzić sobie z codziennymi obowiązkami, ale kosztem ogromnego wysiłku psychicznego. 

Brak diagnozy nie oznacza jednak, że objawy nie istnieją. Wiele kobiet przez lata zmaga się z niską samooceną, chronicznym zmęczeniem i poczuciem, że „coś jest z nimi nie tak”, nie zdając sobie sprawy, że ich trudności mają podłoże neurobiologiczne. 

Jakie są objawy ADHD u dorosłych kobiet? 

Objawy ADHD u kobiet bywają mniej oczywiste niż u mężczyzn, ale nie oznacza to, że są mniej uciążliwe. Wiele pań jest kreatywnych i elastycznych, dzięki czemu potrafią szybko dostosować się do nowych sytuacji. Jednocześnie ich trudności z organizacją często są odbierane jako „chaotyczność”. 

Aby zidentyfikować zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, należy zwrócić uwagę na poniższe charakterystyczne symptomy: 

• spóźnienia, trudność w planowaniu dnia, odkładanie zadań na ostatnią chwilę, 
• gwałtowne zmiany nastroju, wrażliwość na krytykę, skłonność do stresu, 
• pochopne decyzje, trudność w kontrolowaniu emocji, przerywanie innym w rozmowie, 
• problem z utrzymywaniem bliskich więzi z powodu zapominania o ważnych wydarzeniach lub nieregularnego kontaktu. 
• bałagan w dokumentach, problem z zarządzaniem zadaniami domowymi i zawodowymi, 
• szybkie przytłoczenie codziennymi obowiązkami, trudność w relaksowaniu się,
• machanie nogą, stukot palcami. 

Należy zwrócić uwagę na to, że powyższe objawy mogą nasilać się w momentach życiowych zmian, takich jak ciąża, macierzyństwo czy awans zawodowy. Kobiety z ADHD często kompensują swoje trudności, poświęcając na organizację i obowiązki znacznie więcej energii niż inne osoby. 

Hormony a ADHD. Czy cykl menstruacyjny ma znaczenie? 

Badania sugerują, że objawy ADHD u kobiet mogą nasilać się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. Spadek poziomu estrogenów i progesteronu tuż przed miesiączką często prowadzi do wzmożonego rozkojarzenia, drażliwości i trudności z koncentracją. W okresie menopauzy, gdy poziom hormonów znacząco się obniża, kobiety z ADHD mogą odczuwać jeszcze większe trudności w zarządzaniu codziennymi obowiązkami. 

Niestety, nadal jest niedostateczna ilość badań, które jasno wskazywałyby, jak złagodzić działanie hormonów na symptomy ADHD. 

Jak wygląda kwestia macierzyństwa przy ADHD? 

Macierzyństwo samo w sobie jest wymagające, a dla kobiet z ADHD może stanowić jeszcze większe obciążenie. Planowanie codziennych obowiązków, dbanie o terminy wizyt lekarskich, organizowanie wyprawki szkolnej czy robienie zakupów mogą być przytłaczające. Badania pokazują, że neuroatypowe matki częściej niż inne kobiety doświadczają wypalenia rodzicielskiego i mają trudności z organizacją życia rodzinnego. 

Dodatkowym wyzwaniem jest odstawienie leków na czas ciąży i karmienia piersią. Choć niektóre badania sugerują, że farmakoterapia nie ma negatywnego wpływu na rozwój płodu, większość specjalistów zaleca ostrożność i ograniczenie stosowania leków w tym okresie. 

Diagnostyka i leczenie ADHD u kobiet 

Proces diagnostyki ADHD opiera się na szczegółowym wywiadzie klinicznym oraz zastosowaniu standaryzowanych narzędzi oceny. Pierwszym krokiem jest rozmowa z psychiatrą lub psychologiem. Ważnym elementem diagnozy jest również wykluczenie innych zaburzeń. Do identyfikacji zespołu nadpobudliwości wykorzystuje się testy i kwestionariusze oceniające funkcjonowanie uwagi i impulsywności. Najpopularniejszymi z nich są DIVA-5 i MOXO. 

A jak wygląda leczenie? Zarówno farmakoterapia, jak i terapia psychologiczna mogą pomóc kobietom z ADHD w lepszym funkcjonowaniu. W leczeniu stosuje się leki stymulujące (np. metylofenidat) lub niestymulujące (np. atomoksetyna) – pomagają w poprawie koncentracji i regulacji emocji. 

Ważną rolę odgrywa również terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Jej głównym celem jest zmniejszenie problemów z koncentracją i impulsywnością poprzez świadome modyfikowanie schematów myślowych i sposobów reagowania na trudne sytuacje. CBT opiera się na dwóch elementach: poznawczym, który pomaga zmienić sposób postrzegania trudności, oraz behawioralnym, który uczy, jak skuteczniej reagować w wymagających momentach. W praktyce oznacza to, że kobiety z ADHD uczą się np. identyfikowania swoich myśli, rozpoznawania wzorców unikania obowiązków, a także stosowania konkretnych technik zarządzania czasem (np. dzielenie zadań na mniejsze kroki). 

Bibliografia: 

1. Kupicka Z., Poraj G., Kaźmierski J., ADHD u dorosłych – rozpoznawanie, przyczyny i skutki, Psychiatra i Psychologia Kliniczna, 2017. 
2. Young S., Adamo N., Ásgeirsdóttir B. B., et al., Females with ADHD: An expert consensus statement taking a lifespan approach providing guidance for the identification and treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder in girls and women, BMC Psychiatry, 2020, 20(1). 
3. Kok F. M., Groen Y., Fuermaier A. B. M., Tucha O., The female side of pharmacotherapy for ADHD—A systematic literature review, PLoS One, 2020, 15(9), e0239257. 
4. https://www.emocjepro.pl/adhd-kobieta-add-dziewczynki/ [dostęp: 28.02.2025]. 
5. https://nyulangone.org/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder/treatments/cognitive-therapy-for-attention-deficit-hyperactivity-disorder [dostęp: 28.02.2025].