Agresja u dzieci z zespołem Aspergera – przyczyny, skutki i metody terapii

Zespół Aspergera to nieurozróżnicowanie należące do spektrum autyzmu, które objawia się specyficznym sposobem postrzegania świata. Osoby z ZA często mają trudności w interakcjach społecznych, wykazują silne i wyjątkowo szczegółowe zainteresowania oraz preferują przewidywalność w codziennym życiu. Choć samo zaburzenie nie jest bezpośrednio związane z agresją, dzieci mogą przejawiać takie zachowania konkretne bodźce czy sytuacje. 

Przyczyny agresji u dzieci z zespołem Aspergera 

Agresja u dzieci z zespołem Aspergera wynika przede wszystkim z trudności w radzeniu sobie z nadmiarem emocji i rozumieniu norm panujących w społeczeństwie. Każdy człowiek jest jednak inny, tak samo każde zaburzenie objawia się w sposób indywidualny. Można jednak wymienić potencjalne sytuacje, w których może dojść do wybuchu agresji: 

• przeciążenie sensoryczne – dzieci z zespołem Aspergera często są nadwrażliwe na bodźce sensoryczne, takie jak hałas, światło czy tłum ludzi. Nadmiar takich irytujących bodźców może z łatwością doprowadzić do frustracji i wybuchów złości, 
• trudności w komunikacji – problemy z wyrażeniem swoich potrzeb i uczuć mogą powodować narastające napięcie, które znajdzie ujście w zachowaniach agresywnych, 
• zmiany w rutynie – preferując stałość i przewidywalność otaczającego świata, dzieci z ZA nie tolerują niespodziewanych zmian w codziennym harmonogramie. Eskalacja napięcia może doprowadzić do gwałtownych reakcji. 

Jak radzić sobie z agresją u dziecka z zespołem Aspergera? 

Jak podaje przegląd literatury dotyczącej związku między zaburzeniami ze spektrum autyzmu a zachowaniami agresywnymi („Risk and dynamics of violence in Asperger’s syndrome”, Stål Bjørkly), najważniejsze jest zrozumienie przyczyn takiego zachowania i zastosowanie odpowiednich, dostosowanych do konkretnej sytuacji strategii: 

• stworzenie przewidywalnego środowiska – ustalenie planu dnia i unikanie niespodziewanych zmian może pomóc dziecku poczuć się bezpiecznie, jednocześnie redukując ryzyko agresywnych zachowań, 
• nauka rozpoznawania emocji – terapia poznawczo-behawioralna do pewnego stopnia pomoże dziecku w identyfikowaniu i nazywaniu własnych emocji, co ułatwia kontrolowanie przesadnych reakcji, 
• techniki relaksacyjne – głębokie oddychanie czy wizualizacje to proste, aczkolwiek nie zawsze skuteczne metody radzenia sobie ze stresem i napięciem. Wszystko zależy od konkretnej osoby, 
• współpraca z terapeutą – regularne konsultacje z psychologiem lub terapeutą specjalizującym się w pracy z dziećmi z ZA są kluczowe dla opracowania strategii radzenia sobie z agresją. 

Zespół Aspergera a leczenie farmakologiczne 

Obecnie nie istnieją leki dedykowane wyłącznie leczeniu zespołu Aspergera. Jednak w przypadku występowania współistniejących zaburzeń, takich jak stany lękowe, depresja czy nadpobudliwość, lekarze mogą zlecić stosowanie odpowiednich leków w celu złagodzenia tych objawów. Jednak farmakologia to ostateczność. Tłumienie mocnych emocji na dłuższą metę nie pomoże, najpierw trzeba je zrozumieć. Do najczęściej stosowanych leków można zaliczyć: 

• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – np. fluoksetyna, sertralina (stosowane w leczeniu lęków i depresji), 
• leki przeciwpsychotyczne – np. risperidon, arypiprazol (pomagają w kontrolowaniu zachowań impulsywnych i agresji), 
• stymulanty – np. metylofenidat (często stosowany u osób z ADHD współistniejącym z zespołem Aspergera), 
• leki przeciwlękowe – np. buspiron (łagodzi objawy silnego niepokoju). 

Bibliografia: 

1. Bjørkly S., Risk and dynamics of violence in Asperger’s syndrome: A systematic review of the literaturę, Aggression and Violent Behavior 2009, 14(5):306-312.  
2. Del Pozzo J., Roche M. W., Silverstein S. M., Violent behavior in autism spectrum disorders: Who’s at risk?, Aggression and Violent Behavior 2018, vol. 39, 53-60. 
3. Im D. S., Template to Perpetrate: An Update on Violence in Autism Spectrum Disorder, Harvard Review of Psychiatry 2016, 24(1):14-35. 
4. Newman S. S., Ghaziuddin M., Violent Crime in Asperger Syndrome, The Role of Psychiatric Comorbidity, Journal of Autism and Developmental Disorders 2008, vol. 38, 1848-1852.