Aldosteron, hormon nadnerczy. Jaka jest norma?

Aldosteron to hormon produkowany przez korę nadnerczy, którego podstawową rolą jest udział w regulacji poziomu sodu i potasu w organizmie. Stanowi kluczowy element układu renina-angiotensyna-aldosteron. Kiedy wykonujemy badanie hormonu i czym spowodowane są nieprawidłowości w jego wynikach? Jakie objawy daje niedobór lub nadmiar aldosteronu?

Co to jest aldosteron?

Aldosteron jest hormonem steroidowym wydzielanym przez korę nadnerczy. Zaliczamy go do grupy mineralokortykosterydów. Główna funkcja aldosteronu to utrzymywanie prawidłowej gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Związek odpowiada za stymulowanie wydalania potasu z moczem oraz wchłanianie zwrotne sodu i wody w nerkach. Dzięki temu umożliwia utrzymywanie odpowiedniego poziomu nawodnienia oraz prawidłowego ciśnienia krwi.

Jak działa aldosteron?

Działanie aldosteronu ściśle łączy się z funkcjonowaniem dwóch innych hormonów – reniny i angiotensyny. Te trzy substancje razem tworzą układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), który jest aktywowany, gdy zmniejsza się przepływ krwi przez nerki (np. w sytuacji obniżonego ciśnienia tętniczego). Renina odpowiada za aktywację produkcji angiotensyny, która następnie powoduje wydzielanie aldosteronu. Działanie aldosteronu skutkuje wzrostem ciśnienia krwi.

Aldosteron a stres

Silny i przewlekły stres pobudza korę nadnerczy do produkcji aldosteronu, a w efekcie może dojść do zaburzenia równowagi elektrolitowej. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest wtedy chęć na zjedzenie czegoś słonego.

Co robi alodsteron? Badanie jest wskazane w określonych sytuacjach

Wskazaniem do przeprowadzenia badania aldosteronu jest obecność objawów sugerujących możliwość występowania nadmiaru lub niedoboru tego hormonu w organizmie:

• nadmiar aldosteronu – objawy to przede wszystkim nadciśnienie tętnicze (szczególnie jeśli jest oporne na leczenie lub rozwija się w młodym wieku), osłabienie mięśni, niski poziom potasu we krwi,
• niedobór aldosteronu – objawy to m.in. niskie ciśnienie krwi, wysokie stężenie potasu i niskie stężenie sodu we krwi.

Co może zaburzyć wynik badania aldosteronu?

Stężenie aldosteronu we krwi podlega zmianom na skutek:

• stresu,
• ilości spożywanej soli,
• pozycji ciała,
• cyklu dobowego,
• przyjmowania niektórych leków (m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, beta-blokerów, sterydów, inhibitorów ACE, doustnej antykoncepcji hormonalnej).

W związku z powyższym, aby wynik testu laboratoryjnego był miarodajny, należy zadbać o wcześniejsze przygotowanie.

1. Lekarz kierujący na badanie aldosteronu może poprosić pacjenta o odstawienie wybranych leków na czas kilku tygodni przed diagnostyką.
2. Czasami zaleca się zastosowanie diety niskosodowej.
3. Przed pobraniem próbki krwi wymagane jest pozostawanie w takiej samej pozycji (stojącej lub leżącej) przez 1-2 godziny.
4. Badanie wykonuje się w godzinach porannych.

Aldosteron – norma

Normy aldosteronu różnią się w zależności od laboratorium, w którym przeprowadzane jest badanie oraz sposobu przygotowania pacjenta do pobrania próbki (np. zastosowania diety niskosodowej). Powszechnie przyjmuje się, że:

• norma aldosteronu w próbce krwi wynosi 5-20 ng/dl (140-560 pmol/l),
• norma aldosteronu w próbce dobowej moczu to 14-53 nmol/dobę.

Wyniki testu powinny być zawsze interpretowane przez lekarza na podstawie wartości referencyjnych podanych przez laboratorium oraz znajomości czynników, które mogły wpłynąć na zmiany stężenia aldosteronu we krwi.

Cena badania aldosteronu

Chcesz znaczyć aldosteron? Cena badania wykonywanego prywatnie waha się w granicach 70-120 zł w zależności od placówki, jak i miasta, w którym wykonywana będzie diagnostyka. Można je też jednak wykonać na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie skierowania.

Nadmiar aldosteronu

Nadmiar aldosteronu (hiperaldosteronizm) w organizmie może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Ten drugi w populacji występuje dużo częściej. Jakie są przyczyny i objawy nadmiaru aldosteronu w każdym z tych przypadków?

Pierwotny nadmiar aldosteronu nazywamy zespołem Conna. Jest on wywołany zwiększoną produkcją hormonu przez korę nadnerczy. Najczęściej dzieje się tak z powodu występowania łagodnego nowotworu w obszarze tego gruczołu. Przy pierwotnym nadmiarze aldosteronu następuje wzrost intensywności wchłaniania zwrotnego sodu i zwiększona utrata potasu z organizmu. Objawy obejmują:

• bóle głowy,
• osłabienie mięśni,
• podwyższenie ciśnienie krwi.

Wtórny nadmiar aldosteronu wywołany jest przez inne przyczyny niż problemy z wydzielaniem hormonu przez korę nadnerczy. Mogą to być m.in.:

• niewydolność serca,
• marskość wątroby,
• choroby nerek,
• stan przedrzucawkowy u kobiet w ciąży,
• odwodnienie.

Objawy wtórnego nadmiaru aldosteronu są takie same jak w przypadku pierwotnego typu schorzenia, dodatkowo mogą jednak występować symptomy choroby, która stanowi bezpośrednią przyczynę hiperaldosteronizmu.

Jak zmniejszyć poziom aldosteronu?

W zależności od przyczyny występowania nadmiaru aldosteronu, pomocna może się okazać dieta bogata w sód lub stosowanie blokerów receptorów aldosteronu, które może przepisać lekarz. Często konieczne jest wyleczenie pierwotnego schorzenia.

Niedobór aldosteronu

Niedobór aldosteronu (hipoaldosteronizm) może powstawać na skutek niewystarczającej produkcji lub zaburzonego działania hormonu w organizmie. Podstawowe zmiany, które wywołuje taki stan, to spadek poziomu sodu oraz wzrost stężenia potasu we krwi. Niski poziom aldosteronu może powodować objawy w postaci:

• osłabienia mięśni,
• mdłości,
• zaburzenia rytmu serca i palpitacji,
• niskiego ciśnienia krwi.

Przyczynami niedoboru aldosteronu są m.in. choroba Addisona (pierwotny hipoaldosteronizm), zatrucie ołowiem, choroby nerek, ostry stan chorobowy, przyjmowanie niektórych leków (takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, leki stosowane przy niewydolności serca). W bardzo nielicznych przypadkach hipoaldosteronizm ma charakter wrodzony, powstający na skutek dziedziczenia mutacji genetycznej.

Bibliografia:

1. Bancos I., Adrenal Hormones, Endocrine Society 2022.
2. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24158-aldosterone [dostęp 24.10.2024].
3. Scott J. H., Mnouar M. A., Dunn R. J., Physiology, Aldosterone, StatPearls 2023.
4. The Editors of Encyclopaedia Britannica, Aldosterone, Britannica 2024.

Aktualizacja artykułu: inż. Agata Domagała.