Amputacja urazowa – pierwsza pomoc poszkodowanemu

Amputacja urazowa to odcięcie części ciała w efekcie wypadku. Najczęściej dotyczy kończyny górnej lub dolnej oraz palców. Gdy ma miejsce amputacja kończyny, pierwsza pomoc sprowadza się przede wszystkim do zatamowania krwotoku. Często możliwe jest przyszycie oderwanego fragmentu ciała, dlatego warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenie amputatu do momentu przyjazdu pogotowia.

Krwawienie amputowanej kończyny – jak je zatamować?

W przypadku amputacji palca lub kończyny pojawia się silne krwawienie. Jeśli uszkodzone są duże naczynia żylne lub tętnicze, krwotok może być bardzo masywny – dlatego kluczowe znaczenie ma jego zatamowanie. Pierwsza pomoc przy amputacji powinna rozpocząć się od ograniczenia krwawienia w miejscu amputacji. Jeżeli udzielamy pomocy osobie trzeciej, bezwzględnie musimy pamiętać o zabezpieczeniu dłoni rękawiczkami ochronnymi, mogą to być także woreczki foliowe. Gdy nie mamy czym zabezpieczyć dłoni – pozostaje nam udzielać instrukcje osobie poszkodowanej, która musi sama zaopatrzyć uraz.

Podstawowym krokiem jest uciskanie ręką miejsca krwawienia – zarówno w czasie przygotowywania opatrunku, jak i jego zakładania. Można założyć także opaskę uciskową. Po założeniu opatrunku należy zdjąć opaskę uciskową i ocenić, czy krwawienie nadal jest obecne.

Jeżeli rana jest bardzo zanieczyszczona i  jest możliwość jej przemycia – można w tym celu użyć soli fizjologicznej lub wody pitnej; nie należy używać środków dezynfekujących. Opatrunek wykonać można z bandażu, gazy, a nawet elementu garderoby. Należy umocować opatrunek w miejscu krwawienia przy pomocy elastycznego bandaża. Jeżeli opatrunek przemaka, nie należy go zdejmować i zakładać kolejnego opatrunku – konieczne jest dokładanie kolejnych warstw opatrunku. I cały czas nie wolno zwalniać ucisku miejsca krwawienia.

Amputacja kończyny – pierwsza pomoc po zatamowaniu krwawienia

Najważniejszym etapem pierwszej pomocy po amputacji jest zatamowanie krwawienia. Po założeniu opatrunku należy wezwać pogotowie ratunkowe i pozostawać przy osobie poszkodowanej do momentu przybycia pomocy. Dobrze jest utrzymywać z osobą poszkodowaną stały kontakt słowny i zapewnić jej komfort termiczny, okrywając kocem lub folią termiczną. Nie zaleca się podawania niczego do jedzenia i picia – to z uwagi na ewentualna konieczność rychłego przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

Gdy utrata krwi jest duża, może dojść do wstrząsu hipowolemicznego. Jego symptomy są następujące:

• nagłe osłabienie i senność,
• bladość skóry,
• utrata przytomności,
• nagłe poty.

W takiej sytuacji należy ułożyć chorego w pozycji przeciwwstrząsowej, czyli w pozycji leżącej na plecach, z nogami uniesionymi wyżej.

Jak zabezpieczyć odcięty fragment ciała?

W wielu przypadkach amputacji urazowej możliwe jest przyszycie utraconej części ciała. Konieczne jest jednak odpowiednie zabezpieczenie amputatu. Warto zająć się tym zaraz po tym, jak udzielona zostanie pierwsza pomoc przy oderwaniu kończyny, czyli założony zostanie opatrunek i wezwane zostanie pogotowie ratunkowe.

Jeżeli doszło do amputacji częściowej, czyli przecięcia kości i otaczających ją tkanek miękkich, ale fragment ciała utrzymuje się na więzadłach czy skórze, nie należy oddzielać tego fragmentu. Należy założyć opatrunek zabezpieczający miejsce krwawienia i uszkodzoną część ciała.

W przypadku amputacji całkowitej konieczne jest zabezpieczenie utraconej części ciała. Część ciała – nawet, gdy jest bardzo uszkodzona – należy owinąć opatrunkiem lub czystym materiałem, a następnie wsadzić do woreczka foliowego. Jeżeli powstało kilka oderwanych fragmentów ciała, konieczne jest zabezpieczenie nawet najmniejszego z nich. Jeżeli doszło do amputacji więcej niż jednego palca, każdy z palców powinien być umieszczony w osobnym woreczku. Szczelnie zamknięty woreczek najlepiej jest umieścić w pojemniczku zawierającym wodę z lodem, nie należy natomiast stosować samego lodu – mogłoby to doprowadzić do odmrożenia części ciała. 

Bibliografia:

1. Goniewicz M., Pierwsza pomoc. Podręcznik dla studentów; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011