Menopauza u mężczyzn to inaczej andropauza. Jak przebiega?

Nie tylko kobiety mają w pewnym wieku objawy związane ze zmianą poziomu hormonów wpływających na płodność. Podobne doświadczenie staje się także udziałem wielu mężczyzn, choć rzadko się o tym mówi, a jeszcze mniej osób decyduje się na konsultację z lekarzem. Jak przebiega męska menopauza, czyli andropauza? Jak można sobie pomóc, by przejść ją łagodnie?

Co to jest andropauza?

Andropauza to okres przekwitania u mężczyzny, wynikający z fizjologicznego spadku poziomu testosteronu we krwi. Często postrzegana jest jako odpowiednik menopauzy, czyli kobiecego klimakterium, jednak specjaliści są zdania, że należy odróżnić te dwa stany. Dlatego proponuje się nazewnictwo, które nie jest w bezpośredni sposób kojarzone z menopauzą. Andropauza określana jest jako andropenia, wiropauza czy PADAM (ang. partial androgen deficiency inthe aging male), czyli spadek wydzielania androgenów związany z wiekiem.

W wieku ok. 50 lat zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn dochodzi do zaburzenia produkcji  hormonów płciowych. U kobiet dotyczy to przede wszystkim estrogenu i progesteronu, u mężczyzn – testosteronu. Tzw. męska menopauza, czyli andropauza, przebiega o wiele łagodniej niż u kobiet, jednak w wielu przypadkach może być dużym obciążeniem dla organizmu.

Niewiele się jednak o tym mówi, a często nawet neguje sam fakt występowania takiego stanu, tłumacząc, że obu tych zjawisk porównywać nie można, ponieważ u mężczyzn nie dochodzi do całkowitego wygaszenia czynności gruczołów produkujących hormony, a więc także nie ma tutaj mowy o naturalnej utracie płodności. Co więcej, znamy też wiele przypadków udanego późnego ojcostwa.

Andropauza u mężczyzny – w jakim wieku można ją rozpoznać?

Większość badań potwierdza fakt występowania u mężczyzn w średnim wieku stanu obniżenia i gorszego działania hormonów. Andropauza występuje szybciej u mężczyzn obciążonych chorobami przewlekłymi i prowadzących niehigieniczny tryb życia. Szczególnie niekorzystny wpływ mają:

• nadużywanie tytoniu i alkoholu,
• nieregularny tryb życia, brak odpoczynku,
• niezrównoważona dieta z nadmiarem tłuszczu,
• występowanie chorób cywilizacyjnych: cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia,
• brak ruchu.

Istotnym czynnikiem sprzyjającym przedwczesnej andropauzie jest genetyka. Męscy reprezentanci kolejnych pokoleń jednej rodziny mogą dziedziczyć podobny „garnitur genów”. Podobnie jest zresztą i z kobiecą menopauzą – w wielu przypadkach córka przechodzi menopauzę w podobnym sposób i w podobnym wieku, co jej matka.

Menopauza u mężczyzn – objawy typowe i niecodzienne

Najważniejszą różnicą w przebiegu menopauzy między kobietami i mężczyznami jest powszechność występowania zjawiska. O ile menopauza kobieca dotyka z różnym natężeniem wszystkie kobiety, o tyle andropauza nie jest tak powszechna. Jak się szacuje, staje się udziałem co piątego mężczyzny. Najważniejsze objawy andropauzy wynikające z obniżonego poziomu testosteronu to:

• niski popęd seksualny i zaburzenia wzwodu,
• problemy z oddawanie moczu,
• długotrwałe zmęczenie,
• pogorszenie sprawności fizycznej i intelektualnej,
• pogorszenie koncentracji i uwagi,
• kłopoty ze snem,
• obniżenie nastroju, niska samoocena, depresja,
• nerwowość, zmiany nastroju i drażliwość.

Mężczyźni mogą też doświadczać objawów takich, jakie obserwują kobiety w tym samym okresie życia, czyli nadmiernej potliwości, uderzeń gorąca,  kołatania serca i bólów głowy. W takim samym stopniu są także narażeni na nasilenie dolegliwości zdrowotnych, czyli na:

• zaburzenia wagi i otyłość brzuszną,
• miażdżycę,
• chorobę wieńcową,
• cukrzycę,
• nadciśnienie,
• łysienie i osłabienie kondycji włosów,
• spadek odporności organizmu.

Wśród typowo męskich dolegliwości trzeba jeszcze uwzględnić wszelkie patologie prostaty – od łagodnych przerostów po nowotwory.

Objawy psychiczne menopauzy u mężczyzn

Pogorszenie samopoczucia psychicznego w przebiegu andropauzy wynika zarówno z samej świadomości, że pojawia się przekwitanie, jak i z oddziaływania określonych zmian hormonalnych na układ nerwowy. Ponadto bardzo zły wpływ na psychikę mężczyzny ma pogorszenie sprawności seksualnej, spadek libido oraz zaburzenia erekcji. Stanowi temu towarzyszy zaburzenie rytmów biologicznych, w tym rytmu dobowego. Gdy pojawia się menopauza u mężczyzn, objawy psychiczne to:

• nerwowość i rozdrażnienie,
• stany lękowe,
• stany depresyjne,
• przewlekłe zmęczenie,
• agresja.

Diagnostyka andropauzy

W celu potwierdzenia andropauzy warto wykonać odpowiednie badania diagnostyczne. Podstawą jest oznaczenie poziomu testosteronu we krwi – można sprawdzić zarówno testosteron całkowity, jak i frakcję wolną hormonu. Warto zbadać też stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe SHBG. Pamiętaj, że badanie powinno być wykonane na czczo i koniecznie między godziną siódmą a dziewiątą rano – wynika to ze zmienności dobowej poziomu testosteronu. W razie obniżenia jego wartości we krwi konieczna będzie dalsza diagnostyka, czyli oznaczenie poziomu hormonu luteinizującego LH oraz folikulotropowego FSH.

Andropauza – leki na przekwitanie u mężczyzn

Podstawowym sposobem leczenia andropauzy jest – podobnie jak u kobiet – terapia hormonalna, ale nie estrogenem i progesteronem, a testosteronem. Niekiedy podaje się także gonadotropinę kosmówkową,  substancję, która stymuluje produkcję testosteronu w jądrach. Pierwsza z metod ma działanie o wiele szersze – pomaga uregulować gospodarkę cukrową, poprawić sprawność seksualną i ograniczyć spadek masy mięśniowej.

Na problemy z erekcją w andropauzie można stosować leki wazoaktywne i inhibitory fosfodiesterazy. W przypadku występowania stanów obniżonego nastroju czy depresji, może być wskazane stosowanie leków o charakterze psychotropowym. Jednak podobnie jak u kobiet w okresie klimakterium, fundamentalne znaczenie w przebiegu andropauzy ma odpowiednia profilaktyka zdrowia. Ograniczona osłona hormonalna ma wpływ na pogorszenie wielu funkcji organizmu, jest to także czas diagnozy wielu chorób przewlekłych.

U mężczyzn rutyną powinna być systematyczna kontrola prostaty i układu krążenia, a także ocena funkcjonowania wątroby, nerek i pęcherza moczowego. Sposobem na nietrzymanie moczu może być wdrożenie leczenia urologicznego, na pewno przyda się konsultacja z rehabilitantem urologicznym. Nie powinno się także lekceważyć objawów ze strony serca – zaburzeń rytmu czy stanów duszności. Wielu panów w okresie andropauzy doświadcza także zaburzeń hormonalnych o szerszym zasięgu, np. problemów z tarczycą i podejmuje leczenie endokrynologiczne.

Domowe sposoby na andropauzę, czyli menopauzę u mężczyzn

W celu łagodzenia objawów andropauzy można sięgać po suplementy diety zawierające m.in. korzeń maca, ekstrakt z palmy sabałowej, buzdyganek naziemny, L-argininę czy cynk i selen. Dobre efekty przynosi także suplementacja żeń-szenia i adaptogenów wpływających korzystnie na sprawność fizyczną i samopoczucie psychiczne. Skuteczne są też leki bez recepty na andropauzę, zawierające ekstrakt z pokrzywy, olej z pestek dyni, olej z lnu czy mangan.

Andropauza – ile trwa i jak przeżyć ją w dobrej formie?

Bardzo trudno jest odpowiedzieć na pytanie, jak długo trwa andropauza u mężczyzn. Ponieważ obniżenie poziomu męskich hormonów płciowych nie jest całkowite tak jak u kobiet, trudno wskazać wyraźny wyznacznik przebiegu tego procesu, jego początek czy koniec. Dla większości mężczyzn postępujące z wiekiem osłabienie, zmęczenie i pogorszenie funkcji seksualnych traktowane jest jako nieodzowny element życia w pewnym wieku i kojarzone z nadchodzącą starością.

Nigdy jednak nie jest za późno na zmiany stylu życia, które mogą pomóc w poprawieniu zarówno kondycji życiowej, jak i seksualnej. Na pewno warto pożegnać lub bardzo ograniczyć używki, zmienić dietę na zdrową, zadbać o dawkę aktywności fizycznej, chociażby o regularne spacery. Seksuolodzy zalecają, by mimo występujących niekiedy problemów z erekcją i libido, starać się podtrzymywać dobre relacje intymne i uprawiać seks dostosowując się do nowych okoliczności oraz możliwości. To wszystko sprawi, że jakość życia pozostanie na wysokim poziomie.

Bibliografia:

1. Jarecka K., Bielawska-Batorowicz E., Andropauza czy kryzys wieku średniego. Jakość życia mężczyzn 50+, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021.
2. Mędraś M., Menopauza i andropauza – dwie strony tego samego problemu, Przegląd Menopauzalny 2002, 4: 54-58.
3. Walaszek K., Tomala B., Kowalska I., Rej-Kietla A., Andropauza i proces starzenia się a jakość życia mężczyzn po 50. roku życia, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol. 11, no. 5, 209-215.