Czym jest anomia w psychologii i innych naukach społecznych?

Anomia to pojęcie wieloznaczne, odnoszące się do nauk społecznych, biznesowych oraz neurologicznych. W psychologii termin ten definiowany jest w różny sposób i w XXI wieku zyskuje nieco inny wymiar. Dowiedz się, czym cechuje się anomia w naukach społecznych.

Co to jest anomia? 

Anomia to słowo z języka greckiego, które tłumaczone jest w języku polskim jako „bezprawie”. Anomia odnoszona jest więc przede wszystkim do braku reguł lub łamania zasad, a także do zachowań przestępczych. Współcześnie pojęcie to związane jest przede wszystkim z socjologiczną koncepcją Emile’a Durkheima.

Anomia społeczna  

Zdaniem Durkheima anomia społeczna to sytuacja jednostkowa lub grupowa, w której zatracone są możliwości odróżniania dobra od zła, co wiąże się przede wszystkim ze zmianami moralnymi i etycznymi zachodzącymi w świecie. Przemiany społeczne i gospodarcze, według Durkheima, mogą być uznane za najważniejsze symptomy anomii. Do przykładów autor koncepcji zakwalifikował różne bunty, odchodzenie od wiary, reguł i dotychczas uznawanych zasad społecznych.

Bardzo często anomia społeczna wynika z frustracji poszczególnych jednostek lub grup. Niestety ten symptom prowadzi również do wielu niebezpieczeństw takich jak problemy psychiczne (depresja, lęk, fobie) oraz wzrostu przemocy i przestępczości na całym świecie. 

Anomia pracownicza w psychologii 

W psychologii organizacji, pracy i biznesu często poruszanym problemem w latach 20. XXI wieku jest anomia pracownicza. Zjawisko to odnosi się do sytuacji, w której pracownicy nie są odpowiedzialni za własne czyny i przejawiają cechy egoistyczne. Do przykładów anomii w sferze biznesu można zakwalifikować: 

• udawanie wykonywania obowiązków służbowych, a zamiast nich rozmowy ze współpracownikami, przeglądanie mediów społecznościowych, 
• problemy z zachowaniem czasu pracy (przychodzenie później, wychodzenie wcześniej), 
• przyjmowanie prezentów i pieniędzy od klientów, 
• wykorzystywanie sprzętu służbowego do celów prywatnych, bez wiedzy pracodawcy, 
• wykonywanie obowiązków pracowniczych w sposób nieefektywny i bez zaangażowania.  

Psychologowie zauważają, że pracownicy naruszający obowiązki pracownicze i wykazujący działania anomiczne zwykle są przekonani o tym, że nie robią nic złego. Przykładowo wyjazdy w dłuższe delegacje ze środków pracodawcy i łączenie ich z wakacjami, wynoszenie sprzętów służbowych, przedłużanie przerw czy niedbałość o obowiązki służbowe, traktowane są przez pracowników jako coś zwyczajnego. 

W rzeczywistości wszystkie te działania są złamaniem przepisów obowiązujących w Polsce, w tym Kodeksu Pracy. Działy HR mają jednak ograniczone możliwości egzekwowania wielu zasad, zwłaszcza jeśli firma obawia się odejścia większej liczby pracowników. W niektórych przedsiębiorstwach zachowania anomiczne wynikają z frustracji finansowej, na przykład bardzo niskich wynagrodzeń, braku możliwości rozwoju i perspektyw, a także zniechęcenia do swoich obowiązków oraz wypalenia zawodowego. 

Bibliografia:

1. Henry M. L., Beeson P. M., Rapcsak S. Z., Treatment for anomia in semantic dementia, Seminars in speech and language 2008, 29: 60-70.  
2. Kozlova O., Anomia jako choroba społeczna, Miscellanea Anthropologica et Sociologica 2013, 14: 33-42. 
3. Laine M., Martin N., Anomia: Theoretical and clinical aspects, Psychology Press 2013.  
4. Wrzesień W., Współczesne oblicza anomii, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2017, 79: 285-304.