Antybiogram – co to jest i ile kosztuje jego wykonanie?

Antybiogram to badanie mikrobiologiczne, wykrywające wrażliwość bakterii na konkretny antybiotyk. Wykonuje się je w przypadku podejrzenia odporności danych szczepów bakterii na leki. Wskazaniem do antybiogramu są przede wszystkim nawracające infekcje i brak pozytywnej reakcji na przepisane przez lekarza pierwszego kontaktu antybiotyki.

Czemu antybiogramu nie wykonuje się przy każdej infekcji?

Jeśli chociaż raz w życiu przechodziłaś infekcję bakteryjną, pewnie zdajesz sobie sprawę, że lekarz raczej nie zleca antybiogramu przed każdym przepisaniem antybiotyku. Wynika to z faktu, że wrażliwość większości bakterii wywołujących infekcje jest dobrze znana. W ok. 85% przypadków powszechnych infekcji, nie ma konieczności wykonywania dodatkowych badań.

Antybiogram wykonuje się, gdy mamy do czynienia z infekcjami atypowymi lub nawracającymi mimo leczenia. Powodem może być obecność nietypowego szczepu bakterii, odpornego na przepisywane antybiotyki. Warto wiedzieć, że bakterie charakteryzują się bardzo dużą zmiennością wewnątrzgatunkową i stosunkowo szybko uodparniają się na antybiotyki na drodze mutacji. Dlatego też dwa szczepy bakterii jednego gatunku mogą całkowicie inaczej reagować na leki, co stwarza konieczność dodatkowej diagnostyki.

Na czym polega antybiogram?

Aby wykonać antybiogram, od pacjenta lub pacjentki pobierana jest próbka moczu, krwi lub wymazu z jamy ustnej bądź pochwy. Rodzaj pobieranej próbki zależny jest od infekcji, z którą zmaga się chory.

Próbkę umieszcza się in vivo, na specjalnym podłożu z pożywką agarową. Bakterie obecne w próbce mnożą się szybko – już po kilkunastu godzinach można rozpoznać rozwijające się szczepy. Takie hodowanie drobnoustrojów celem diagnostyki nazywa się posiewem.

Później kolonia bakterii zostaje podzielona na wiele osobnych płytek, a na podłożu umieszcza się papierowe krążki nasączone różnymi antybiotykami. Tak podane antybiotyki działają na zasadzie dyfuzji, przenikając do środowiska, w którym rozwijają się bakterie. Im bliżej centrum papierowego krążka, tym wyższe stężenie antybiotyku – metoda ta pozwala też więc na ogólne określenie, jakie stężenie minimalne jest potrzebne, aby zatrzymać namnażanie się bakterii.

Przygotowanie do antybiogramu

Zazwyczaj antybiogram nie wymaga żadnego przygotowania prócz ewentualnego zaprzestania leczenia miejscowego. W przypadku infekcji gardła, należy co najmniej dzień przed pobraniem próbki nie używać pastylek do ssania, płynów do płukania ust oraz past do zębów z fluorem. W przypadku wymazu z pochwy nie powinno się stosować globulek. Przy antybiogramie z krwi konieczne jest pobranie próbki na czczo.

Antybiogram – koszt

Posiew moczu z antybiogramem oraz posiew wymazu z gardła z antybiogramem są badaniami diagnostycznymi dostępnymi ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Zlecenie na te rodzaje antybiogramu wystawia lekarz pierwszego kontaktu.

Antybiogram wykonywany prywatnie to koszt od 30 zł do 80 zł. Badanie to można zamówić w praktycznie każdej pracowni laboratoryjnej wykonującej usługi komercyjne.

Antybiogram – dodatkowe testy

Zdarza się, że antybiogramu wynika, że badane bakterie są odporne na wszystkie antybiotyki. Oznacza to, że konieczna jest dodatkowa diagnostyka. Wykonuje się wtedy E-test – dodatkową metodę pozwalającą na określenie najmniejszego stężenia hamującego wzrost drobnoustrojów. E-test pozwala na dobranie możliwie jak najmniejszej dawki antybiotyku, który zahamuje infekcję lekooporną. E-test jest badaniem dokładniejszym od antybiogramu.

Dalsze leczenie po antybiogramie

Jako że antybiogram jest metodą diagnostyki, nie leczenia, po otrzymaniu wyników konieczne jest wdrożenie dodatkowej antybiotykoterapii. Lekarz na podstawie wyniku antybiogramu może zwiększyć dawkę antybiotyku lub przepisać nowy.

Źródła:

1. Black, Jacquelyn G. Microbiology: Principles and Explorations Marymount University, 1999;
2. Bonev, B; Hooper, J; Parisot, J (June 2008). „Principles of assessing bacterial susceptibility to antibiotics using the agar diffusion method”. The Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 61 (6): 1295–301;
3. Bauer, AW; Kirby, WM; Sherris, JC; Turck, M (April 1966). „Antibiotic susceptibility testing by a standardized single disk method”. American Journal of Clinical Pathology. 45 (4): 493–6;
4. https://www.nfz-lodz.pl/dlapacjentow/jak-sie-leczyc/u-lekarza-w-szpitalu/1459-wiadczenia-medycznej-diag-laboratoryjnej-lub-obrazowej-w-poz
5. http://www.zozmokotow.pl/pliki/bakteriol.pdf
6. Zbigniew Kwiatkowski, Zdzisław Markiewicz: Bakterie, antybiotyki, lekooporność, s. 97 i 98. ​ISBN 978-83-01-14860-7