Antybiotyk a antykoncepcja – czy istnieje interakcja pomiędzy nimi?

Na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych wpływa wiele czynników. Jednym z nich może być trwająca równolegle kuracja antybiotykiem. Pierwsze doniesienia na temat potencjalnych interakcji pomiędzy tymi grupami leków pochodzą z lat 70. ubiegłego wieku, jednak wyniki badań wciąż nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Jak bezpiecznie łączyć antybiotyki i antykoncepcję hormonalną?

Antykoncepcja a antybiotyk, który najbardziej zmniejsza jej skuteczność

Najwięcej dowodów na temat interakcji pomiędzy antybiotykiem a antykoncepcją dotyczy preparatu stosowanego w leczeniu gruźlicy, zapalenia płuc czy legionellozy – ryfampicyny. Pobudza ona enzymy wątrobowe, które szybciej niż zwykle rozkładają hormony dostarczane w środkach antykoncepcyjnych. Przez to ich stężenie we krwi spada poniżej poziomu koniecznego do zapobiegania owulacji. Ryfampicyna zmniejsza skuteczność nie tylko doustnej antykoncepcji, ale także plastrów przezskórnych i krążków dopochwowych.

Pozostałe antybiotyki a antykoncepcja

Wyniki badań dotyczących wpływu innych antybiotyków na antykoncepcję są sprzeczne. Niektóre z nich wskazują, że większość stosowanych obecnie preparatów bakteriobójczych nie obniża skuteczności antykoncepcji. Inne sugerują, że antybiotyki nawet 7 razy zwiększają ryzyko niezamierzonej ciąży podczas stosowania antykoncepcji. 

Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego przychylają się do tej ostatniej interpretacji. Ostrzegają, że nawet co 5. ciąża wśród użytkowniczek doustnej antykoncepcji może wynikać z jednoczesnego stosowania antybiotyków. Zwracają uwagę szczególnie na: 

• tetracyklinę, 
• penicyliny, np. amoksycylina, 
• cefalosporyny, np. cefuroksym, cefiksym. 

To popularne antybiotyki, często stosowane w zakażeniach dróg oddechowych czy układu moczowego. Mechanizm ich wpływu na antykoncepcję jest podobny jak w przypadku ryfampicyny. Jednak oprócz pobudzenia enzymów wątrobowych mogą one także w inny sposób obniżać skuteczność antykoncepcji. 

Antybiotyki zaburzają skład flory bakteryjnej w jelitach, co może zmniejszać wchłanianie hormonów z przewodu pokarmowego. To duży problem, zwłaszcza w przypadku ich przewlekłego stosowania, np. w leczeniu trądziku. Wykorzystuje się do tego m.in. tetracyklinę, a terapia może trwać nawet 6 miesięcy. Oprócz powyższych antybiotyków, na antykoncepcję może negatywnie wpłynąć także: 

• metronidazol, również ze względu na jego wpływ na mikroflorę jelit, 
• klarytromycyna i erytromycyna – pobudzają enzymy wątrobowe na podobnej zasadzie, co ryfampicyna. 

Antybiotyk a antykoncepcja hormonalna – jak je łączyć?

W pierwszej połowie XXI wieku badania nie wskazały jednoznacznie, że interakcja pomiędzy większością antybiotyków a antykoncepcją jest istotna. Mimo to dalej pojawiają się wyniki wskazujące na to, że podczas przyjmowania leków przeciwbakteryjnych ryzyko niezamierzonej ciąży wzrasta. Dlatego na wszelki wypadek warto się dodatkowo zabezpieczyć. 

Podczas kuracji antybiotykiem zastosuj dodatkową, niehormonalną metodę antykoncepcji, np. prezerwatywę. Pamiętaj, że niektóre substancje utrzymują się w organizmie nawet po zakończeniu terapii. Mogą wtedy dalej wpływać na przyjmowane na co dzień leki, dlatego stosuj dodatkowe zabezpieczenie co najmniej tydzień dłużej niż antybiotyk. Wiele zależy od tego, jaką substancję przyjmujesz i ile trwa kuracja, najlepiej więc porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem. 

Interakcja pomiędzy antybiotykiem a antykoncepcją to nie wszystko

Infekcja sama w sobie obniża czasem skuteczność antykoncepcji hormonalnej, a antybiotyk może nie mieć z tym efektem nic wspólnego. Złe samopoczucie, osłabienie i gorączka sprzyjają pominięciu tabletki antykoncepcyjnej lub przesunięciu jej przyjęcia w czasie. Ponadto infekcji towarzyszą czasem biegunka i wymioty, które ograniczają wchłanianie substancji z przewodu pokarmowego. 

Dodatkowo w czasie choroby stosuje się zwykle kilka różnych preparatów, żeby złagodzić dokuczliwe objawy. One również mogą osłabiać działanie antykoncepcji. Ciekawym przykładem jest witamina C – istnieją doniesienia, że przyjmowana w dawkach powyżej 1000 mg wpływa na stężenie estrogenów we krwi. Może więc obniżać skuteczność doustnej antykoncepcji. Oprócz tego na działanie hormonów mogą wpływać także preparaty stosowane w leczeniu biegunki czy wymiotów, np.: 

• węgiel aktywowany – wchłania różne substancje obecne w przewodzie pokarmowym, zarówno toksyny, jak i leki, 
• diosmektyt – powleka błonę śluzową żołądka i jelit warstwą ochronną, która może ograniczać wchłanianie. 

Temat interakcji pomiędzy antybiotykiem a antykoncepcją wymaga dalszych badań. Pamiętaj, że za większość przypadków niezamierzonych ciąż podczas stosowania środków hormonalnych odpowiadają błędy w ich przyjmowaniu. Dlatego zwróć na to szczególną uwagę w czasie infekcji, kiedy złe samopoczucie może cię rozproszyć. Dla bezpieczeństwa zastosuj też dodatkową metodę antykoncepcji – na wszelki wypadek.

Bibliografia: 

1. Dębski R., Jakimiuk A., Kotarski J., Paszkowski T., Pawelczyk L., Poręba R., Skrzypulec-Plinta V., Spaczyński M., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące przyczyn braku skuteczności antykoncepcji hormonalnej, Ginekologia Polska 2011, 4, 82: 313-317. 
2. https://www.drugs.com/article/antibiotics-and-birth-control.html# [dostęp 07.01.2024]. 
3. Zhanel G. G., Siemens S., Slayter K., Mandell L., Antibiotic and oral contraceptive drug interactions: is there a need for concern?, Canadian Journal of Infectious Diseases 1999, 10(6): 429-433.