Żylaki kończyn dolnych to nie tylko problem estetyczny

Nieestetyczne, sinofioletowe żyłki, uczucie ciężkości nóg, obrzęki i bolesne skurcze nocne – to główne objawy żylaków kończyn dolnych. Na przewlekłą niewydolność żylną cierpi aż 47% kobiet i 37% mężczyzn w Polsce. Towarzyszące jej uciążliwe dolegliwości znacząco pogarszają jakość życia, dlatego warto wiedzieć, jak leczyć tę przypadłość. Zobacz, czy można pozbyć się żylaków i w jaki sposób przeciwdziałać ich nawrotom. 

Czym są i jak powstają żylaki kończyn dolnych? 

Żylaki kończyn dolnych (ICD-10: I83) definiowane są jako trwale rozszerzone żyły powierzchowne. Przyczyną ich powstawania są uszkodzenia zastawek żylnych i zaburzenia ich działania. W konsekwencji krew wstecznie cofa się z układu głębokiego do powierzchownego, powstaje nadciśnienie żylne i zastój żylny. Zachodzące zmiany prowadzą do poszerzenia żył. 

Żylaki stanowią najczęstszą postać przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ, ang. chronic venous disease). Widoczne są jako kręte wybrzuszenia (o średnicy powyżej 4 mm) lub wrzecionowate wydłużenia o kolorze niebieskim, fioletowym lub czerwonym, przez co znacząco odznaczają się od jednolitego koloru skóry. Można je wyczuć palpacyjnie, ponieważ tworzą zgrubienia. 

Kto jest szczególnie narażony na żylaki kończyn dolnych?

Ryzyko pojawienia się żylaków kończyn dolnych wzrasta wraz z wiekiem. Przede wszystkim chorują osoby po 50. roku życia, ale występują też u młodych dorosłych. Kobiety częściej niż mężczyźni zmagają się z PNŻ ze względu na liczniejsze czynniki ryzyka. Jednym z nich jest ciąża. U kobiet, które rodziły dwa razy, prawdopodobieństwo wystąpienia żylaków wynosi aż 20-30%. Każda kolejna ciąża dodatkowo zwiększa szansę rozwoju zaburzeń żylnych ze względu na zachodzące w organizmie zmiany hormonalne oraz zwiększenie objętości krążącej krwi. Istotną rolę odgrywają też estrogeny i progesteron działające rozkurczowo na naczynia. 

Żylaki kończyn dolnych mają podłoże genetyczne. Jeśli problemy żylne występują u członków twojej rodziny, istnieje duże ryzyko pojawienia się ich także u ciebie. Genetycznie można odziedziczyć podatność na nieprawidłowości w budowie włókien kolagenowych i elastyny oraz zaburzenia w obrębie zastawek żylnych. Do pozostałych czynników ryzyka powstawania żylaków zalicza się: 

• nadwagę i otyłość, 
• palenie papierosów, 
• dietę opartą o przetworzoną żywność, ubogą w błonnik, 
• stosowanie hormonoterapii: antykoncepcji hormonalnej, hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), 
• siedzący tryb życia, 
• wykonywanie pracy wymagającej długotrwałego stania lub siedzenia. 

Objawy żylaków kończyn dolnych

Żylaki same w sobie stanowią objaw przewlekłej niewydolności żylnej. Inne towarzyszące symptomy chorobowe to: 

• uczucie ciężkości i zmęczenia nóg nasilające się w pozycji stojącej; objaw ten jest bardziej odczuwalny i dokuczliwy w porze letniej, 
• opuchnięcie nóg, 
• skurcze łydek, w szczególności nocą, 
• pieczenie i kłucie w łydkach, 
• swędzenie i mrowienie nóg, 
• zespół niespokojnych nóg, 
• ból podczas chodzenia – chromanie żylne. 

Leczenie żylaków kończyn dolnych

Jeśli podejrzewasz u siebie żylaki, warto wykonać badania w tym kierunku. Specjalistą, który zajmuje się oceną stanu naczyń żylnych, jest flebolog. Wydolność i drożność żył oraz stan zastawek można sprawdzić za pomocą USG doppler żył kończyn dolnych. Przeprowadzając je, lekarz może określić, w których miejscach przepływ krwi jest upośledzony oraz ocenić, jak bardzo żyły są poszerzone. 

Leczenie żylaków kończyn dolnych dostosowuje się do stopnia zaawansowania choroby. W początkowej fazie rozwoju mogą wystarczyć działania profilaktyczne. Jeśli jesteś w grupie ryzyka lub pojawiły się u ciebie pierwsze oznaki chorobowe, to najwyższy czas, by zadbać o prozdrowotny styl życia.  

Zmiany zacznij od czynników modyfikowalnych, czyli tych, na które masz wpływ: unormuj masę ciała, zaprzestań stosowania używek i wprowadź więcej aktywności fizycznej. Jeśli masz pracę siedzącą, postaraj się wstawać co jakiś czas od biurka, by chwilę przejść się i pobudzić krążenie. Pamiętaj też o częstej zmianie ułożenia nóg i wykonywaniu krótkich ćwiczeń na żylaki kończyn dolnych: 

• Siedząc: oprzyj stopy na podłodze, a następnie podnoś pięty i przez kilka sekund utrzymuj je w tej pozycji. To samo ćwiczenie wykonaj, podnosząc palce – oprzyj płasko stopy i przyciskaj je do podłogi; 
• stojąc: stań na palcach i utrzymaj tę pozycję przez kilka sekund, ćwiczenie powtórz 10 razy – oprzyj się rękami o krzesło, naprzemiennie unoś pięty i palce. 

Jedną z metod zapobiegających tworzeniu się nowych żylaków jest kompresjoterapia. Noszenie podkolanówek, pończoch lub rajstop uciskowych powoduje delikatny ucisk na żyły, dzięki czemu zastawki zamykają się, a krążenie jest usprawnione. 

Farmakoterapia ma działanie wspomagające. Jakie leki na żylaki są skuteczne? Zastosowanie znajdują preparaty z diosminą, która zwiększa napięcie naczyń żylnych i zmniejsza zastój krwi w żyłach. Dużą popularnością cieszą się też maści na żylaki zawierające heparynę i wyciąg z kasztanowca. W celu uszczelnienia naczyń żylnych, warto stosować zioła, m.in. nagietek i oczar wirginijski. 

Jeśli leczenie zachowawcze okaże się niewystarczające, wprowadza się leczenie zabiegowe, np. skleroterapię, czyli zabieg polecający na wstrzyknięciu substancji, która powoduje zamknięcie żył lub laserowe usuwanie żylaków. Operacja żylaków kończyn dolnych wskazana jest u osób z bardzo silnymi dolegliwościami utrudniającymi wykonywanie czynności dnia codziennego oraz u pacjentów z powikłaniami chorobowymi. 

Dlaczego nie można lekceważyć objawów niewydolności żylnej?

Nieleczone żylaki kończyn dolnych mogą skutkować bardzo poważnymi powikłaniami. Jednym z nich jest zakrzepica żył powierzchownych i głębokich. Inną konsekwencją zaniedbań zdrowotnych są owrzodzenia. Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem jest zatorowość płucna. 

Bibliografia: 

1. Mościcka P., Cwajda-Białasik J., Szewczyk M., Jawień A., Przewlekła niewydolność żylna – obraz kliniczny, Polskie Towarzystwo Leczenia Ran, 2019. 
2. Radosz Z., Ptaszyńska M., Niefarmakologiczne sposoby leczenia żylaków kończyn dolnych u pacjentów niezakwalifikowanych do leczenia chirurgicznego, w: Tarnowskie Colloquia Naukowe 2017, nr 2. 
3. Tkaczuk-Włach J., Sobstyl M., Jakiel G., Przewlekła niewydolność żylna u kobiet, Przegląd menopauzalny 2011, 4.