7 ważnych zasad stosowania leków przeciwbólowych

Podobno statystyczny Polak przyjmuje leki przeciwbólowe siedem razy w miesiącu. Nie chodzi tu tylko o osoby dorosłe, ale również o dzieci i noworodki. Duża dostępność preparatów bez recepty z pewnością sprzyja takim statystykom, jednak należy pamiętać, że każdy lek niesie za sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Jak bezpiecznie stosować leki przeciwbólowe?

Przyjmuj leki zgodnie ze wskazówkami na ulotce

Do każdego leku dołączona jest ulotka, w której zawarte są najważniejsze informacje dotyczące składu, zasad stosowania czy ewentualnych działań niepożądanych. Przed rozpoczęciem przyjmowania jakiegokolwiek środka przeciwbólowego należy dokładnie przeczytać ulotkę – dla niektórych jest to oczywistość, dla innych niestety nie. Każdy lek może wywołać działania niepożądane i nie ma tu znaczenia, czy jest to lek wydawany na receptę, czy nie. Uzyskanie informacji na temat odpowiedniej dawki, częstości czy sposobu przyjmowania oraz zastosowanie się do tych zaleceń zmniejsza ryzyko wystąpienia niepożądanych objawów i pomaga w osiągnięciu lepszych efektów terapeutycznych. Co ważne, jeżeli pojawią się objawy uczuleniowe, np. problemy z oddychaniem, wymioty, omdlenia lub opuchlizna w okolicy głowy i szyi, należy jak najszybciej zadzwonić po pogotowie.

Wybierz odpowiedni czas

Lek przeciwbólowy trafia z jamy ustnej do przełyku, następnie do żołądka, a potem do jelit, skąd wchłaniany jest do krwiobiegu. Kolejny etap to transport żyłą wrotną do wątroby, gdzie substancja jest metabolizowana. Cały ten proces wymaga czasu, dlatego leki przeciwbólowe zaczynają działać zwykle po mniej więcej 30 minutach. Nie zawsze da się przewidzieć, kiedy pojawią się najsilniejsze dolegliwości. Jednak jeżeli jest to możliwe (np. w przypadku bólu menstruacyjnego), wtedy tabletkę należy przyjąć przed pojawieniem się bólu.

Kolejnym ważnym aspektem jest odpowiednia długość terapii. Leków przeciwbólowych nie powinno się przyjmować na własną rękę dłużej niż przez trzy dni. Jeżeli po tym czasie dolegliwości nie ustępują, należy udać się na konsultację. W sytuacji gdy lekarz przepisze środki przeciwbólowe na czas dłuższy niż kilka dni, należy zaopatrzyć się w preparat osłonowy zawierający np. omeprazol czy ranitydynę. Dzięki temu błona śluzowa żołądka będzie chroniona przed podrażnieniami i ograniczymy ryzyko rozwoju choroby wrzodowej żołądka. Powyższa zasada dotyczy tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych w postaci doustnej, np. ibuprofenu czy naproksenu.

Uważaj na interakcje z innymi lekami

Każdy lek może wywołać działania niepożądane, jednak w połączeniu z innymi preparatami działań ubocznych może być jeszcze więcej. Dzieje się tak, ponieważ związki zawarte w lekach oddziałują nie tylko na organizm, ale także na siebie nawzajem, np. przyspieszając lub zwalniając metabolizm, wpływając na wchłanianie, dystrybucję lub wydalanie. Szacuje się, że stosowanie dwóch leków podwyższa ryzyko niekorzystnych interakcji do 13 proc., stosowanie pięciu leków – do 58 proc., a siedmiu – nawet do 82 proc.

Na przyjmowanie leków przeciwbólowych powinny uważać szczególnie osoby cierpiące na choroby przewlekłe, np. cukrzycę czy nadciśnienie tętnicze. Dość często zdarzają się interakcje z doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, lekami moczopędnymi, antybiotykami aminoglikozydowymi czy preparatami zawierającymi sole litu. Niepożądane interakcje między lekami mogą stać się przyczyną zgonu, dlatego wszelkie modyfikacje w leczeniu należy konsultować z lekarzem. Niestety, jak wynika z analizy przeprowadzonej w 2007 roku, ponad połowa Polaków nie wie o zagrożeniach związanych z interakcjami leków.

Pamiętaj, że nie każdy lek jest bezpieczny dla dzieci

Mówiąc o lekach przeciwbólowych u dzieci, nie można pominąć zespołu Reye’a. Jest to niebezpieczna choroba, występująca zwykle u dzieci poniżej 12. roku życia, która powoduje patologiczne zmiany w narządach, głównie w wątrobie i mózgu. Jednym z czynników mogących wywołać ten zespół jest podawanie kwasu acetylosalicylowego. W przypadku infekcji wirusowej, dolegliwości bólowych lub objawów zapalenia u dzieci należy stosować inne środki z grupy leków nieopioidowych. Lekiem pierwszego wyboru jest zazwyczaj paracetamol, który bardzo dobrze działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo. Drugim często stosowanym lekiem jest ibuprofen, który wykazuje dodatkowo działanie przeciwzapalne. Dawkowanie oraz czas trwania terapii zależą od wieku dziecka oraz jego masy ciała.

Uważaj na interakcje z produktami spożywczymi

Jedną z najważniejszych zasad jest popijanie leków zwykłą wodą. Mleko, herbata, soki owocowe czy kawa mogą wpłynąć na działanie substancji czynnej, np. zaburzając jej wchłanianie. Pożywienie może również ograniczyć wchłanianie substancji czynnej, np. w przypadku preparatów zawierających paracetamol. Czy to znaczy, że zawsze należy przyjmować leki między posiłkami? Oczywiście, że nie. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy, mogą podrażniać błonę śluzową żołądka, dlatego powinny być przyjmowane z pokarmem.

Sposób przyjmowania zależy od danego leku, właśnie dlatego zawsze powinno się przeczytać zalecenia umieszczone na ulotce. Stosując leki przeciwbólowe, należy również unikać alkoholu, który potęguje działanie hepatotoksyczne (może wywołać uszkodzenie wątroby) w połączeniu z paracetamolem oraz zwiększa ryzyko krwawień w towarzystwie ibuprofenu czy naproksenu.

Sprawdź substancję czynną

Nazwa handlowa leku a nazwa substancji czynnej w nim zawartej to dwie różne rzeczy. Na rynku istnieją dziesiątki preparatów zawierających paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy itd. Czy przyjmowanie dwóch leków o różnej nazwie, które zawierają taką samą substancję czynną, ma sens? Zupełnie nie. Co więcej, może przysporzyć więcej szkód niż korzyści. Podobnie jest ze stosowaniem różnych leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, naproksen, kwas acetylosalicylowy, diklofenak, ketoprofen, metamizol). Połączenie tych substancji nie poprawia skuteczności leczenia, zwiększa natomiast ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Nie każdy lek można przyjmować w ciąży i w okresie karmienia

W ciąży zazwyczaj ogranicza się przyjmowanie leków, jednak zdarzają się sytuacje, gdy zastosowanie środka przeciwbólowego jest niezbędne. Według zaleceń kobiety ciężarne spośród leków dostępnych bez recepty mogą stosować paracetamol. Niesteroidowe leki przeciwzapalne dozwolone są tylko w określonych sytuacjach i po konsultacji z lekarzem. W okresie karmienia należy zwrócić uwagę na porę przyjmowania leku. Cel jest taki, by w pokarmie znalazło się jak najmniej substancji czynnej, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest branie leku tuż po karmieniu. Dzięki temu lek ma szansę zadziałać i zostać rozłożony, zanim nadejdzie kolejna pora karmienia.