ABC szczepień przeciw pneumokokom

W tym roku kalendarz szczepień obowiązkowych powiększył się o kolejną pozycję – szczepienie przeciw pneumokokom. Czym są pneumokoki i dlaczego ochrona przed nimi jest tak ważna?

Zmiana w kalendarzu szczepień obowiązkowych oznacza, że każde dziecko urodzone w Polsce po 1 stycznia 2017 roku będzie trzykrotnie zaszczepione przeciw pneumokokom za darmo, a koszt procedury poniesie budżet państwa. Do tej pory to szczepienie było nieobowiązkowe i – w większości przypadków – płatne.

Pneumokoki – co to takiego?

Pneumokoki to potoczna nazwa bakterii Streptococcus pneumoniae, czyli dwoinki zapalenia płuc. Spośród ok. 90 jej typów 10-15 szczepów jest inwazyjnych chorobotwórczo i odpowiedzialnych za wywoływanie m.in. zapalenia ucha, oskrzeli i płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy sepsy. Bakterie te są groźne dla maluchów z dwóch powodów. Po pierwsze, występują powszechnie i kontakt z nimi jest nieunikniony. Łatwo przenoszą się drogą kropelkową, zasiedlają śluzówki nosa oraz gardła, a gdy natrafią na dogodny moment osłabienia dziecięcego organizmu, wnikają głębiej – do ucha, płuc czy mózgu. Po drugie, układ odpornościowy małego dziecka jest jeszcze niewykształcony i nieprzystosowany do walki z nimi. Dlatego pierwsze miesiące życia to okres o najwyższej śmiertelności z powodu zakażeń pneumokokowych. Szczepienia w tym newralgicznym momencie mają za zadanie zmniejszyć zachorowalność i zwiększyć przeżywalność.

Objawy zakażenia pneumokokami

Pneumokoki są odpowiedzialne przede wszystkim za zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych, a objawy są zależne od tego, jaką chorobę wywołają. Przy zapaleniu ucha będą to ból, gorączka, brak apetytu, przy zapaleniu płuc – dreszcze, gorączka, kaszel i duszność, a przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych – ból głowy, gorączka, nudności i wymioty, światłowstręt, sztywność karku, a także zapalenia spojówek, stawów i otrzewnej. Najcięższą postacią zakażenia pneumokokowego jest tzw. inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP). W pojęciu tym mieści się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa (posocznica) i zapalenie płuc z bakteriemią (zakażeniem krwi bakteriami). Streptococcus pneumoniae wykrywane są wtedy m.in. we krwi, w płynie mózgowo-rdzeniowym, mózgu czy jamie otrzewnowej.

Dlaczego szczepienie jest ważne?

Specjaliści, zwłaszcza pediatrzy i epidemiolodzy, którzy od lat przekonywali, by szczepienia przeciwko pneumokokom wprowadzić dla wszystkich dzieci, przypominają, jakie są konsekwencje zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W czasie choroby w mózgu dziecka rozwija się wodogłowie, które wyłącza z działania kolejne jego ośrodki. Tkanka nerwowa zanika i już się nie odbudowuje. To oznacza, że dziecko może się zatrzymać w rozwoju psychofizycznym na tym etapie życia, w którym zachorowało.

Statystyki pokazują, że blisko 90 proc. dzieci po kompletnym szczepieniu nigdy nie zachoruje na inwazyjną chorobę pneumokokową, od 30 do 45 proc. zaszczepionych maluchów ominie przewlekłe zapalenie ucha środkowego, a 20 proc. nie doświadczy ciężkiego zapalenia płuc. Obowiązkowe szczepienia skutkują ochroną przed nosicielstwem, co jest dodatkowym czynnikiem zapobiegającym szerzeniu się zakażenia.

Rodzaj szczepionki i czas szczepienia

Mamy dwa typy szczepionek przeciw pneumokokom: skoniugowane oraz polisacharydowe. Pierwszy typ można stosować u dzieci poniżej 2. roku życia. Są specjalnie przygotowane, aby stymulować niedojrzały jeszcze układ odpornościowy niemowlęcia i małego dziecka w celu uzyskania trwałej odporności. Wśród szczepionek skoniugowanych mamy szczepionkę 10-składnikową – przeznaczoną dla dzieci od 6. tygodnia do 5. roku życia – i to właśnie ona jest refundowana od tego roku, oraz szczepionkę 13-składnikową – przeznaczoną dla dzieci od 6. tygodnia życia, nastolatków i osób dorosłych – ta nie jest refundowana.

Z kolei szczepionka 23-składnikowa jest szczepionką polisacharydową i zarejestrowana jest dla osób starszych. Jej skuteczność jest niższa, ponieważ nie likwiduje nosicielstwa, daje krótszą ochronę przed zakażeniem, a poza tym nie jest immunogenna (zdolna do wywołania odpowiedzi odpornościowej) dla dzieci poniżej 2. roku życia.

Dzieci otrzymują trzy dawki szczepionki: pierwszą w 2. miesiącu życia, drugą w 4. miesiącu życia i trzecią (dawkę przypominającą) w 13. miesiącu życia. Dzieciom w wieku 2–17 lat oraz osobom dorosłym – czyli wszystkim, którzy chcą się zaszczepić mimo braku refundacji – wystarczy jedna dawka szczepienia.

Szczepienie – skutki uboczne

Szczepionki przeciw pneumokokom są uważane za bezpieczne, skuteczne i dobrze tolerowane. Jednak po ich podaniu – jak po każdym innym szczepieniu – mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne. Należą do nich: ból, obrzęk, tkliwość i zaczerwienienie w miejscu iniekcji, a także biegunka, brak apetytu, gorączka, podenerwowanie, wysypka, zaburzenia snu.

Więcej informacji na temat szczepień można znaleźć również tutaj: Szczepić czy nie szczepić?