Alergia na grzyby i pleśnie. Jak zapobiegać i leczyć?

Alergeny grzybów pleśniowych najczęściej odczuwalne są latem i jesienią. To wyjątkowo trudny czas dla osób uczulonych na grzyby, a dokładniej ich zarodniki. Ukryte w ziemi i wilgotnych miejscach, przenoszone z wiatrem, wywołują wiele objawów alergicznych. W tym katar, kaszel, a nawet duszność.

Alergia na grzyby pleśniowe – objawy

W Polsce na alergie choruje około 15 mln osób i liczba ta cały czas rośnie. Do alergii zaliczamy głównie:

• alergiczny nieżyt nosa,
• astmę,
• atopowe zapalenie skóry,
• alergię pokarmową.

Do dużej grupy alergii wziewnych należy nadwrażliwość na grzyby, a dokładniej na ich zarodniki.

Alergia na grzyby – kiedy i gdzie występuje?

Grzyby mają wiele cech wspólnych. Rozwijają się w miejscach ciepłych i wilgotnych, takich jak łazienki i piwnice, ale również na zewnątrz budynków. Najmniej pocieszające jest to, że w szczycie ich występowania nie sposób ich uniknąć. Jest to bardzo uciążliwe dla alergików. Objawy bowiem mogą być całoroczne lub sezonowe, zazwyczaj nasilające się w okresie letnim i jesiennym.

Grzyby pleśniowe – jakie są rodzaje?

Nadwrażliwość spowodowana jest najczęściej zarodnikami takich grzybów, jak Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Candida albicans, Penicillium, Fusarium i innych. U większości alergików występuje nadwrażliwość na więcej niż jeden gatunek grzybów – są to tak zwane alergie krzyżowe. U osób tych częściej niż w zdrowej populacji spodziewać się możemy uczulenia na antybiotyki, takie jak penicyliny i cefalosporyny, które są produktami biosyntezy grzybów. U chorych uczulonych na różne gatunki grzybów często występuje również reakcja krzyżowa na lateks.

Alternaria – co to jest?

Zarodniki Alternaria są najczęstszą wśród alergenów grzybów przyczyną astmy oskrzelowej oraz alergicznego nieżytu nosa. Alternaria bytuje w powierzchownej warstwie gleby, w obumierającej roślinności, na warzywach, owocach, materiałach włókienniczych. Ich siedliskiem może być również źle konserwowana i czyszczona klimatyzacja. W Polsce największe stężenie zarodników Alternaria przypada na lipiec i sierpień, kiedy temperatura powietrza wynosi 22-28°C. W miesiącach tych w jednym metrze sześciennym może znajdować się kilkaset zarodników. Gdy występuje ich już powyżej 80 w metrze sześciennym, mogą pojawić się objawy chorobowe u osób uczulonych – jest to tzw. stężenie progowe. W miesiącach zimowych, przy temperaturach w okolicach 0°C i niższych oraz przy pokrywającym glebę śniegu, zarodniki tego grzyba w powietrzu nie występują. Zarodniki grzybów Alternaria należą do tak zwanych zarodników suchych. Oznacza to, że są biernie uwalniane do otoczenia, a ich dalsze rozprzestrzenianie się uzależnione jest od czynników meteorologicznych, głównie od wiatru oraz wilgotności. Poza alergiami grzyby z rodzaju Alternaria mogą wywoływać u ludzi grzybicę skóry, gałek ocznych, błon śluzowych oraz choroby układu oddechowego.

Cladosporium – co to jest?

Również w okresie wakacyjnym, czyli od czerwca do sierpnia, mamy do czynienia z sezonem najbardziej obfitego wytwarzania zarodników przez grzyby z rodziny Cladosporium. Zarodniki te występują na całym świecie, szczególnie jednak w klimacie umiarkowanym. Grzyby te, podobnie jak Alternaria, mogą powodować astmę, alergiczny nieżyt nosa oraz atopowe zapalenie skóry.

Alergia na grzyby – domowe źródła

Najlepszą metodą leczenia każdego rodzaju alergii jest unikanie kontaktu z substancją wywołującą reakcję uczuleniową. W przypadku grzybów jest to jednak niemożliwe, ponieważ w szczycie sezonu znajdują się one praktycznie wszędzie. Osoby uczulone powinny unikać przechowywania w domu świeżych owoców i warzyw, szczególnie w ciepłych, nasłonecznionych miejscach. Również rośliny doniczkowe mogą stanowić pożywkę dla rozwoju zarodników grzybów, dlatego też alergicy powinni ich unikać, szczególnie w sypialni. Aby obniżyć stężenie zarodników w mieszkaniu, trzeba zadbać o dobrą wentylację pomieszczeń oraz zapobiegać utrzymywaniu się wysokiej wilgotności powietrza.

Alergia na grzyby – czego nie jeść?

Przy alergii na grzyby i pleśnie należy wystrzegać się pewnych produktów spożywczych. Są to:

• alkohol (wino, piwo, szampan),
• sery (szczególnie pleśniowe),
• pleśniejące owoce,
• sos sojowy,
• ketchup,
• pieczywo i produkty zawierające drożdże,
• winogrona,
• suszone owoce.

Alergia na grzyby a badania

Aby wykryć alergię na grzyby i pleśnie warto udać się do lekarza alergologa, który zleci podstawowe badania w tym:

• testy skórne,
• badanie krwi.

Testy skórne polegają na podaniu na skórę pacjentowi poprzez lekkie ukłucie rozcieńczonych wyciągów z najczęściej uczulających gatunków pleśni. Gatunki pleśni, które odpowiedzialne są za alergię, objawią się zaczerwienionym miejscem. Dodatkowo lekarz zleci badanie krwi, aby zbadać produkcję przeciwciał. Jeśli w wynikach uzyskamy podwyższony poziom IgE skierowanej przeciwko konkretnemu alergenowi pyłkowemu, prawdopodobnie oznacza to obecność alergii.

Leczenie alergii na grzyby – immunoterapia

Jedną z metod leczenia alergii na grzyby (i nie tylko na grzyby) jest immunoterapia (inaczej odczulanie). Polega ona na kontrolowanym podawaniu alergenu osobie uczulonej. W Polsce dostępny jest jeden preparat odczulający w przypadku alergii na Alternaria, jednakże z powodu małej liczby badań klinicznych nie jest on chętnie stosowany przez lekarzy. W przypadku Cladosporium próby odczulania nie przynoszą pożądanego efektu i powodują wiele reakcji ubocznych. Trzeba też dodać, że uczulenia na zarodniki grzybów rzadko występują pojedynczo – zazwyczaj uczulenie dotyczy kilku rodzajów grzybów, co więcej, u uczulonych bardzo często występują alergie na trawy i inne rośliny pylące.

Leki na alergię na grzyby

Kolejną metodą leczenia są „leki antyalergiczne” – substancje aktywne w nich zawarte nie leczą jednak przyczyny alergii, lecz jedynie zmniejszają lub całkowicie znoszą na pewien czas (zazwyczaj nie dłuższy niż 24 godziny) jej objawy (tj. katar, kaszel, swędzenie skóry, opuchnięcie czy swędzenie oczu itp.). Należy pamiętać, że występuje kilka generacji leków antyalergicznych. Te najstarsze mogą powodować senność, zaburzenia funkcji psychomotorycznych, zaburzenia rytmu serca. Leki nowszej generacji są pozbawione wymienionych działań niepożądanych. 

W leczeniu alergii najważniejsze jest wykrycie i zidentyfikowanie czynnika powodującego dolegliwości. Często zdarza się, że bagatelizujemy długotrwały katar, zrzucając winę na przeziębienie czy chore zatoki, podczas gdy w rzeczywistości jest on ciągłą odpowiedzią naszego układu odpornościowego na uczulający nas alergen.