Czym są spowodowane bolesne miesiączki? Jak sobie z nimi radzić? 

Bolesne miesiączki towarzyszą większości kobiet. U wielu z nich dyskomfort jest na tyle silny, że zaburza normalne funkcjonowanie. Czasami pomocne są ćwiczenia i zmiana nawyków żywieniowych. Bywa jednak i tak, że ból nie mija, nim nie zostaną wdrożone środki farmakologiczne. Czym są wywołane bolesne miesiączki? Jakie objawy poza bólem im towarzyszą?

Jakie są rodzaje bolesnych miesiączek? 

Wedle klasyfikacji ICD-10 bolesne miesiączki mogą mieć charakter pierwotny albo wtórny. Różnica między nimi tkwi przede wszystkim w powiązaniu ze zmianami patologicznymi. 

Pierwotnie bolesne miesiączki  

Bolesne miesiączki o charakterze pierwotnym nie wynikają z żadnych zmian patologicznych. Przeważnie towarzyszą kobietom od rozpoczęcia miesiączkowania aż po menopauzę (z różnym nasileniem). Mogą pojawić się wraz z pierwszym krwawieniem, choć częściej pacjentki zgłaszają dokuczliwy dyskomfort dopiero kilka lat od menarche. 

Pierwotny ból miesiączki rozwija się kilka dni przed menstruacją (im bliżej krwawienia, tym dyskomfort jest intensywniejszy). Ustępuje natomiast w ciągu pierwszych 72. godzin fazy folikularnej. Jeśli tak się nie stanie, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, ponieważ może to mieć związek z zaburzeniami w obrębie dróg rodnych. 

Wtórne bolesne miesiączki 

Bolesne miesiączki o charakterze wtórnym nie są naturalne. Rozwijają się w następstwie zmian patologicznych w obrębie miednicy mniejszej. W związku z tym mogą wystąpić zarówno u młodych dziewcząt, jak i dojrzałych kobiet. Dyskomfort w tym wypadku może mieć związek m.in. z: 

• endometriozą, 
• stanami zapalnymi w obrębie miednicy mniejszej, 
• śródmiąższowym zapaleniem pęcherza moczowego, 
• mięśniakami macicy. 

Każdy nietypowy ból związany z menstruacją, zwłaszcza jeśli wcześniej nie występował, wymaga konsultacji z ginekologiem. Tylko wyleczenie patologii wywołującej dyskomfort może sprawić, że przy kolejnych miesiączkach ból nie wystąpi.

Czy bolesne miesiączki to powszechny problem? 

Bolesne i obfite miesiączki są bardzo często zgłaszanym przez kobiety problemem. Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dotyczy nawet 97 proc. z nich! Dostępne dane dla Polski wskazują, że problem występuje w 50-94 proc. przypadków miesiączkujących kobiet. 

Widać więc wyraźnie, że nie jest to problem marginalny. Warto jednak zaznaczyć, że u większości kobiet ból nie jest bardzo intensywny. Często przypomina ćmienie, co sprawia, że nie ma potrzeby sięgania po środki farmakologiczne czy domowe sposoby łagodzenia dyskomfortu. Z drugiej jednak strony u około 15 proc. kobiet bolesne miesiączki zaburzają codzienne funkcjonowanie. Są one przyczyną nieobecności w pracy, szkole czy na uczelni.

Jakie są przyczyny bolesnych miesiączek? 

Cykl miesiączkowy regulowany jest przez ściśle zależne od siebie przemiany hormonalne. Jednak to właśnie one odpowiadają również za bolesne miesiączki: 

• zmiany stężenia estradiolu powodują przebudowy w endometrium (błonie śluzowej jamy macicy), 
• progesteron, którego stężenie gwałtownie spada w fazie lutealnej, wywołuje kontrolowaną reakcję zapalną i w konsekwencji złuszczanie pogrubionego endometrium, co skutkuje krwawieniem, 
• prostaglandyny stymulują skurcze mięśni macicy i naczyń krwionośnych oraz uwrażliwiają zakończenia nerwowe. 

W następstwie niedotlenienia i niedokrwienia mięśni pobudzanych przez prostaglandyny F2-alfa (syntezowane w wyniku metabolizowania kwasu arachidonowego uwolnionego przez spadek poziomu progesteronu) odkładają się metabolity beztlenowe, które z kolei oddziałują na receptory bólu. Im więcej uwalnianych jest prostaglandyn F2-alfa, tym silniej odczuwany będzie ból menstruacyjny. 

Przyczyną bolesnych miesiączek może być też wzrost poziomu CRP. Jest to charakterystyczne dla fazy lutealnej, bez względu na to, czy cykl jest długi, czy krótki. Do bolesnych miesiączek może przyczyniać się też czynnik wzrostu śródbłonka (VEGF). Reguluje on proces tworzenia naczyń włosowatych i limfatycznych. Ma to znaczenie dla odbudowy endometrium po krwawieniu. Jak wykazały analizy, poziom VEGF wzrasta przy endometriozie oraz bolesnych miesiączkach. 

I wreszcie, bóle miesiączkowe mogą być uwarunkowane genetycznie. Jeśli twoja mama albo siostra zmagają się z tym problemem, bardzo prawdopodobne, że i u ciebie wystąpi. Co ciekawe, dyskomfort w obrębie podbrzusza spowodowany menstruacją częściej objawia się u kobiet, które: 

• wcześnie zaczęły miesiączkować, 
• zmagają się z nadwagą lub otyłością, 
• są aktywne fizycznie, 
• stresują się nadmiernie i długotrwale, 
• stosują dietę obfitującą w ryby, jajka, owoce, a także słodkie i słone przekąski, 
• nadużywają kawy i herbaty.

Jakie objawy towarzyszą bolesnym miesiączkom? 

Ból miesiączkowy rzadko kiedy występuje jako objaw izolowany. Przeważnie towarzyszą mu inne symptomy przemian hormonalnych zachodzących w fazie lutealnej. Najczęściej są to: 

• nudności i wymioty, 
• zmęczenie, 
• wzdęcia, 
• omdlenia, 
• ból głowy.

Jak sobie radzić z bolesnym miesiączkami? 

Choć bolesne miesiączki same w sobie nie są zaburzeniem cyklu miesiączkowego, a jedynie objawem, to nie znaczy, że nie wymagają uwagi. Ze względu na niekiedy duże nasilenie odczuwanych dolegliwości, warto je redukować z pomocą dostępnych metod. 

Ćwiczenia na bolesne miesiączki 

Choć bóle miesiączkowe odczuwane są silniej przez kobiety aktywne fizycznie, to paradoksalnie ćwiczenia pomagają zredukować odczuwane napięcie. W tym celu zacznij praktykować jogę, rozciąganie i wzmacnianie mięśni (szczególnie tzw. mięśni kegla, czyli dnia miednicy), a także wszelką aktywność mającą na celu wywołanie uczucia relaksu. 

Dieta na bolesną miesiączkę 

Dieta ma wpływ na dolegliwości okołomenstruacyjne. Niektóre produkty nasilą odczuwane bóle miesiączkowe. Słodycze, słone przekąski oraz ostre przyprawy nie są wskazane. Duże ilości kofeiny oraz teiny także mogą zaostrzyć bóle. A co powinnaś jeść? Zadbaj przede wszystkim o wysoką podaż witaminy E, która znajduje się np. w oleju z wiesiołka oraz innych olejach roślinnych tłoczonych na zimno. 

Leki na bolesne miesiączki 

Podstawowymi środkami farmakologicznymi służącym łagodzeniu dolegliwości bólowych o dużym nasileniu są niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. naproksen i ibuprofen). Ich rolą jest ograniczenie syntezy prostaglandyn poprzez hamowanie aktywności enzymów, które tę syntezę pobudzają. 

Bibliografia: 

1. Barcikowska Z., Skuteczność terapii manualnej oraz ocena stanu zapalnego w zespole bolesnego miesiączkowania u młodych kobiet, Wydział Nauk o Zdrowiu z Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej, Gdańsk 2022. 
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menstrual-cramps/symptoms-causes/syc-20374938 [dostęp 24.01.2024]. 
3. Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych Warszawa 1987.