Swędząca skóra – co jest przyczyną? Jak sobie radzić z tą uporczywą dolegliwością?

Swędząca skóra to uciążliwe i nieprzyjemne uczucie, które potrafi skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Niekiedy występuje ono miejscowo, nierzadko jednak stopniowo obejmuje większość lub całą powierzchnię ciała. Jak pokazują statystyki, świąd najczęściej wiąże się z chorobami skóry, ale może być on także objawem chorób ogólnoustrojowych, a nierzadko mieć charakter idiopatyczny. O czym świadczy świąd skóry? Czy skóra może swędzieć na tle nerwowym? Czy świąd skóry towarzyszy ciąży? Jak sobie z nim radzić?

Co to jest świąd skóry? 

Swędzenie skóry definiowane jest jako nieprzyjemne uczucie zlokalizowane w obrębie skóry lub błon śluzowych, które wywołuje potrzebę drapania lub pocierania. Choć świąd jest na ogół bagatelizowany, jest on w istocie reakcją obronną organizmu na potencjalnie szkodliwe działanie jakiegoś czynnika zewnętrznego, odbieranego przez wolne zakończenia nerwowe rozmieszczone na granicy skóry i naskórka.  

Warto podkreślić, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy swędzenie skóry jest osobną fizjologicznie jakością doznań, czy też formą odczuwania bólu. Zarówno jedno, jak i drugie odczucie może być bowiem wynikiem tych samych bodźców, choć o różnym natężeniu.

Przyczyny swędzenia skóry 

Dlaczego skóra swędzi? Objaw ten może być wynikiem zarówno stosunkowo błahych przyczyn, jak i poważniejszych schorzeń. Czynniki, które wywołują świąd, można podzielić na: 

• czynniki zewnętrzne, 
• choroby skóry, czyli dermatozy, 
• czynniki wywołane bodźcami wewnętrznymi, które przekazywane są z innych niż skóra narządów. 

Swędzenie skóry często jest powodem niewłaściwej pielęgnacji lub całkowitego zaniedbania. Warto pamiętać, że swędzieć może skóra sucha, a zatem taka, która nie jest nawilżana od zewnątrz, ale i od wewnątrz. Ten objaw nasila się po kąpieli, zwłaszcza wtedy, gdy nie zastosujesz preparatu nawilżającego lub natłuszczającego. Równie ważne jest także regularne picie odpowiedniej ilości wody. Świąd może być także objawem alergii kontaktowej. W takim wypadku towarzyszą mu jednak zmiany skórne w postaci różnych wyprysków.

Jakie dermatozy i choroby ogólnoustrojowe wywołują świąd? 

Swędząca skóra towarzyszy przebiegowi wielu dermatoz. Najczęściej pojawiają się wówczas także inne objawy, które widoczne są na skórze, jednak to świąd często jest pierwszy. Wśród chorób skóry, którym towarzyszy swędzenie, wymienić można m.in.: 

• atopowe zapalenie skóry, 
• łupież,  
• grzybicę skóry, 
• łuszczycę. 

Swędząca skóra występuje ponadto w przebiegu wielu chorób o podłożu wirusowym, bakteryjnym i pasożytniczym, m.in. przy ospie wietrznej, świerzbie, wszawicy. Warto jednak podkreślić, że świąd może być objawem schorzeń ogólnoustrojowych, dlatego nie można go lekceważyć.  

Występujący razem z nadmierną suchością skóry, jest najczęstszą zmianą skórną u pacjentów, którzy borykają się z przewlekłą chorobą nerek. Przyczyną jego wystąpienia mogą być zaburzenia pracy tarczycy, zwłaszcza w przypadku jej niedoczynności. Uporczywy świąd skóry jest również jednym z pierwszych objawów cukrzycy, co wynika z podwyższenia stężenia cukru we krwi.

Swędzenie skóry bez objawów skórnych 

Swędzenie skóry na tle nerwowym to coraz częstszy problem, z którym boryka się wiele osób, niekiedy nie zdając sobie sprawy z przyczyn swoich dolegliwości. Jak się bowiem okazuje, związki pomiędzy psychiatrią a dermatologią są wielowymiarowe, a zaburzenia psychiczne mogą mieć zarówno wtórny, jak i pierwotny charakter względem objawów skórnych.  

Do pojawienia się zaburzeń czynności fizjologicznych, a także do powstawania tzw. chorób psychosomatycznych – do których zaliczane są m.in. dermatozy – może doprowadzić przewlekły lub regularny stres, który, jak pokazują badania, odczuwany jest przez blisko 62 proc. Polaków co najmniej raz w tygodniu. Stres może nie tylko powodować, ale i nasilać wiele objawów chorób skóry, a te z kolei mogą zwiększać stres. Tym samym pacjent wpada w swego rodzaju pułapkę, z której wyjściem może okazać się jedynie połączenie leczenia psychiatrycznego lub psychologicznego z dermatologicznym.

Swędzenie skóry w ciąży 

Świąd jest także diagnozowany u blisko 18 proc. ciężarnych i na ogół pojawia się w trzecim trymestrze ciąży, choć niekiedy może towarzyszyć kobiecie już w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu. Najczęściej dotyczy on skóry brzucha, która musi przystosować się do nowych warunków, czyli powiększającej się macicy i zwiększonej masy ciała. Przyczyny swędzenia skóry w ciąży mogą być jednak związane także z niewłaściwą higieną, noszeniem sztucznych tkanin lub wynikać z nadmiernego pocenia się, które niekiedy towarzyszy ciężarnym. 

Świąd może dotyczyć także okolic płciowych i sromu, które w czasie ciąży często wykazują się nadmierną suchością. Ich nadwrażliwość może wynikać również ze zwiększonych upławów lub być wyłącznie wynikiem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety.

Sposoby na swędzenie skóry 

Swędząca skóra – zwłaszcza jeżeli świąd jest uciążliwy i utrzymuje się mimo podejmowania prób jego łagodzenia – powinna skłonić do konsultacji ze specjalistą. Dermatolog jest w stanie ocenić, czy źródłem dolegliwości jest zła kondycja skóry lub dermatozy, czy też są one objawem chorób ogólnoustrojowych. Zaproponuje ponadto stosowne leczenie. 

Wśród domowych sposobów na swędzenie skóry warto zwrócić uwagę na okłady z sody oczyszczonej połączonej z wodą, która działa przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie. Łagodząco podziałają także letnie kąpiele z jej dodatkiem. Warto sięgnąć także po zioła – rumianek, babkę lancetowatą, dziurawiec, które nałożone na swędzącą skórę w formie kompresów zmniejszą uciążliwe dolegliwości.  

Występujący miejscowo świąd skóry zmniejszy ponadto przemywanie wacikiem nasączonym octem jabłkowym lub zimne okłady z lodu. Warto zaopatrzyć się także w dostępne bez recepty maści na swędzenie skóry lub leki przeciwhistaminowe. 

Bibliografia: 

1. Kiliś-Pstrusińska K., Wojtowicz-Prus E., Szepietowski J., Powiązania suchości skóry i świądu u chorych na przewlekłą chorobę nerek, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2017, 71. 
2. Makowska I., Gmitrowicz A., Psychodermatologia – pogranicze dermatologii, psychiatrii i psychologii, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2014, 14 (2).  
3. Mędrzycka-Dąbrowska W., Kwiecień K., Świąd skóry w okresie ciąży – przyczyny, profilaktyka i pielęgnacja, Problemy Pielęgniarstwa 2011, 19 (4). 
4. Szpringer E., Świąd skóry, Nowa Medycyna 2000, 11. 
5. Zasowska-Nowak A., Cialkowska-Rysz A., Świąd u pacjentów w medycynie paliatywnej, Medycyna Paliatywna 2013, 5 (4).