Tętno – dlaczego warto je sprawdzać?

Tętno, czy też puls, to wskaźnik częstotliwości bicia serca w ciągu minuty, które uderzając, cały czas pompuje krew w naszym organizmie. Warto znać prawidłowy puls i regularnie mierzyć tętno, ponieważ zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie wymaga pogłębionej diagnostyki. Badanie tętna jest jednym z najprostszych elementów badania lekarskiego. Możesz je także przeprowadzić samodzielnie. Jak prawidłowo wykonać pomiar tętna i jak reagować, kiedy serce bije zbyt wolno lub zbyt szybko?

Tętno – sprawdź prawidłowy puls

Tętno to cecha indywidualna i uzależnione jest od wielu czynników, w tym wieku pacjenta i jego kondycji zdrowotnej. Dlatego wartości te będą się różnić między każdą z osób. Należy też pamiętać, że tętno będzie niższe podczas spoczynku, a wyższe w trakcie treningu lub zaraz po jego zakończeniu.

Przyjmuje się, że prawidłowa ilość wyczuwalnych skurczów serca na minutę, czyli norma pulsu to około 60-100 uderzeń. Jednak dla poszczególnych grup wiekowych optymalne tętno i jego wartości kształtują się następująco:

• 130 uderzeń na minutę u noworodka
• 100 uderzeń na minutę u młodzieży
• 70 uderzeń na minutę u dorosłych
• 60 uderzeń na minutę u osób starszych i sportowców

Tętno powinno być miarowe – to znaczy, że czas między poszczególnymi uderzeniami fali tętna jest taki sam lub bardzo podobny. To ważny wskaźnik pracy układu krążenia, ponieważ jeśli tętno będzie poniżej 60 uderzeń na minutę (zbyt niski puls), możemy podejrzewać bradykardię, jeśli powyżej 100 (częstoskurcz) – tachykardię.

Jak mierzyć tętno?

By sprawdzić swoje tętno, wystarczy położyć kilka palców z umiarkowaną siłą w dołku obok kciuka na dystalnej części przedramienia – tu właśnie przebiega tętnica promieniowa. Następnie należy policzyć liczbę uderzeń, jaką czujemy w ciągu 60 sekund. Wynik to częstość tętna na minutę. Prawidłowo powinno ono wynosić między 60 a 100 uderzeń na minutę.

Jeśli jesteś miłośnikiem gadżetów, tętno możesz zmierzyć wykorzystując do tego pulsoksymetr lub smartfon. W internecie znajdziesz bez problemu wiele aplikacji mierzących tętno zarówno na platformę iOS, jak i Android. Wtedy należy umieścić opuszkę palca wskazującego na kamerze telefonu. Po pewnym czasie aplikacja pokaże częstość tętna na minutę.

Bradykardia – gdy serce bije zbyt wolno

Jeśli częstoskurcz jest zbyt niski i tętno wynosi poniżej 60 uderzeń na minutę, możemy mieć do czynienia z bradykardią. W pewnych przypadkach jest to sytuacja prawidłowa, fizjologiczna, np. u sportowców albo w nocy. Często zbyt wolna praca serca będzie powodować objawy takie jak:

• osłabienie,
• duszność wysiłkowa,
• spadek tolerancji wysiłku,
• zawroty głowy,
• omdlenia i utratę przytomności.

Jeśli wykryjesz częstość tętna poniżej 60 uderzeń na minutę, warto wykonać badanie EKG. Czasami będzie również potrzebne 24-godzinne (lub dłuższe) monitorowanie EKG metodą Holtera, które polega na całodobowej ocenie EKG za pomocą elektrod przyklejonych do klatki piersiowej. Te badania pozwolą ocenić lekarzowi mechanizm ewentualnej bradyarytmii. U niektórych przedsionki serca będą biły zbyt wolno i przez to powodowały wolną pracę komór. U innych mogą być zaburzenia przewodzenia między przedsionkami a komorami. Dodatkowo lekarz sprawdzi też, czy nie ma odwracalnych przyczyn wolnej pracy serca. Najczęściej jest ona związana z niektórymi lekami kardiologicznymi, np. beta-adrenolitykami. Jeśli masz objawy, które można przypisać bradykardii i lekarz wykluczy inne przyczyny, prawdopodobnie możesz zostać zakwalifikowany do wszczepienia układu stymulującego serce, nazywanego inaczej rozrusznikiem.

Trachykardia – gdy serce bije zbyt szybko

Gdy puls wynosi ponad 100 uderzeń na minutę, co świadczy o zbyt szybkiej pracy serca, mamy wówczas do czynienia z tachykardią. W takiej sytuacji można odczuwać:

• kołatanie serca,
• uczucie szybkiej pracy serca,
• dodatkowe pobudzenia serca,
• zawroty głowy,
• osłabienie,
• czasem mogą wystąpić omdlenia.

Rodzaj odczuwanych objawów w dużej mierze zależy od częstości pracy serca oraz od przyczyny tak szybkiej pracy. Są sytuacje, w których częstoskurcz jest prawidłowy, np. podczas wysiłku fizycznego. Jednak zbyt szybkie tętno także wymaga badania EKG albo wspomnianego wcześniej długoterminowego monitorowania EKG metodą Holtera, na podstawie których lekarz będzie mógł ocenić możliwą przyczynę tachyarytmii.

Warto zaznaczyć, że zbyt wysoki puls jest zwykle skorelowany z podwyższonym ciśnieniem krwi, co może zwiększać ryzyko rozwoju nadciśnienia i chorób układu sercowo-naczyniowego.

Tętno a migotanie przedsionków

Poza niskim lub wysokim pulsem, tętno może być również niemiarowe. Jedną z najczęstszych arytmii i przyczyn tego schorzenia jest migotanie przedsionków, które polega na bardzo szybkiej, nieregularnej i nieefektywnej pracy jam serca (przedsionków), które pompują krew do komór. Tylko niektóre z bardzo dużej liczby impulsów elektrycznych w przedsionkach przewodzą się do komór. Dlatego praca całego serca i wyczuwane tętno są niemiarowe. Migotanie przedsionków może objawiać się m.in.:

• kołataniami serca,
• spadkiem wydolności fizycznej,
• zawrotami głow,
• omdleniami.

Czasem pacjenci opisują, że czują, jakby zamiast serca mieli rybę, która próbuje wyskoczyć z klatki piersiowej. Migotanie przedsionków może nie dawać objawów, ale powodować niebezpieczne powikłania.

Opisywana bardzo szybka i niemiarowa praca przedsionków jest groźna dla życia. Krew wówczas płynie w sercu w sposób turbulentny i chaotyczny, co stwarza ryzyko powstania skrzeplin, jakie mogą zaczopować tętnice i zablokować przepływ krwi. Skutkiem tego są często udary niedokrwienne, zatory płucne, czy ostre niedokrwienie kończyny dolnej. Niezależnie od miejsca, w jakim pojawi się zator, sytuacje te zagrażają zdrowiu i życiu, i wymagają pilnego kontaktu z lekarzem.

Zarówno tętno, jak i ciśnienie krwi to ważne wskaźniki w profilaktyce chorób układu krążenia. Proste badanie może przeprowadzić praktycznie każdy z nas i odpowiednio wcześnie zareagować. Jeśli na podstawie pomiaru fali tętna podejrzewasz, że możesz mieć arytmie lub wysokie ciśnienie, nie zwlekaj i wykonaj badanie EKG lub Holtera i skonsultuj się z lekarzem.

Artykuł rozbudowany przez Zuzannę Kowalewską