Brzydki zapach potu to duży problem. Podpowiadamy, jak sobie z nim poradzić

Mimo że pot bywa krępujący, pocenie się gwarantuje nam życie, bo reguluje temperaturę ciała, nie dopuszczając do przegrzania organizmu. Kiedy jednak ten proces jest zbyt nasilony, może – choć nie musi – wskazywać na chorobę.

Sam proces pocenia się nie zależy od nas. Czy tego chcemy, czy nie, dzień i noc pracują miliony gruczołów potowych rozmieszczonych niemal na całym naszym ciele, usuwając z organizmu co najmniej 500 ml płynów dziennie (zarówno przez skórę, jak i z wydychanym powietrzem). Dla porównania: osoby, które cierpią na nadpotliwość (hiperhydrozę), mogą „wyprodukować” nawet 10 razy więcej potu. Wydzielanie potu jest niezbędne dla zdrowia i życia organizmu. W ten sposób zapewniamy sobie równowagę termiczną (inaczej doszłoby do przegrzania i śmierci), ale także chronimy skórę przed bakteriami, wirusami i grzybami.

Nadmierna potliwość – dlaczego pot ma brzydki zapach?

Ujścia gruczołów potowych znajdują się w naskórku (szczególnie na dłoniach i stopach) i w kanałach włosowych (pod pachami, w okolicach intymnych). Ich aktywność wzrasta w czasie dojrzewania płciowego, ale też w okresie menopauzy. Na wysokich obrotach pracują, gdy jest bardzo gorąco, po zjedzeniu ostrych potraw czy wypiciu mocnej kawy, herbaty (tzw. pocenie smakowe) lub w czasie przeżywania silnych emocji. To znany nam wszystkim efekt spoconych rąk lub potu spływającego po twarzy czy plecach, gdy się denerwujemy.

Dla jasności: pot wydzielany przez gruczoły ekrynowe (to te rozmieszczone prawie na całym ciele) jest bezwonny i bezbarwny, bo w 99 proc. składa się z wody. Pozostały 1 proc. stanowi jednak chlorek sodu, mocznik, mleczany oraz związki mineralne, m.in. potas, wapń, fosfor, magnez, cynk i żelazo. Z kolei pot z gruczołów apokrynowych (to te znajdujące się pod pachami i w pachwinach) składa się z wody, ale też w dużej części z cholesterolu, trójglicerydów i kwasów tłuszczowych. Właśnie bakteryjny rozkład tych substancji towarzyszących wodzie powoduje powstawanie nieprzyjemnego zapachu.

Nadmierna potliwość – skąd się bierze?

To, czy pocimy się bardziej, czy mniej, jest kwestią indywidualną. Niektórzy z nas nawet w czasie ćwiczeń na siłowni mają suche koszulki, u niektórych już samo przebywanie w nieprzewiewnym pomieszczeniu powoduje powstanie mokrych plam na koszuli. Określenie, co jest normą, a co wykracza poza nią, nie jest łatwe. U niektórych nadpotliwość ma bowiem podłoże genetyczne (po prostu „tak mamy”), u innych może być spowodowana zaburzeniami hormonalnymi, najczęściej chorobami tarczycy.

Zwróćmy więc uwagę na objawy współtowarzyszące, tzn. czy nadmiernej potliwości towarzyszy rozdrażnienie, kołatanie serca i przewlekłe zmęczenie (to najczęstsze objawy dysfunkcji tego narządu). Z kolei obfite „zimne” poty, w połączeniu z uczuciem nadmiernego zmęczenia, drżeniem mięśni, bladą cerą i wzmożonym pragnieniem mogą być objawem cukrzycy. Nadmierna potliwość czasami może być także skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków (np. antydepresantów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych).

Towarzyszy też infekcjom – zarówno wirusowym (np. grypie), jak i bakteryjnym (np. gruźlicy) – zmianom neurologicznym lub zatruciu. Najpoważniejszą – ale i najrzadszą – możliwą przyczyną nadmiernej potliwości są niektóre rodzaje nowotworu: białaczka, chłoniak czy ziarnica złośliwa. Wówczas alarmujące są zwłaszcza nocne poty i powiększenie węzłów chłonnych.

Nadmierna potliwość – miejscowa i uogólniona

Wyróżnia się dwa typy nadpotliwości: miejscową (dotyczy np. zwłaszcza rąk, stóp, pach, twarzy lub owłosionej skóry głowy) i uogólnioną (obejmującą całe ciało). Objawy nadpotliwości uogólnionej nasilają się między 20. a 30. rokiem życia. Częściej dotyczą mężczyzn i osób z nadwagą, choć nie jest to regułą. Co powinno nas zaniepokoić?

Obfite pocenie się (szczególnie tzw. zlewne poty), które pojawia się bez wyraźnej przyczyny, szybkie chudnięcie (bez podejmowania diety odchudzającej) oraz zaczerwieniona, swędząca skóra (bez potwierdzenia AZS). Jeśli dodatkowo tym objawom towarzyszy wyczerpanie, gorączka, zaburzenia krążenia lub jakiekolwiek stany zapalne, powinniśmy jak najszybciej iść do lekarza.

Nadmierna potliwość – sposoby na przykry zapach

Jeśli wykluczymy chorobę, a nadmierna potliwość okaże się naszą cechą indywidualną, najprostszym sposobem na maskowanie zapachu potu będzie higiena osobista, w tym kąpiel i częsta zmiana bielizny (powinniśmy postawić na bawełnianą, a nie syntetyczną). Problem jednak w tym, że myć się i zmieniać ubranie możemy raz-dwa razy dziennie, a pocimy się nieustannie. Można zastosować preparaty, które zneutralizują przykry zapach, ale przede wszystkim ograniczą wydzielanie potu.

Nie możemy użyć zwykłego dezodorantu, bo ten, mimo że uwiedzie pięknym zapachem, to da uczucie chwilowej świeżości, a na ograniczenie pocenia nie ma wpływu. Dezodoranty mają w swoim składzie jony cynku i miedzi oraz cytrynian o właściwościach bakteriostatycznych (czyli zmniejszających ilość namnażanych bakterii), ale substancje te nie ograniczają wydzielania potu. Temu zadaniu podoła dopiero aktywna sól glinowa, która zawarta jest w antyperspirantach. Łączy się ona ze składowymi potu, wytwarzając żel, który blokuje ujścia gruczołów potowych, co hamuje jego wydzielanie na poziomie niższych warstw naskórka.

Kiedy ta blokada znika? Wtedy, gdy warstwa rogowa się złuszczy albo zostanie usunięta podczas kąpieli. Chlorek glinu to najsilniejszy, ale nie jedyny składnik antyperspirantów. Mogą być oparte na słabszych w działaniu kompleksach glinowo-cyrkonowch lub hydroksychlorku glinu.

Jak stosować antyperspirant?

1. Antyperspiranty na bazie chlorku glinu powinno się nakładać na noc. W dzień gruczoły potowe intensywnie pracują, a antyperspirant, wchodząc w reakcję z potem, zaczyna podrażniać skórę.
2. Preparaty hamujące wydzielanie potu stosujmy na dokładnie osuszoną skórę. Jeśli nałożymy je natychmiast po kąpieli, ryzykujemy podrażnieniem.
3. Antyperspirantów używajmy zgodnie z instrukcją na opakowaniu – najczęściej dwa-trzy razy w tygodniu. Zbyt częsta aplikacja może wywołać podrażnienia.
4. Producenci zalecają 48-godzinną przerwę od momentu depilacji do zastosowania antyperspirantu.
5. Mimo deklaracji producentów każdy antyperspirant będzie (w mniejszym lub większym stopniu) brudził ubranie. Powodem białych śladów na czarnej koszulce są chemiczne właściwości glinu, bowiem wytrącające się z preparatu kryształy tego pierwiastka w sposób naturalny osadzają się na tkaninach, a że są nierozpuszczalne w wodzie, trudno je usunąć w czasie prania.
   Z kolei żółte plamy pod pachami na białych wypranych bluzkach powstają w wyniku reakcji chemicznej, która zachodzi w czasie prania. Składniki potu, łoju i antyperspirantu wnikają pomiędzy włókna tkaniny, a potem – pod wpływem wody i detergentów – wytrącają się w postaci żółtej substancji.